Μελέτες συντήρησης και προστασίας
Tο μεταλλικό κάλυμμα του πηγαδιού της δυτικής στοάς της αγοράς.
|
Το 2019 κατατέθηκαν στην ΕΦΑ Κορινθίας η μελέτη συντήρησης των ανασκαμμένων χώρων που εκπόνησε η συντηρήτριά μας Αμαλία Σιάτου και η μελέτη προστασίας και ανάδειξης του συγκροτήματος εργαστηρίων κεραμικής που εκπόνησαν οι μηχανικοί Σταύρος Μουτζουρέλλης και Θοδωρής Μαρίνης. Στα τεύχη της μελέτης συντήρησης γίνεται συστηματική κατηγοριοποίηση των κατασκευαστικών στοιχείων που απαντούν στους ανασκαμμένους χώρους, αναλυτική καταγραφή της παθολογίας τους, είτε πρόκειται για φυσικές φθορές είτε για δομικές βλάβες, και λεπτομερής αποτίμηση της κατάστασης διατήρησής τους, έτσι ώστε να καθοριστούν το είδος και οι προτεραιότητες των επεμβάσεων. Οι επεμβάσεις που προτείνονται είναι αφενός οι προσωρινές και εποχικές, όπως είναι η πρόχειρη στέγαση των κλιβάνων, η άμεση αντιστήριξη ή κατάχωση ετοιμόρροπων κατασκευών και η διαχείριση της βλάστησης, αφετέρου τα μόνιμα μέτρα όπως είναι οι στερεώσεις και οι σταθεροποιήσεις αρχιτεκτονικών καταλοίπων, η διαμόρφωση των πρανών των σκαμμάτων και οι καταχώσεις συγκεκριμένων τμημάτων. Στις άμεσες επεμβάσεις ήταν η κάλυψη των τομών με γεωύφασμα, η υποστήριξη των πλέον ευάλωτων κατασκευών (όπως είναι οι κλίβανοι και οι πηλοσωλήνες) με σακιά γεμισμένα με χαλίκι, και η μερική κατάχωση ευαίσθητων και ετοιμόρροπων τμημάτων. Επίσης προβλέψαμε για την κατασκευή και τοποθέτηση στέρεου, μεταλλικού καλύμματος στο πηγάδι (context 3118) της δυτικής στοάς της αγοράς. Η κατασκευή είναι από ανοξείδωτο μέταλλο και η τοποθέτηση έγινε με απλή πάκτωση των στηριγμάτων του στο χώμα (χωρίς δηλαδή προσθήκη τσιμέντου ή άλλου υλικού).
Παράδειγμα αποτύπωσης κατασκευαστικών στοιχείων του τέταρτου σκάμματός μας.
|
|
Αποτύπωση της κατάστασης διατήρησης των αρχιτεκτονικών δομών του ίδιου σκάμματος .
|
|
Φωτορεαλιστική απεικόνιση των στεγάστρων των κεραμικών κλιβάνων του εργαστηριακού συγκροτήματος από τα νοτιοδυτικά.
|
|
Φωτορεαλιστική απεικόνιση του μεγάλου στεγάστρου από τα βορειο-ανατολικά.
|
|
Οι κεραμικοί κλίβανοι του πρώτου σκάμματος χρήζουν πέραν των στερεωτικών επεμβάσεων και μόνιμων στεγάστρων. Τα κριτήρια για τον σχεδιασμό των στεγάστρων και της πρόσβασης στον χώρο από τους Σταύρο Μουτζουρέλλη και Θοδωρή Μαρίνη ήταν η ανάγκη για κοντινή θέαση δεδομένου του χαμηλού ύψους των καταλοίπων, η ένταξη των στεγάστρων στο περιβάλλον τοπίο και η συσχέτισή τους με την κλίμακα των υπόλοιπων μνημείων, η επιθυμία για υπόμνηση των κλιβάνων κατά τη διαδρομή επίσκεψης, η αρχή της αναστρεψιμότητας των πρόσθετων κατασκευών και η λειτουργικότητά τους. Ως εκ τούτου, τα προτεινόμενα στέγαστρα, ένα μεγάλο εμβαδού 405 μ² στο νότιο τμήμα του σκάμματος και ένα μικρό εμβαδού 25 μ² στο βόρειο τμήμα του σκάμματος, έχουν χαμηλό ύψος και λιτή μορφή, ανοικτό σχήμα με φυσικό φωτισμό, και είναι αποσυναρμολογούμενες κατασκευές με χαμηλό κόστος συντήρησης. Επιπλέον, το μεγάλο στέγαστρο περιλαμβάνει πέντε κυκλικούς υπερυψωμένους φεγγίτες πάνω από τους αντίστοιχους κλιβάνους, έτσι ώστε να τονίζεται η παρουσία αυτών των κλιβάνων. Το υλικό που επιλέχθηκε είναι διάτρητη λαμαρίνα και πολυκαρβονικά πάνελ, έτσι ώστε αφενός να διαχέεται το φως εσωτερικά, αφετέρου να συγκρατούνται τα νερά της βροχής και να παροχετεύονται εξωτερικά του στεγάστρου.
