|
Στο πρώτο σκάμμα, συνεχίσαμε την ανασκαφή των κτιριακών καταλοίπων που αποκαλύψαμε κατά τις προηγούμενες περιόδους προχωρώντας σε βαθύτερα στρώματα και διευρύνοντας το σκάμμα κατά 2 μ προς βορρά και προς νότο και κατά 5 μ προς ανατολάς.
Στο βόρειο τμήμα του σκάμματος ξεκινήσαμε με την αφαίρεση των ανωτέρων στρωμάτων στην ανατολική και στη βόρεια πλευρά (Contexts 543-547), όπου καταγράψαμε άφθονα θραύσματα κεραμίδων και συλλέξαμε κεραμική διαφόρων περιόδων, από την πρώιμη ελληνιστική έως την ύστερη ρωμαϊκή. Κατά την αφαίρεση αυτών των στρωμάτων αποκαλύφθηκε η ανώτερη επιφάνεια τοίχου (Context 1127) κατεύθυνσης Α-Δ και στην προέκταση του Τοίχου 541. Στα χαμηλότερα στρώματα, στη βόρεια πλευρά της τομής (Contexts 549, 552, 554, 555) βρέθηκε επίσης κεραμική διαφόρων περιόδων με τα υστερότερα παραδείγματα να χρονολογούνται στον 6ο αι. μ.Χ. Με την αφαίρεση των στρωμάτων αυτών αποκαλύφθηκε ο βόρειος τοίχος (Context 539) του δωματίου, που ορίζεται προς δυσμάς από τον Τοίχο 504, προς ανατολάς από τον Τοίχο 506, και προς νότον από τον Τοίχο 1038. Ο Τοίχος 539, πάχους 0,45 μ και μήκους 8,45 μ, είναι κατασκευασμένος από ορθογώνιες λιθοπλίνθους, όπως και ο Τοίχος 504. Η ομοιότητα της κατασκευής τους και το γεγονός ότι η εσωτερική γωνία τους καλύπτεται με ενιαία στρώση κονιάματος πιστοποιούν ότι οι δύο τοίχοι ανήκουν στο ίδιο κτίσμα και στην ίδια οικοδομική φάση. Στο βορειοδυτικό άκρο του σκάμματος αποκαλύφθηκε μικρό τμήμα τοίχου (Context 556), ευθυγραμμισμένου με τον Τοίχο 504, σε μήκος 2,3 μ. Ο τοίχος έχει πλάτος 0,4 μ και εκτείνεται προς βορρά πέραν των ορίων της τομής. Δεν «δένει» με τον Τοίχο 504, αλλά μεταξύ των δύο παρεμβάλλεται πλατύτερος λίθος, 0,68 x 0,58 μ, που ίσως είναι κατώφλι θύρας.
Ο χώρος νότια του Τοίχου 539, που ορίζεται από τον Τοίχο 504 προς δυσμάς, τον Τοίχο 1038 προς νότο και τον Τοίχο 506 προς ανατολάς, ανασκάφηκε σε βάθος περίπου 0,86 μ μέχρι το επίπεδο κονιαμένης επιφάνειας (Context 589) και σε αλλεπάλληλα στρώματα (Contexts 560, 566, 569, 579, 581) που εναποτέθηκαν μεταξύ του πρώιμου 5ου και του πρώιμου 6ου αι. μ.Χ. Στο κατώτερο στρώμα (Context 581) εντοπίστηκαν τμήματα του κονιαμένου δαπέδου, ιδίως κατά μήκος του δυτικού τοίχου (Τοίχος 504), μαζί με πολλά μεγάλα θραύσματα κεραμίδων σε οριζόντια διάταξη και μεγάλες ποσότητες ζωικών οστών. Από τα στρώματα επίχωσης συλλέξαμε μεγάλο αριθμό τεχνέργων, κυρίως κεραμικής. Ξεχωρίζουν λόγω διατήρησης τριφυλλόστομη πρόχους με ταινιωτή λαβή και χάλκινη περόνη από το στρώμα 560, θραύσμα βοτσαλωτού δαπέδου από το στρώμα 579, θραύσματα μαρμάρινων ανθρωπόμορφων αγαλματιδίων από το στρώμα 581, και διάφορα χάλκινα νομίσματα, που όμως δεν έχουν ακόμα συντηρηθεί και αναγνωριστεί. Στην κονιαμένη επιφάνεια (Context 589), όπου το κονίαμα σώζεται κατά τόπους, βρέθηκαν πολλά μικρά κομμάτια κάρβουνου και όστρακα, τα υστερότερα των οποίων χρονολογούνται στον 5ο αι. μ.Χ. Σε αυτό το επίπεδο εδράζεται η αρθρωτή βάση του λίθινου βάθρου (Context 515) που σώζεται στη ΝΔ γωνία του δωματίου. Το μαρμάρινο βάθρο, διαστάσεων 0,74 x 0,66 μ, έχει ύψος 1,10 μ, ενώ το συνολικό ύψος του μαζί με τη βάση είναι 1,41 μ. Ο κορμός του βάθρου έχει μετακινηθεί από τη βάση του κατά 15 περίπου εκατοστά. Η βάση του βάθρου είναι διακοσμημένη με σιγμόσχημο κυμάτιο (cyma recta) μεταξύ ταινιών. Αυτό το εντυπωσιακό βάθρο αγάλματος βρίσκεται εδώ προφανώς σε δεύτερη χρήση, η οποία και μας διαφεύγει. Το κονίαμα της επιφάνειας στην οποία πατά το βάθρο καλύπτει ελαφρώς την πλίνθο της βάσης, κάτι που υποδεικνύει ότι είναι μεταγενέστερο. Κάτω από αυτήν την επιφάνεια σκάψαμε στρώμα πάχους περίπου 18 εκ. και αποκαλύψαμε ακόμα μια επιχρισμένη επιφάνεια, παρόμοιας σύστασης (Context 590) αλλά επικλινή με έντονη κλίση από τα ΝΑ προς τα ΒΔ. Στο στρώμα αυτό βρήκαμε πολύ λιγότερα τέχνεργα, και η υστερότερη κεραμική που συλλέξαμε ανήκει στο β' μισό του 2ου αι. μ.Χ.
