Νοτιοανατολικά της Αγοράς
Ανασκαφική περίοδος 2024
Η έρευνα της περιοχής νοτιοανατολικά της Aγοράς ξεκίνησε με γεωφυσική διασκόπηση και συνεχίζεται με ανασκαφή.
Γεωφυσική διασκόπηση
H αγορά της Αρχαίας Σικυώνας με τις θέσεις όπου επικεντρώθηκε η έρευνα του 2024
|
Η διερεύνηση του υπό αγορά αγροτεμαχίου στα ΝΑ της αγοράς (Area A) και όμορου προς βορρά τμήματος (Area B) εντός του περιφραγμένου αρχαιολογικού χώρου με γεωφυσικές μεθόδους (μαγνητικές και ηλεκτρομαγνητικές) κάλυψε συνολική περιοχή 3.230 μ2 (με γκρι σκίαση στην εικόνα). Τα όργανα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν ένα Bartington G601 μαγνητόμετρο ροής ρυθμισμένο ώστε να ανιχνεύει στόχους μέχρι βάθος 2 μ, κι ένα Noggin Plus-Smart Cart (Sensors&Software) γεωραντάρ με κεραία των 250 MHz και βάθος διείσδυσης έως 4 μ. Οι μετρήσεις ελήφθησαν κατά μήκος παράλληλων γραμμών που απείχαν 0,50 μ η μία από την άλλη. Η μαγνητική διασκόπηση φανέρωσε υπεδάφειες δομές σε μεγάλη έκταση με προσανατολισμό στα σημεία του ορίζοντα. Την εικόνα συμπληρώνουν οι διασκοπήσεις με το γεωραντάρ που μαρτυρούν την ύπαρξη δομών από το βάθος των 0,70 έως το βάθος των 1,80 μ. Ξεχωρίζει το αποτύπωμα στιβαρού τοίχου κατά μήκος της βόρειας πλευράς της περιοχής Α που τον ακολουθούμε σε μήκος 65 μ. Πρόκειται προφανώς για τη συνέχεια του τοίχου που αποκαλύψαμε ανασκαφικά δυτικότερα και που ορίζει μια οδό κατεύθυνσης Α-Δ. Στο ανατολικό μισό της περιοχής Α διακρίνουμε επίσης ένα συγκρότημα, μήκους περίπου 28 μ, με σειρά δωματίων κατά μήκος της βόρειας πλευράς του. Τα ίχνη δομών στα νότιά του ενδεχομένως ανήκουν σε ξεχωριστό κτίσμα, κατάλοιπα του οποίου διακρίνονται και στην επιφάνεια του εδάφους. Πρόκειται για μικρό τμήμα τοίχου από οπτοπλινθοδομή, δηλωτική της χρονολόγησής του στα ρωμαϊκά χρόνια. Περισσότερες δομές ανιχνεύθηκαν στην περιοχή Β, δηλαδή βόρεια της οδού, μεταξύ των οποίων και ένας τοίχος κατεύθυνσης Β-Ν που ανήκει στο ανατολικό ανάλημμα οδού που ανασκάψαμε βορειότερα. Μια σημαντική διαπίστωση από την επεξεργασία της μαγνητικής διασκόπησης είναι η εμφάνιση θερμών κηλίδων σε συγκεκριμένα σημεία (hot spots). Παρόμοιο αποτύπωμα, ως προς την ένταση του σήματος και τη διάστασή τους, εμφάνιζαν και οι θερμές κηλίδες που είχαν ανιχνευθεί στη γεωφυσική διασκόπηση της περιοχής των κεραμικών εργαστηρίων. Η ανασκαφή τους έδειξε ότι αντιστοιχούν στους θαλάμους καύσης των κλιβάνων. Είναι επομένως πολύ πιθανόν και σε αυτήν την περιοχή να εγκαταστάθηκαν κεραμικά εργαστήρια, ενδεχομένως σε μεταγενέστερη περίοδο.
Τα αποτελέσματα της μαγνητικής διασκόπησης στα ΝΑ της αγοράς
|
|
Τα αποτελέσματα της διασκόπησης με γεωραντάρ για το βάθος των 1,10 – 1,20 μ.