Αποτύπωση παθολογίας της παλαίστρας του γυμνασίου.
|
To 2022 κατατέθηκαν στην ΕΦΑ Κορινθίας οι ακόλουθες μελέτες: α) μελέτη συντήρησης και προστασίας των μνημείων που είχαν έρθει στο φως από τις παλαιές ανασκαφές της Αρχαιολογικής Εταιρείας στο χώρο (από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1950), β) αρχιτεκτονική και στατική μελέτη για την αποκατάσταση και μερική αναστήλωση του γυμνασίου, και γ) μελέτη προσβασιμότητας στα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου. Η μελέτη συντήρησης των μνημείων που αποκαλύφθηκαν από τις ανασκαφές του Α. Ορλάνδου εκπονήθηκε από την ομάδα συντηρητών της εταιρείας Revive-Art.works με επικεφαλής την Αμαλία Σιάτου και τη συνεργασία της Άννας Κουκούλη και του Αποστόλη Μιμηγιάννη. Στο τεύχος παρουσιάζεται και αποτιμάται η κατάσταση διατήρησης του γυμνασίου, του περίπτερου ναού (‘ναού του Απόλλωνα’), του βουλευτηρίου και της Νότιας Στοάς και προτείνονται επεμβάσεις για τη συντήρηση των μνημείων και την αποκατάσταση των φθορών που έχουν υποστεί κατά τις τελευταίες επτά δεκαετίες. Πρόκειται για μια πλήρως τεκμηριωμένη μελέτη, με διεξοδική παρατήρηση των μνημείων, μακροσκοπικό και μικροσκοπικό εντοπισμό της παθολογίας τους, ερμηνεία της παθολογίας σε σχέση με τους παράγοντες επιδείνωσης και κατηγοριοποίηση των παραγόντων αυτών σύμφωνα με μια μεθοδολογία εκτίμησης της επικινδυνότητας, συνακόλουθη κατηγοριοποίηση των αναγκών επέμβασης και περιγραφή συγκεκριμένων προτάσεων επέμβασης καθώς και προτάσεων για την μακροπρόθεσμη διατήρηση και ανάδειξη των αρχιτεκτονικών καταλοίπων. Το τεύχος της μελέτης συνοδεύεται από πληρέστατο τεύχος αποτυπώσεων των κατασκευαστικών χαρακτηριστικών, της παθολογίας των μνημείων και των προτεινόμενων επεμβάσεων.
Ως αναμενόταν, το γυμνάσιο είναι το μνημείο που έχει υποστεί τις περισσότερες φθορές με αποσάθρωση ή κυψελοειδή διάβρωση δομικού υλικού, ρηγμάτωση και αποκόλληση των επιχρισμάτων του, υποχώρηση των πρανών και επακόλουθη ετοιμορροπία τμημάτων της τοιχοποιίας. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο στις δύο κρήνες όπου, εκτός των άλλων, παρατηρούνται βιολογικές επικαθίσεις και ανάπτυξη βλάστησης στις όψεις και τα δάπεδα και διάβρωση των μεταλλικών στοιχείων προγενέστερων επεμβάσεων (από τον Α. Ορλάνδο). Από τα υπόλοιπα μνημεία, έντονη φθορά έχουν υποστεί τα ορατά κατάλοιπα της παλαιοχριστιανικής βασιλικής που κτίστηκε πάνω στον περίπτερο ναό, ενώ η γενική κατάσταση διατήρησης των καταλοίπων του βουλευτηρίου και της Νότιας Στοάς κρίνεται σταθερή. Οι επεμβάσεις που προτείνονται περιλαμβάνουν την αντιμετώπιση των ετοιμορροπιών με αντιστήριξη των πρανών, πλήρωση των κενών δόμησης και υποσκαφής των θεμελίων, καθαίρεση και ανακατασκευή συγκεκριμένου τμήματος της τοιχοποιίας που έχει υποστεί γεωμετρική αλλοίωση, καθαρισμό επιφανειών, σφράγιση αρμών, περιμετρική στερέωση των επιχρισμάτων και σφράγιση των κενών τους με κατάλληλα κονιάματα και ενέματα, καθαρισμό και περιμετρική στερέωση των βοτσαλωτών δαπέδων, συγκολλήσεις και σφραγίσεις λίθων, κατά το δυνατό ριζική αποψίλωση της βλάστησης, καθώς και επιλεκτική κατάχωση ευπαθών κατασκευών.