|
|
Μία μικρή τομή κατά μήκος του ανατολικού τοίχου του δωματίου (Τοίχος 506) σε βάθος 30 εκ. (Context 585) αποκάλυψε κονιαμένη επιφάνεια και κεραμική που χρονολογείται ως επί το πλείστον στον πρώϊμο 2ο αι. μ.Χ. Ενδιαφέρον εύρημα από αυτό το στρώμα είναι ενσφράγιστη κέραμος με το όνομα ΑΛΕΞΑΝΔΡ[ΟΥ]. Με την αφαίρεση αυτού του στρώματος ανακαλύψαμε ότι ο Τοίχος 506 συνεχίζει χαμηλότερα, όμως το τμήμα που αποκαλύφθηκε (Context 587), από μικρούς ορθογώνιους μαζί με ακανόνιστους λίθους και λίγα θραύσματα κεράμων, διαφέρει ως προς την κατασκευή του από τον υπερκείμενο τοίχο. Ίσως να πρόκειται για τη θεμελίωση του Τοίχου 506 ή για κατάλοιπο προγενέστερου τοίχου πάνω στον οποίο πάτησε ο Τοίχος 506. Η δεύτερη πιθανότητα είναι πιο ελκυστική, γιατί κατά μήκος του αποκαλυμμένου τμήματος του Τοίχου 587 αναγνωρίσαμε μια πιθανή αρχική είσοδο, πλάτους 0,80 μ, που με την κατασκευή του υπερκείμενου Τοίχου 506 κλείστηκε. Σε κάθε περίπτωση, περαιτέρω ανασκαφή είναι αναγκαία για να αποσαφηνιστεί η σχέση μεταξύ αυτών των δύο αλλεπάλληλων τοίχων και μεταξύ αυτών και των κονιαμένων επιφανειών που εντοπίστηκαν στα δυτικά τους.
|
H ανασκαφή στο δωμάτιο νότια του Τοίχου 1038, διαστάσεων 4 x 2,50 μ, αφαίρεσε στρώματα συνολικού πάχους περίπου 40 εκ. (Contexts 551, 553, 559). Τα στρώματα 553 και 559, που ενδεχομένως να αντιστοιχούν σε ένα αρχαιολογικό στρώμα, περιείχαν κεραμική διαφόρων περιόδων με την υστερότερη να χρονολογείται στους μεσορωμαϊκούς χρόνους και πολλά τμήματα οστών, ως επί το πλείστον καμένων, συνολικού βάρους σχεδόν 4,8 kg. Από το ίδιο στρώμα (Context 559) προέρχονται 8 νομίσματα, που δεν έχουν ακόμα συντηρηθεί και μελετηθεί. Τα επτά από αυτά προέρχονται από τη ΒΔ γωνία του δωματίου. Στο μέσο της νότιας πλευράς, όπου ήδη από την περσινή περίοδο είχαμε εντοπίσει άνοιγμα, πιθανότατα θυραίο πλάτους 0,85 μ, αποκαλύψαμε φέτος μικρή κλίμακα αποτελούμενη από δύο βαθμίδες. Οι βαθμίδες είναι λιθόπλινθοι, μήκους 0,7 μ και χρησίμευαν για την κάθοδο στο χώρο αυτό από τα νότια. Μία ακόμα λιθόπλινθος βρέθηκε προφανώς κατά χώρα στη ΝΔ γωνία του δωματίου, σε επαφή με τους τοίχους. Έχει διαστάσεις 0,69 x 0,18-0,23 μ και φέρει στο επάνω της μέρος εγκοπή πλάτους 7,5 εκ και βάθους 6 εκ. Η εγκοπή ευθυγραμμίζεται με οπή ανοιγμένη στο νότιο τοίχο του δωματίου, που δείχνει ότι εδώ είχαμε μια εγκατάσταση ακόμα αγνώστου μορφής και χρήσης.
Στο επίπεδο της βάσης του στρώματος 559 εδράζεται και ο ανατολικός τοίχος του χώρου αυτού (Context 542). Η τοιχοδομία του, αργολιθοδομή με ενσωματωμένη λιθόπλινθο-ορθοστάτη προφανώς σε δεύτερη χρήση, ξεχωρίζει σαφώς από την επιμελημένη τοιχοδομία του νότιου (Context 1022) και του δυτικού (Context 504) τοίχου του δωματίου, που κατά τα φαινόμενα εδράζονται σε χαμηλότερο επίπεδο. Ως εκ τούτου είναι εύλογο να υποθέσουμε ότι ο τοίχος 542 είναι μεταγενέστερη προσθήκη, κάτι που πιθανόν να συμβαίνει και με τον Τοίχο 1038, στη βόρεια πλευρά του δωματίου, παρόμοιας κατασκευής. Εάν αυτό ισχύει, κάτι που ελπίζουμε να ελέγξουμε κατά την επόμενη ανασκαφική περίοδο, τότε σημαίνει ότι ο χώρος που ορίζεται προς δυσμάς από τον Τοίχο 504, προς βορράν από τον Τοίχο 539 και προς νότον από τον Τοίχο 1022-524 ήταν αρχικά ενιαίος.
|
Ερευνητέα είναι και η ανατολική πλευρά του αρχικού ενιαίου χώρου, και το εάν ο Τοίχος 1118 αποτελεί όντως μέρος της πλευράς αυτής. Το τμήμα του τοίχου που αποκαλύψαμε φέτος, μήκους 3,70 μ, είναι κτισμένο με μεγάλες ορθογώνιες λιθοπλίνθους πλάτους 0,57 μ. Λόγω έλλειψης χρόνου η ανασκαφή εδώ δεν προχώρησε σε βάθος, κι έτσι μόνο ένας δόμος του Τοίχου 1118 έχει μέχρι στιγμής αποκαλυφθεί. Η ανασκαφή στον χώρο δυτικά του Τοίχου 1118 και ανατολικά του Τοίχου 542 επίσης δεν ολοκληρώθηκε κατά τη φετινή περίοδο. Εντούτοις, μπορέσαμε να αποκαλύψουμε τη συνέχεια προς ανατολάς του Τοίχου 524 που μαζί με τον Τοίχο 1022 αποτελούν τη νότια πλευρά του ενιαίου χώρου που ερευνάμε, συνολικού μήκους σχεδόν 9 μ. Οι ανώτεροι δόμοι του τμήματος του τοίχου που αποκαλύψαμε φέτος αφαιρέθηκαν στα υστερορρωμαϊκά χρόνια, όπως διαπιστώθηκε από την κεραμική που βρήκαμε εντός της τάφρου αφαίρεσής τους (Context 573). Στα στρώματα που ανασκάψαμε, μέγιστου πάχους περίπου 40 εκ., συλλέξαμε τη συνήθη κεραμική διαφόρων περιόδων με τη μεταγενέστερη να χρονολογείται στον 7ο αι. μ.Χ., μαζί με λίγα χάλκινα νομίσματα και άλλα μικρά ευρήματα.