|
|
Τα αποτελέσματα της μαγνητικής διασκόπησης όπου οι θερμές κηλίδες σημαίνονται με κόκκινες κουκίδες (Sarris 2024)
|
|
Ανασκαφή Τομής 21
Στα νοτιοανατολικά της αγοράς, όπου στο εξής θα επικεντρωθεί αποκλειστικά η ανασκαφή της Σικυώνος, συνεχίσαμε να αποκαλύπτουμε τις βιοτεχνικές εγκαταστάσεις προς ανατολάς, χαράζοντας τομή 5 x 11 μ, όμορη με την Τομή 16 που είχαμε σκάψει το 2017. Χωρίσαμε τη νέα τομή (Τομή 21) σε δύο τετράγωνα (21.1 και 21.2), το καθένα 5 x 5,5 μ. (Εικ. 5). Με την αφαίρεση του επιφανειακού στρώματος (Contexts 7000 και 7002) φάνηκε το πάνω μέρος των Τοίχων 1526, 5021 και 5022, που χώρισαν την τομή σε τρεις ζώνες, καθεμία εκ των οποίων ανασκάφηκε χωριστά: τη βόρεια ζώνη, μεταξύ των Τοίχων 1526 και 5021, την μεσαία ζώνη, μεταξύ των Τοίχων 5021 και 5022 και τη νότια ζώνη, μεταξύ του Τοίχου 5022 και του νότιου ορίου της τομής. Και οι τρεις τοίχοι είναι συνέχεια αυτών που είχαμε ανασκάψει στις τομές δυτικά της νέας τομής. Ο βόρειος τοίχος (αρ. 1526) είναι κτισμένος με λιθοπλίνθους πλάτους 0,4 μ, και είχε αναγνωριστεί ως ο βόρειος τοίχος μεγάλου, μακρόστενου κτιρίου και ως το νότιο όριο διερχόμενης οδού. Ο Τοίχος 5021, πλάτους 0,4 μ, είναι πρόχειρα κατασκευασμένος, με spolia, ακανόνιστους λίθους, θραύσματα κεραμίδων και κονίαμα (Εικ. 6). Στην ανατολική του πλευρά φέρει άνοιγμα, πλάτους 0,9 μ, που εξυπηρετούσε την πρόσβαση στο χώρο βόρειά του. Ο Τοίχος 5022 είναι κτισμένος κατ’ εξοχήν με spolia και ακανόνιστους λίθους τοποθετημένους εμβόλιμα, και σώζει το κάτω μέρος κανονικής θύρας, πλάτους 0,90 μ, με παραστάδες και λίθινο κατώφλι. Η ανασκαφή στο χώρο μεταξύ των δύο τοίχων (Contexts 7008, 7009, 7015), που όμως δεν έφθασε ακόμα στο επίπεδο του δαπέδου, όπως και νότια του Τοίχου 5022 (Context 7014) αποκάλυψε πολλά απορριφθέντα αρχιτεκτονικά μέλη μαζί με ακανόνιστους λίθους, κάτι που υποδεικνύει ότι ήταν χώρος συγκέντρωσης των οικοδομικών μελών που προορίζονταν για εκκαμίνευση, πιθανότατα στο ασβεστοκάμινο (αρ. 5056) της Τομής 16. Στα στρώματα αυτά με κεραμικό υλικό που χρονολογείται έως τον 7ο αι. μ.Χ. βρέθηκαν και 17 νομίσματα διαφόρων εποχών. Τα αρχαιότερα είναι τρεις Σικυώνιες κοπές του α’ μισού του 2ου αι. π.Χ., αλλά υπερτερούν τα υστερότερα νομίσματα, εποχής Σεπτίμιου Σεβήρου και Κομμόδου (ύστερος 2ος αι. μ.Χ.) και κυρίως της εποχής του Κωνσταντίου Β’ (μέσα 4ου αι. μ.Χ.) Τα αρχιτεκτονικά μέλη που ανακτήσαμε και καταγράψαμε περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων πολλά θραύσματα κιόνων και ημικιόνων, ένα επίκρανο ιωνικού αμφικίονα, τμήμα γωνιακής τριγλύφου, θραύσμα ιωνικού επιστυλίου και ένα μαρμάρινο πόδι τραπεζιού με ανάγλυφο διάκοσμο.
Ορθοφωτογραφία της Τομής 21 μετά το πέρας της ανασκαφής του 2024 και τμήματος της όμορης Τομής 16 που είχαμε σκάψει το 2017.