|
Βόρεια αυτού του χώρου και ανατολικά του Τοίχου 506 ανασκάψαμε κατασκευή (Context 580) το περίγραμμα της οποίας είχαμε αποκαλύψει ήδη από το 2014. Πρόκειται για ορθογώνιο χώρο, εσωτερικών διαστάσεων περίπου 2,5 x 1,4-1,5 μ, που ορίζεται προς δυσμάς από τον Τοίχο 506, προς βορρά από τον Τοίχο 539, προς ανατολάς από κτιστή αύλακα (Context 532) και προς νότο από τον Τοίχο 540. Η ανασκαφή προχώρησε σε βάθος 0,80 μ σε τέσσερα στρώματα (Contexts 558, 561-564, 568, 571-578) τεχνητής επίχωσης μέχρι το επίπεδο του δαπέδου που σώζει κατά το ήμισυ περίπου παχύ κονίαμα (πάχους 3-5 εκ.), το ίδιο με αυτό που καλύπτει και τμήματα των πλευρικών τοίχων. Κατά συνέπεια, υποθέτουμε ότι η κατασκευή αυτή προοριζόταν να δέχεται υγρά, ήταν δηλαδή μία δεξαμενή. Στον πυθμένα της και σε επαφή με το νότιο τοίχο της κατασκευάστηκαν δύο μικρά παράλληλα τοιχία, το καθένα μήκους 0,4 μ, πλάτους 15 εκ και ύψους περίπου 20 εκ, και σε απόσταση μεταξύ τους περίπου 25 εκ. Παρόμοια κατασκευή είχαμε εντοπίσει το 2013 βόρεια του ληνού. Ίσως κι εδώ χρησίμευαν ως βάση μιας εγκατάστασης, ίσως πιεστηρίου.
Από τη σύσταση των στρωμάτων, γεμάτων με πέτρες, κεραμίδες, τμήματα πίθων και πηλοσωλήνων, καταλαβαίνουμε ότι η δεξαμενή χρησίμευσε ως χώρος απόρριψης κατά την υστερορρωμαϊκή περίοδο (6ος και 7ος αι. μ.Χ.). Τα χαμηλότερα στρώματα της επίχωσης, πάνω από τον πυθμένα, είναι περισσότερο αμμώδη απ’ ό,τι τα ανώτερα στρώματα. Η υστερότερη κεραμική που βρέθηκε στο στρώμα που καλύπτει τον πυθμένα της δεξαμενής (Context 578) χρονολογείται στο α’ μισό του 6ο αι. μ.Χ. Από τα απορρίμματα ξεχωρίζουν τέσσερα συνανήκοντα τμήματα πήλινης καπνοδόχου από το στρώμα 571 και αρκετά κομμάτια των χαρακτηριστικών ράβδων από πηλό, σχεδόν ημικυλινδρικού σχήματος και με την επίπεδη επιφάνειά τους αδρή, που έχουμε εντοπίσει σε όλη την έκταση του ανασκαμμένου χώρου ήδη από το πρώτο έτος της ανασκαφής. Οι διαστάσεις τους ποικίλλουν, αλλά ένα σύνηθες μέγεθος είναι 23-25 εκ. σε μήκος, 15 εκ. σε πλάτος, και 8-10 εκ. σε ύψος. Οι ράβδοι αυτοί ανήκαν στο σύστημα υποστήριξης της εσχάρας κεραμικών κλιβάνων και τοποθετούνταν ακτινωτά από τον κεντρικό πεσσό προς τους τοίχους του κλιβάνου.
|
|
|
Στο μέσο της κτιστής αύλακας (Context 532) που ορίζει τη δεξαμενή από ανατολάς ανοίχθηκαν δύο αντικριστά ημικυκλικά τόξα, που εδράζονται στον πυθμένα της δεξαμενής. Το πλάτος του καθενός τόξου στο επίπεδο της βάσης του είναι 1,10 μ και το ύψος τους 0,76 μ. Το τόξο σχηματίζεται από δύο καμπύλα πήλινα στελέχη, μήκους περίπου 1,10 μ και πάχους 13 εκ., που συναντώνται στην κορυφή του τόξου. Η εξωτερική πλευρά αυτών των στελεχών είναι κυρτή και φέρει παράλληλες αυλακώσεις, ενώ η εσωτερική πλευρά είναι επίπεδη. To εσωτερικό της αύλακος, μήκους 3,25 μ και πλάτους 0,4 μ, ανασκάφηκε μόνο μερικώς για λόγους προστασίας των τόξων. Η στρωματογραφία (Contexts 562, 565, 570) δεν διέφερε από αυτήν που συναντήσαμε εντός της δεξαμενής. Στο δυτικό τοίχο της δεξαμενής (Τοίχος 506) και σε ύψος περίπου 1 μ από τον πυθμένα της σώζονται 10 αβαθείς ημισφαιρικές οπές σε σειρά και σε απόσταση 25 εκ. μεταξύ τους (από κέντρο σε κέντρο). Οι οπές ανοίχθηκαν στο ίδιο ύψος με την ανώτερη επιφάνεια της κτιστής αύλακας στην ανατολική πλευρά της δεξαμενής. Ο ακριβής τους ρόλος δεν είναι σαφής, αλλά μια πιθανότητα είναι να υποδέχονταν ξύλινες δοκούς.
Είναι προφανές ότι διά του τοξωτού αυτού ανοίγματος η δεξαμενή (Context 580) επικοινωνούσε με τον χώρο στα ανατολικά της όπου επεκταθήκαμε φέτος. Σε βάθος περίπου 0,70 μ από την επιφάνεια (Context 575) συναντήσαμε παχύ στρώμα με πέτρες και κεραμίδια που καλύπτει την ανατολική προέκταση του Τοίχου 539. Λόγω ελλείψεως χρόνου δεν αφαιρέσαμε το στρώμα αυτό φέτος και έτσι δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε την ανατολική απόληξη του Τοίχου 539, και να διαπιστώσουμε εάν όντως σχηματίζει γωνία με τον Τοίχο 1118 παρόμοιας κατασκευής. Στα στρώματα που αφαιρέσαμε (Contexts 543, 545, 572, 584) βρήκαμε άφθονο κεραμικό υλικό διαφόρων περιόδων (από την πρώιμη ελληνιστική κ.ε.) με τα υστερότερα να χρονολογούνται στον 6ο και 7ο αι. μ.Χ.
Στην περιοχή που ανασκάψαμε νοτιότερα, και που αποτελεί την ανατολική πλευρά του σκάμματος, αποκαλύψαμε στον άξονα Β-Ν τέσσερα δωμάτια, εσωτερικού πλάτους 4,5 μ, σε συνολικό μήκος περίπου 14 μ. Μετά την αφαίρεση του επιφανειακού στρώματος (Contexts 543-544, 1067-1068) πάχους 25-30 εκ., διακρίθηκαν οι τοίχοι των δωματίων. Για να είναι ευκολότερη η κατανόηση της περιγραφής της προόδου της ανασκαφής αριθμώ τα δωμάτια αυτά από βορρά προς νότο ως 1, 2, 3 και 4.
|
|
Το Δωμάτιο 1 ορίζεται προς βορρά από τον Τοίχο 1127, προς ανατολάς από τον Τοίχο 1136, προς νότο από τον Τοίχο 1070 και προς δυσμάς από τον Τοίχο 1118. Τον Τοίχο 1127 συναντά ο πρόχειρος καμπύλος Τοίχος 541 που ξεκινά από τη νότια πλευρά της δεξαμενής (Τοίχος 540) και βαίνει επί του (αρχαιότερου) Τοίχου 1118. Ο Τοίχος 1127, πλάτους 0,55 μ, είναι κτισμένος με ορθογώνιους λίθους, επαναχρησιμοποιημένα λίθινα μέλη, μικρότερες πέτρες και κεραμίδια. Στην εξωτερική γωνία που σχηματίζει με τον Τοίχο 1118 αποκαλύψαμε το ανώτερο μέρος κυκλικού πήλινου σιρού, που θα ανασκάψουμε το 2016. Τα ανώτερα στρώματα του Δωματίου 1 (Contexts 1116, 1119, 1124, 1125) είναι φυσικές επιχώσεις με όστρακα και θραύσματα κεραμίδων τα περισσότερα εκ των οποίων βρέθηκαν στη ΝΔ πλευρά του δωματίου, βόρεια του Τοίχου 1070 (Context 1119). Τα στρώματα αυτά εναποτέθηκαν στα υστερορρωμαϊκά χρόνια, πιθανώς κατά το πρώτο μισό του 6ου αι. μ.Χ. Με την αφαίρεσή τους αποκαλύφθηκε ο δυτικός (Τοίχος 1118) και ο ανατολικός τοίχος του δωματίου (Τοίχος 1136), καθώς και μεγάλη λίθινη πλατφόρμα (Context 1135) περίπου στο μέσο του χώρου. Ο δυτικός τοίχος (Context 1118), που είναι ευθυγραμμισμένος με τον Τοίχο 1050, έχει πλάτος 0,57 μ και αποτελείται ως επί το πλείστον από ανισομεγέθεις ορθογώνιους λίθους. Αντίθετα, η ανατολική πλευρά (Context 1136), πλάτους 40-50 εκ., είναι κτισμένη από ακανόνιστες πέτρες και κεραμίδια. Η κατασκευή της δεν είναι ομοιογενής, αλλά το βόρειο τμήμα που σώζεται και σε ψηλότερο επίπεδο παρουσιάζει πιο επιμελημένη τοιχοποιία απ’ ό,τι το νότιο. Είναι πιθανό ότι το νότιο τμήμα, μήκους περίπου 1,2 μ, ανήκει σε μεταγενέστερη φάση. Φαίνεται μάλιστα ότι το βόρειο τμήμα του τοίχου σχηματίζει γωνία στη νότια απόληξή του, και άρα ότι το νότιο τμήμα ήταν αρχικά κενό και αντιστοιχούσε στην είσοδο του δωματίου. Η λίθινη πλατφόρμα (Context 1135), διαστάσεων 2,05 x 1,45 μ, καλύπτει όλο το μήκος του δωματίου εκτεινόμενη από τον Τοίχο 1127 στον βορρά έως τον Τοίχο 1070 στο νότο. Αποτελείται από ευμεγέθεις ορθογώνιες λιθοπλίνθους πάχους 0,30 μ.
|
Δυτικά και ανατολικά της πλατφόρμας, προχωρήσαμε στην ανασκαφή χαμηλότερων στρωμάτων (Contexts 1130 και 1131) με αρκετά θραύσματα κεραμίδων και κεραμικής που χρονολογούνται έως το πρώτο μισό του 7ου μ.Χ. Από τα ευρήματα ξεχωρίζουν μια σιδερένια δίκελλα, που βρέθηκε ολόκληρη στη ΒΑ γωνία του δωματίου, καθώς και μεγάλα κομμάτια τουλάχιστον ενός υστερορρωμαϊκού αμφορέα τύπου LR2 που βρέθηκαν κοντά στη ΒΔ γωνία του δωματίου. Περισσότερα τμήματα τουλάχιστον δύο τέτοιων αμφορέων βρέθηκαν λίγο χαμηλότερα στον ίδιο χώρο (Context 1133). Αποφασίσαμε να μην προχωρήσουμε σε βαθύτερα στρώματα, κυρίως λόγω χρονικών περιορισμών, μολονότι δεν εντοπίσαμε σαφή ίχνη δαπέδου. Η λίθινη πλατφόρμα δεν μπορεί να ήταν το δάπεδο του δωματίου, αλλά πλατφόρμα εργασίας που εξυπηρετούσε κάποια βιοτεχνική δραστηριότητα, όπως και οι άλλες δύο που βρέθηκαν στην περιοχή, η μία το 2013 στο κέντρο της δυτικής πλευράς του σκάμματος και η άλλη φέτος στο Δωμάτιο 4.