|
|
Η Τομή 21 από τα νότια με τους δύο εγκάρσιους τοίχους. Με – I – σημαίνεται ο ενεπίγραφος λίθος
|
|
Η βόρεια πλευρά της Τομής 21 από τα ανατολικά
|
|
Στη βόρεια ζώνη της Τομής 21, μεταξύ των Τοίχων 1526 και 5021, η αφαίρεση του επιφανειακού στρώματος (Contexts 7001, 7006) αποκάλυψε και εδώ στρώματα τεχνητής επίχωσης (Contexts 7012, 7013, 7016) με κεραμική των ύστερων ρωμαϊκών χρόνων και επτά νομίσματα, εκ των οποίων τρία εποχής Σεπτίμιου Σεβήρου και τουλάχιστον δύο του 4ου αι. μ.Χ. Κάτω από την επίχωση αποκαλύφθηκε εγκατάσταση ελαιοπιεστηρίου που περιλαμβάνει μια λίθινη λεκάνη μέσα σε κτιστό έδρανο (αρ. 7019) στη ΒΑ γωνία, κι ένα μεγάλο, σχεδόν τετράγωνο λίθο (αρ. 7020) στα δυτικά της λεκάνης. Η ασβεστολιθική λεκάνη έχει διάμετρο 0,70 μ. Το εσωτερικό της φέρει αυλακώσεις ακτινωτά από το κέντρο και περιμετρικά μια κοιλότητα, βάθους 5-8 εκ, που κατέληγε σε προτεταμένο στόμιο προφανώς για την απορροή του χυμού. Οπωσδήποτε ένα δοχείο τοποθετημένο κάτω από το στόμιο θα συνέλεγε το υγρό, αλλά ίχνη του δεν έχουμε ακόμα εντοπίσει καθώς δεν έχουμε ακόμα φτάσει στο επίπεδο του δαπέδου. Η επιφάνεια του τετράγωνου λίθου (αρ. 7020) είναι σχεδόν 0,40 μ ψηλότερα από την επιφάνεια της λίθινης λεκάνης. Ο σκοπός του λίθου και πως εμπλέκετο στη διαδικασία της ελαιοπαραγωγής παραμένει αδιευκρίνιστος. Μια πιθανότητα είναι εδώ να γινόταν η σύνθλιψη των κουκουτσιών με τη χρήση ενός απλού λίθινου κυλινδρικού σπαστήρα. Επιπλέον, στη ΝΔ γωνία του χώρου, σε επαφή με την κάθετη πλευρά του Τοίχου 5021, είναι τοποθετημένη μια από τις δύο σφαιρικές μυλόπετρες (orbis) που προσαρτώντο στο κυλινδρικό κέντρο της βάσης (mortarium) ενός μυλολίθου. Προφανώς η μυλόπετρα της τομής μας είναι σε δεύτερη χρήση και κανένα από τα άλλα εξαρτήματα του μυλολίθου δεν έχει μέχρι στιγμής βρεθεί στην Τομή. Ευελπιστούμε ότι με τη συνέχιση της ανασκαφής εδώ κάποια από τα ερωτήματα θα βρουν απάντηση.
Ένα απρόσμενο εύρημα της φετινής ανασκαφής από την τομή αυτή ήταν μια ενεπίγραφη ασβεστολιθική λιθόπλινθος επαναχρησιμοποιημένη ανάποδα στον Τοίχο 5022, αμέσως ανατολικά της ανατολικής παραστάδας της θύρας. Οι επιγραφές στη Σικυώνα σπανίζουν και αυτή είναι μόλις η δεύτερη αποσπασματική επιγραφή που βρίσκουμε από την αρχή των ανασκαφών μας το 2013. Οι σωζόμενες διαστάσεις του λίθου είναι 0,60 (μήκος) x 0,468 (πλάτος) x 0,345 μ (ύψος) και φέρει ορθογώνια εγκοπή, 0,25 x 0,22 x 0,12 (βάθος) μ. Το σωζόμενο μήκος της επιγραφής, που είναι χαραγμένη στη νότια όψη του λίθου, είναι 0,54 μ, το ύψος των γραμμάτων 8,5 εκ και η απόσταση μεταξύ τους 9 εκ. (Εικ. 8). Διακρίνονται καθαρά τέσσερα γράμματα και ίχνη ενός πέμπτου:
[---] ΤΟΗΡẠ [---]
Με βάση τη μορφή των γραμμάτων και το Ρ με ακρέμονα η επιγραφή χρονολογείται στους ελληνιστικούς χρόνους, πιθανόν στον 3ο ή 2ο αι. π.Χ. Η συμπλήρωση της επιγραφής με βάση το σωζόμενο τμήμα είναι δύσκολη έως αδύνατη. Μια πιθανότητα είναι να πρόκειται για αναθηματική επιγραφή: [... ἀνέθεσεν] τὸ ΗΡΑ […]. Το ανατεθέν θα μπορούσε να είναι ένα ιερό, στην Ήρα ή τον Ηρακλή, και σε αυτήν την περίπτωση η επιγραφή θα συμπληρωνόταν ως εξής: [--- ἀνέθεσεν] τὸ Ὴρα[ῖον] ή [--- ἀνέθεσεν] τὸ Ὴρα[κλεῖον]. Ο Παυσανίας αναφέρει ιερό Ηρακλέους στη Σικυώνα (2.10.1) χωρίς όμως να προσδιορίζει τη θέση του σε σχέση με την αγορά της πόλης.