Ο νότιος τοίχος του Δωματίου 1 (Context 1070), που το χωρίζει από το Δωμάτιο 2, είναι αργολιθοδομή μέσου πλάτους 0,5 μ με μια μεγάλη ορθογώνια λιθόπλινθο ενσωματωμένη στη δυτική του πλευρά. Η τάφρος αφαίρεσης που αναγνωρίσαμε δίπλα σε αυτήν την λιθόπλινθο (Context 1088) υποδεικνύει ότι παρόμοιοι λίθοι είχαν χρησιμοποιηθεί και σε άλλα σημεία αυτού του τοίχου.
|
Το Δωμάτιο 2, εσωτερικών διαστάσεων περίπου 4,50 x 3,50 μ, ανασκάφηκε σε βάθος περίπου 0,70 μ και σε τέσσερα στρώματα (Contexts 1072, 1080/1084, 1093, 1108) μέχρι το επίπεδο δαπέδου από πατημένο χώμα με λεπτή στρώση υπόλευκου κονιάματος στην επιφάνεια. Το δάπεδο διατηρείται καλύτερα στο κεντρικό τμήμα του δωματίου, ενώ περιμετρικά έχει ως επί το πλείστον καταστραφεί. Στη ΒΔ γωνία του δωματίου εντοπίστηκε ορθογώνια κατασκευή, περίπου 1,1 x 0,8 μ, αποτελούμενη από σειρά λίθων που διατάσσονται σε σχήμα Γ, και σχηματίζουν γωνία με το βόρειο και το δυτικό τοίχο του δωματίου. Στο εσωτερικό του, που αφαιρέσαμε μέχρι το επίπεδο επιχρισμένης επιφάνειας (Context 1111), δεν βρέθηκε κάτι δηλωτικό της χρήσης αυτού του χώρου.
Πάνω από το δάπεδο υπήρχε παχύ στρώμα καταστροφής, με μεγάλα θραύσματα κεραμίδων και λίθους μαζί με κεραμική που χρονολογείται έως τα μέσα του 7ου αι. μ.Χ. Από τα λίθινα μέλη που καταγράψαμε ξεχωρίζει ένα τμήμα τριγλύφου-μετόπης και θραύσμα Ιωνικού κίονα που πιθανώς προήλθαν από τους τοίχους του δωματίου όπου επίσης παρατηρήσαμε ενσωματωμένα spolia. Τα πιο χαρακτηριστικά είναι το μεγάλο τμήμα Ιωνικού σπονδύλου στη ΝΑ γωνία του δωματίου, ενσωματωμένο στον Τοίχο 1077, και οι λιθόπλινθοι με τόρμους σε σχήμα διπλού πέλεκυ (πελεκίνους) στο βόρειο τμήμα του δυτικού τοίχου (Τοίχος 1050). Οι λίθοι του υπερκείμενου δόμου πρέπει να αποσπάσθηκαν ήδη από τον 6ο αι. μ.Χ. σύμφωνα με την κεραμική που βρέθηκε στο γέμισμα της τάφρου αφαίρεσής (Context 1069) τους. Ο δεύτερος δόμος διατηρείται στο νότιο τμήμα αυτού του τοίχου, αποτελούμενος από μεγάλες ορθογώνιες λιθοπλίνθους. Στο μέσο της πλευράς αυτής εντοπίστηκε θυραίο άνοιγμα πλάτους 1 μ, διά του οποίου το Δωμάτιο 2 επικοινωνούσε με το δωμάτιο στα δυτικά του, αλλά ακόμα δεν βρέθηκε κατώφλι.
Είναι ασαφές εάν υπήρχε παρόμοια είσοδος κατά μήκος του ανατολικού τοίχου του δωματίου (Context 1137), που σώζεται αποσπασματικά. Στη νότια γωνία αυτού του τοίχου με τον Τοίχο 1077 βρέθηκε ο ενσωματωμένος σπόνδυλος Ιωνικού κίονα που αναφέραμε. Ο Τοίχος 1077, πλάτους 0,70 μ, είναι ευθυγραμμισμένος με τον Τοίχο 1058, που αποκαλύψαμε το 2014 στα δυτικά, αλλά διαφορετικής κατασκευής και πάχους. Είναι κτισμένος με λίθους, κάποιοι εκ των οποίων είναι σε δεύτερη χρήση, μικρές πέτρες και θραύσματα κεραμίδων. Προς δυσμάς ο Τοίχος 1077 ακουμπά στον Τοίχο 1050, ενώ προς ανατολάς «δένει» με τον Τοίχο 1086, παρόμοιας κατασκευής.
|
Οι τοίχοι αυτοί ορίζουν τη δυτική, τη βόρεια και την ανατολική πλευρά του Δωματίου 3, εσωτερικών διαστάσεων 4,5 x 2,6 μ. Ο νότιος τοίχος του δωματίου αυτού (Τοίχος 1089), που το χωρίζει από το Δωμάτιο 4, αποκαλύφθηκε μετά την αφαίρεση των ανώτερων στρωμάτων (Contexts 1075, 1076, 1079, 1090) που επεκτείνονταν σε όλο το νότιο μισό της ανατολικής πλευράς του σκάμματος. Τα στρώματα αυτά περιείχαν άφθονο κεραμικό υλικό που χρονολογείται έως τον ύστερο 6ο αι. μ.Χ. Το τελευταίο στρώμα (1090) περιείχε πολλά συνανήκοντα θραύσματα πίθου μαζί με κεραμίδια που κείτονταν πάνω από τον Τοίχο 1089. Το υποκείμενο στρώμα 1079 είναι ένα παχύ στρώμα στάχτης (15-30 εκ.) που εναποτέθηκε περί τα μέσα του 6ου αι. μ.Χ. και πιθανόν να σχετίζεται με βιοτεχνική δραστηριότητα στον περιβάλλοντα χώρο. Η ανάλυση των δειγμάτων στάχτης που κρατήσαμε και η εξέταση των οργανικών καταλοίπων που ανακτήσαμε με τη διαδικασία της επίπλευσης ελπίζουμε να βοηθήσουν στην κατανόηση αυτού του στρώματος.
Στην ανατολική πλευρά του Δωματίου 3 και στο επίπεδο του στρώματος 1076 εντοπίστηκε πλατφόρμα κτισμένη με ακανόνιστους λίθους, πλίνθους και κονίαμα (Context 1122) εντός της οποίας είχε κατασκευαστεί από ασβεστοκονίαμα δοχείο διαμέτρου 31 εκ. Δεν είναι βέβαιο ότι το τμήμα που σώζεται, διαστάσεων περίπου 1,28 x 1,72 μ και πάχους 0,27 μ, αντιστοιχεί και στο αρχικό μέγεθος της πλατφόρμας. Τo επίπεδο στο οποίο βρέθηκε αυτή η εγκατάσταση υποδεικνύει ότι πρέπει να ήταν μια από τις τελευταίες κατασκευές στον χώρο. Η ανασκαφή χαμηλότερων στρωμάτων γύρω από αυτήν την εγκατάσταση (Contexts 1104, 1106, 1107) απέδωσε κεραμική που χρονολογείται έως τον πρώιμο 5ο αι. μ.Χ.
|
Ο νότιος και ο δυτικός τοίχος του Δωματίου 3, Contexts 1089 και 1050 αντίστοιχα, κτισμένοι με λιθοπλίνθους φέρουν στην εσωτερική τους πλευρά παχύ στρώμα κονιάματος. Το κονίαμα σώζεται στο μεγαλύτερο μέρος της εσωτερικής πλευράς του νότιου τοίχου (Τοίχος 1089) αλλά μόνο σε μικρό τμήμα του δυτικού Τοίχου (Τοίχος 1050). Είναι δηλωτικό της χρήσης του χώρου ως δεξαμενή, της οποίας η αρχική έκταση δεν έχει ακόμα εξακριβωθεί. Το σωζόμενο βάθος της δεξαμενής είναι 1,17 μ και το δάπεδό της είναι στρωμένο με τετράγωνες πλίνθους πλευράς 37 εκ. Σε μεταγενέστερη φάση, η δεξαμενή περιορίστηκε στη ΝΔ γωνία του δωματίου καταλαμβάνοντας χώρο περίπου 1,8 x 0,8 μ. Ένας λίθινος ορθοστάτης τοποθετήθηκε εγκάρσια διαιρώντας την σε δύο μέρη. Η ανασκαφή της επίχωσης του ανατολικού διαμερίσματος της δεξαμενής (Context 1112) απέδωσε ανάμεικτη κεραμική με την υστερότερη να χρονολογείται στον 4ο αι. μ.Χ. Από την ανασκαφή του εσωτερικού του δυτικού διαμερίσματος και της υπερκείμενης επίχωσης (Context 1101) προέκυψαν πολλά λίθινα spolia, συμπεριλαμβανομένων τμημάτων Ιωνικών κιόνων και θραυσμάτων γείσων. Ακριβώς βόρεια αυτού του διαμερίσματος, κατασκευάστηκε λίθινη κλίμακα παράλληλη και σε επαφή με τον Τοίχο 1050 (Context 1128). Η κλίμακα, πλάτους 0,90 μ, σώζει τρεις βαθμίδες αποτελούμενες από ισάριθμες επαναχρησιμοποιημένες λιθοπλίνθους. Η κατώτερη βαθμίδα συναντά τον Τοίχο 1077, που πρέπει να είναι μεταγενέστερος.
Για να καταλάβουμε καλύτερα τη στρωματογραφία και την αλληλουχία των διάφορων κατασκευών προχωρήσαμε την ανασκαφή ακριβώς ανατολικά της κλίμακας σε βάθος περίπου 1μ. Τα στρώματα που αναγνωρίσαμε (Contexts 1103, 1109, 1110, 1115, 1117, 1121) περιείχαν κεραμικό υλικό διαφόρων περιόδων, αλλά κυρίως του 1ου μισού του 5ου αι. μ.Χ. Στο επίπεδο του στρώματος 1117 αναγνωρίσαμε πιθανά ίχνη δαπέδου, που θα ανήκαν σε παλαιότερη οικοδομική φάση.
Με τη δεξαμενή επικοινωνούσαν οι χώροι στα δυτικά και στα νότιά της δια μέσου εγκοπών ανοιγμένων στους Τοίχους 1050 και 1089 αντίστοιχα. Η εγκοπή στον Τοίχο 1050, πλάτους 15 εκ, συνδέεται ασφαλώς με τον πήλινο ανοικτό αγωγό που εντοπίσαμε το 2014 στα δυτικά, και άρα πλέον γνωρίζουμε τον προορισμό αυτού του αγωγού που ήταν ακριβώς η δεξαμενή του Δωματίου 3. Η προέλευση του αγωγού παραμένει ένα ζητούμενο, όμως είναι πιθανό να συνδέεται με τον ληνό που αποκαλύψαμε το 2013 στη δυτική πλευρά του σκάμματος. Η εγκοπή στον Τοίχο 1089, σχήματος V και μέγιστου πλάτους 17 εκ, οδηγεί κατευθείαν στη δεξαμενή από το Δωμάτιο 4 στα νότιά της όπου αποκαλύψαμε ακόμα μια λίθινη πλατφόρμα. Σε αυτήν την περίπτωση μπορούμε με σχετική βεβαιότητα να συνδέσουμε το υγρό προϊόν που κυλούσε προς τη δεξαμενή με την επεξεργασία που λάμβανε χώρα στη λίθινη πλατφόρμα του Δωματίου 4.
To Δωμάτιο 4 έχει σχεδόν ίδιες διαστάσεις με το Δωμάτιο 3 (4,5 x 2,8 μ) και τοίχους παρόμοιας κατασκευής, δηλαδή από λογάδην λίθους, κεραμίδια και λίγα λίθινα μέλη σε δεύτερη χρήση, από τα οποία ξεχωρίζει Ιωνικό κιονόκρανο ενσωματωμένο στον ανατολικό τοίχο του δωματίου. Τα ανώτερα στρώματα του δωματίου (Contexts 1090, 1092) περιείχαν στάχτη και κεραμική που χρονολογείται έως τα μέσα του 7ου αι. μ.Χ. Τα υποκείμενα στρώματα (Contexts 1094, 1095, 1097) περιείχαν μεγάλα θραύσματα κεραμίδων που κάλυπταν το επίπεδο της λίθινης πλατφόρμας (Context 1113) στο δυτικό ήμισυ του χώρου. Η πλατφόρμα, σωζόμενων διαστάσεων 2,31 x 1,70 και πάχους 0,32 μ, είναι κατασκευασμένη με λιθοπλίνθους, όπως δηλαδή και η πλατφόρμα του Δωματίου 1, κάποιες των οποίων είναι σε δεύτερη χρήση. Πατά σε υπόστρωμα αργών λίθων, που είναι ορατοί εκεί όπου αφαιρέθηκαν, άγνωστο πότε, λίθοι του δαπέδου. Οι λίθοι που ορίζουν την πλατφόρμα προς βορρά και προς νότο είναι ελαφρώς υπερυψωμένοι (κατά λίγα εκ.) σε σχέση με τους μεγάλους λίθους του δαπέδου, ασφαλώς για να επιτυγχάνεται η συγκέντρωση του υγρού προϊόντος στο κέντρο και στη συνέχεια να διοχετεύεται μέσω μιας απαλής κλίσης προς την εγκοπή του Τοίχου 1089. Στα στρώματα που κάλυπταν τη δυτική πλευρά του δαπέδου της πλατφόρμας (Contexts 1095, 1097) βρήκαμε 11 νομίσματα, εκ των οποίων έξι μαζί. Τα νομίσματα δεν έχουν ακόμα καθαριστεί και ταυτιστεί.
Στην ανατολική πλευρά του δωματίου, σώζεται στο επίπεδο του δαπέδου της πλατφόρμας λίθινη παραστάδα με συμφυείς ημικίονες (Context 1114) τοποθετημένη επίπεδα. Οι ορατές διαστάσεις της είναι 1,24 x 0,66 x 0,16 μ. Βάσει της ομοιότητάς της με τμήματα που είχε βρει ο Α. Ορλάνδος στην ανασκαφή του γυμνασίου, υποθέτουμε ότι το τμήμα αυτό προέρχεται από την παλαίστρα του γυμνασίου. Είναι πιθανόν το λίθινο αυτό μέλος να είναι μέρος μιας ενιαίας πλατφόρμας που αρχικά θα καταλάμβανε όλο το πλάτος του δωματίου, εκτεινόμενη από τον δυτικό έως τον ανατολικό τοίχο. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η ανατολική απόληξη του επαναχρησιμοποιουμένου λίθου είναι ενσωματωμένη στον ανατολικό τοίχο του δωματίου, που σημαίνει ότι ο τοίχος αυτός ή τουλάχιστον ένα τμήμα του κτίστηκε μετά την κατασκευή της πλατφόρμας.
Η ανασκαφή στρωμάτων χαμηλότερα της λίθινης πλατφόρμας σε βάθος περίπου 20 εκ. (Contexts 1100, 1102) απέδωσε κεραμική που χρονολογείται έως το πρώτο μισό του 5ου αι. μ.Χ., που αποτελεί και το terminus post quem για την κατασκευή αυτής της εγκατάστασης. Εάν ο ληνός που βρήκαμε το 2013, η λίθινη πλατφόρμα του Δωματίου 4 και η δεξαμενή του Δωματίου 3 που αποκαλύψαμε φέτος συνδέονται, όπως υποδεικνύουν το σωζόμενο τμήμα του αγωγού που βρήκαμε το 2014 δυτικά του Δωματίου 3 και οι εγκοπές στο δυτικό και νότιο τοίχο του ίδιου δωματίου, τότε μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αυτές οι δεξαμενές λειτουργούσαν ως υπολήνιο, όπου έρεε το προϊόν της επεξεργασίας. Η εξέταση των αποτελεσμάτων της επίπλευσης των δειγμάτων από τα σχετικά στρώματα θα βοηθήσει να καταλάβουμε ποιο ήταν αυτό το προϊόν.
|
Στη νότια περιοχή του σκάμματος συνεχίσαμε την ανασκαφή προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τις οικοδομικές φάσεις και τη στρωματογραφία της. Για τον λόγο αυτό επεκτείναμε το σκάμμα προς νότο κατά 2 μ. Αφαιρώντας τα ανώτερα στρώματα στη νέα τομή (Contexts 1564, 1566/1568), αποκαλύψαμε τη συνέχεια του Τοίχου 1561, που είχαμε εντοπίσει το 2014, την ανώτερη επιφάνεια διακριτού στρώματος με πολύ κεραμική στα ανατολικά του Τοίχου (Context 1569), καθώς και το περίγραμμα κεραμικού κλιβάνου (Context 1577) στη ΝΑ γωνία. Με την αφαίρεση των στρωμάτων 1564 και 1566, συνολικού πάχους 0,95 μ, η τομή ήρθε στο ίδιο επίπεδο με αυτό των τομών του 2014, και έτσι συνεχίσαμε να σκάβουμε χαμηλότερα σε όλο το χώρο ανατολικά του Τοίχου 1562. To Context 1569 φαίνεται να είναι στρώμα απόρριψης κεραμικής και κεραμίδων που χρονολογείται στην πλειονότητά του στο β’ μισό του 1ου αι. μ.Χ. Ξεχωρίζουν τα λεπτότοιχα κύπελλα, κάποια εκ των οποίων είναι παραψημένα και ένα μεγάλο τμήμα θυμιατηρίου. Χαμηλότερα συναντήσαμε μια επιφάνεια από μικρά βότσαλα (Context 1582) που διατηρείται καλύτερα κατά μήκος των Τοίχων 1562 και 1526.
Στη νότια πλευρά, γύρω από τον κεραμικό κλίβανο, σκάψαμε ακόμα ένα στρώμα (Context 1583) απόρριψης κεραμικής και κεραμίδων. Από το σύνολο των εκατοντάδων τμημάτων αγγείων ή ακόμα και σχεδόν ολόκληρων σκευών που συλλέξαμε, ξεχωρίζουν τα λεπτότοιχα κύπελλα, οι πρόχοι, είτε τριφυλλόστομες είτε με κυκλικό στόμιο, διάφοροι σκύφοι και πινάκια και ένα μεγάλο τμήμα επιτραπέζιου αμφορέα. Σχεδόν όλα χρονολογούνται στην πρώιμη ρωμαϊκή περίοδο, και τα υστερότερα στο α’ μισό του 2ου αι. μ.Χ. Αφαιρώντας αυτό το στρώμα, συναντήσαμε ένα λεπτό στρώμα στάχτης (Context 1587) πλούσιο σε κεραμικά ευρήματα μεταξύ των οποίων και ένα σχεδόν ακέραιο λυχνάρι. Κάτω από το στρώμα αυτό συναντήσαμε μια σκληρή, κοκκινόχρωμη επιφάνεια (Context 1592) πάνω στην οποία πατά ο κλίβανος και το στρώμα απόθεσης των αγγείων αμέσως στα ΒΑ του (Context 1591).
|
|
O απιόσχημος κεραμικός κλίβανος (Context 1577) στη ΝΑ γωνία του σκάμματος κτίστηκε σε επαφή με τον Τοίχο 1561 που προϋπήρχε. Έχει είσοδο από ανατολικά, διαστάσεις 2 x 1,60 μ, τοιχώματα μέσου πλάτους 0,30 μ., και σώζεται σε ύψος 0,40 μ. Παρουσιάζει μικτή τοιχοποιία με στρώσεις κεράμων και μικρών ακανόνιστων λίθων και λάσπη ως συνδετικό υλικό, ενώ τα εσωτερικά του τοιχώματα είναι καλυμμένα με κονίαμα. Κονίαμα καλύπτει και το δάπεδο του θαλάμου καύσης, που αποτελείται από θραύσματα κεραμίδων. Στο κέντρο του σώζεται πεσσός από κυκλικές πλίνθους διαμέτρου 16 εκ. που εδράζεται σε επίπεδο χαμηλότερο του δαπέδου. Ο πεσσός προφανώς στήριζε την εσχάρα του κλιβάνου, η οποία δεν σώθηκε. Από το εσωτερικό του κλιβάνου (Contexts 1578, 1588, 1589, 1590, 1594) συλλέξαμε μεγάλο αριθμό τμημάτων πηλοσωλήνων που ανήκουν σε τουλάχιστον τέσσερις διαφορετικούς τύπους, και άφθονη κεραμική με τη συντριπτική πλειονότητα να ανήκει σε λεπτότοιχα κύπελλα και σε πρόχους χρονολογούμενα στο α’ μισό του 2ου αι. μ.Χ. Ο αριθμός των πηλοσωλήνων, κάποιοι εκ των οποίων φέρουν ίχνη καύσης, ίσως να σημαίνει ότι συμπεριλαμβάνονταν στα προϊόντα του συγκεκριμένου κλιβάνου μαζί με τα κύπελλα και τις πρόχους. Ξενίζει η απουσία στάχτης στον θάλαμο καύσης, μάλλον αποτέλεσμα της εκκαθάρισης του εσωτερικού του μετά την τελευταία χρήση και την εγκατάλειψή του στη συνέχεια. Η στάχτη μαζί με τα αποτυχημένα προϊόντα της όπτησης απορρίπτονταν στον περιβάλλοντα χώρο. Κάποια από αυτά εντοπίσαμε στα στρώματα πέριξ του κλιβάνου.
Στην εξωτερική ΒΑ γωνία που σχηματίζει ο κλίβανος με τον Τοίχο 1561 βρέθηκε στρώμα (Context 1591) με τοποθετημένα δεκάδες μεγάλα συνανήκοντα κομμάτια αγγείων ή ακόμα και ακέραια σκεύη - προφανώς προϊόντα του κλιβάνου, έτοιμα για κυκλοφορία. Τα λεπτότοιχα κύπελλα και σε μικρότερο βαθμό οι πρόχοι αποτελούν την πλειονότητα των αγγείων που χρονολογούνται σταθερά στο α’ μισό του 2ου αι. μ.Χ. Ο τύπος των κυπέλλων με χαρακτηριστικό ταινιωτό λαιμό (τύπος “boccalini a collarino”) που παράγονταν εδώ συναντάται και σε άλλες περιοχές, μεταξύ των οποίων η Αθήνα, η Κόρινθος, το Άργος, η Κνωσσός κ.α. Ο τύπος που προσιδιάζει καλύτερα στα δικά μας παραδείγματα έχει βρεθεί στην Aγορά των Αθηνών (Agora XXXII, 268 no. 1605) και χρονολογείται στον πρώιμο 2ο αι. μ.Χ. Αναφορικά με τις πρόχους με κυκλικό στόμιο, δυστυχώς η τυπολογική τους εξέλιξη δεν είναι πολύ γνωστή, αλλά παρόμοια παραδείγματα με τα δικά μας προέρχονται από την Κόρινθο (π.χ. Corinth XVIII.2, 107 no. 225) και χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 1ου αι. μ.Χ. Από την άλλη μεριά η παρουσία συγκεκριμένων σκευών στα στρώματα πέριξ του εργαστηρίου, όπως οστράκων μικρών επιτραπέζιων αμφορέων που μοιάζουν με παραδείγματα της Κορίνθου (Corinth XVIII.2, 122–3 nos. 267–268) και ιδίως του Άργους (Abadie-Reynal 2007, pl. 61 no. 387.2), και θυμιατηρίων που επίσης βρίσκουν παράλληλα στο Άργος (Abadie-Reynal 2007, pl. 66 no. 424.1) υποδεικνύουν ότι το εργαστήριο μας λειτουργούσε στο α’ μισό του 2ου αι. μ.Χ.
|
|
Στη δυτική πλευρά της τομής, δυτικά δηλαδή του Τοίχου 1562, ερευνήσαμε βαθύτερα στρώματα σε μια προσπάθεια να αποσαφηνίσουμε τη σχέση του Τοίχου 1526 προσανατολισμού Α-Δ, που ήδη παρακολουθούμε από το 2013, με τον κάθετο τοίχο του 1562, όπως και να εντοπίσουμε τυχόν δάπεδα της πρώιμης ρωμαϊκής ή ακόμα και προγενέστερης περιόδου. Στα στρώματα 1579 και 1580, προφανώς κατάλοιπα του μεγάλου στρώματος 1558 που σκάψαμε το 2014, βρήκαμε πολλά κομμάτια λεπτότοιχων κυπέλλων που ασφαλώς συνδέονται με την κεραμική παραγωγή του πρώιμου 2ου αι. μ.Χ. Προχωρήσαμε ακόμα χαμηλότερα σε τομή, διαστάσεων 2,50 x 2 μ, που ανοίξαμε στη γωνία που σχηματίζουν οι Τοίχοι 1526 και 1562, και αποκαλύψαμε τα όρια τριών λάκκων, ακανόνιστου σχήματος, που περιείχαν τη συνήθη κεραμική (με συχνότερα και εδώ τα λεπτότοιχα κύπελλα) του α’ μισού του 2ου αι. μ.Χ. Το γέμισμα των λάκκων αυτών σκάφθηκε μόνο μερικώς λόγω ελλείψεως χρόνου και χώρου. Πάντως, η ανασκαφή εδώ προχώρησε αρκετά για να διαπιστώσουμε ότι ο Τοίχος 1562 είναι μεταγενέστερος του Τοίχου 1526.