Πρόταση ανάταξης ενός ακόμα δωρικού κίονα και περίπου 38 λιθοπλίνθων στη νότια πλευρά του άνω ανδήρου.
|
|
Πρόταση αποκατάστασης της ανατολικής κιονοστοιχίας του κάτω ανδήρου με αναστήλωση 8 ακόμα ιωνικών κιόνων.
|
|
Λεπτομέρεια της βόρειας συστάδας των κιόνων που προτείνεται να αναστηλωθούν κατά μήκος της ανατολικής στοάς του κάτω ανδήρου.
|
|
Η αρχιτεκτονική μελέτη για την αποκατάσταση και μερική αναστήλωση του γυμνασίου της Σικυώνας εκπονήθηκε από τον αρχιτέκτονα μηχανικό Δημήτριο Μπάρτζη. Στο τεύχος της μελέτης γίνεται λεπτομερής αναφορά στα υλικά, τους τρόπους δομής και την αρχιτεκτονική διάταξη του συγκροτήματος, τις κιονοστοιχίες του κάτω και του άνω ανδήρου, τις πτέρυγες των δωματίων του κάτω ανδήρου, τον αναλημματικό τοίχο με τις τρεις κλίμακες ανόδου στο άνω άνδηρο, τις δύο μνημειακές κρήνες, τον νότιο και δυτικό τοίχο του άνω ανδήρου και τα αντίστοιχα, βραχώδη πρανή προς νότο και δυσμάς, και τις δεκάδες λιθοπλίνθους που βρίσκονται κατακείμενες στη νοτιοδυτική γωνία του. Στη συνέχεια συνοψίζονται οι προηγούμενες επεμβάσεις στο χώρο, στη συντριπτική τους πλειονότητα από τον Α. Ορλάνδο (ανατάξεις, συγκολλήσεις και συμπληρώσεις αρχιτεκτονικών μελών, αναστήλωση της νότιας κρήνης και δύο κιόνων), και η υφιστάμενη κατάσταση του μνημείου. Ακολουθεί η ανάλυση των προτεινόμενων αξόνων επέμβασης στο μνημείο που αποσκοπούν στη βελτίωση της συνολικής εικόνας του χώρου και την προβολή της αρχιτεκτονικής του, και περιλαμβάνουν:
- ανασύσταση τριών δωρικών κιόνων στο άνω άνδηρο, έναν στη νότια πλευρά δίπλα στον μοναδικό κίονα που αναστήλωσε ο Α. Ορλάνδος σε αυτό το άνδηρο, και δύο κοντά στη ΒΔ γωνία έτσι ώστε να προκύψουν δύο μεταξόνια διαστήματα,
- τοποθέτηση περίπου 55 λιθοπλίνθων, που βρίσκονται συγκεντρωμένες κοντά στη ΝΔ γωνία του άνω ανδήρου και προέρχονται από το νότιο και δυτικό τοίχο του ανδήρου, σε ομόλογες θέσεις ώστε να ανυψωθεί η ευάλωτη αυτή γωνία του συγκροτήματος κατά τέσσερις δόμους,
- αποκατάσταση του νότιου πλευρικού τοίχου της νότιας κλίμακας ανόδου στο άνω άνδηρο που παρουσιάζει έντονη ρηγμάτωση, με την εκσκαφή του πίσω μέρους του τοίχου και την αποσυναρμολόγηση της γωνίας προκειμένου οι ρηγματωμένες λιθόπλινθοι να συντηρηθούν και να συγκολληθούν πριν επανατοποθετηθούν στις αρχικές τους θέσεις,
- αναστήλωση οκτώ ιωνικών κιόνων στο κάτω άνδηρο, τεσσάρων στο βόρειο και δύο στο νότιο άκρο της ανατολικής πλευράς και δύο ακόμα περίπου στο μέσο της, έναντι της πρόσοψης του ‘εφηβείου’,
- ανάταξη των παρατοποθετημένων θραυσμάτων των δύο Ιωνικών κιόνων και παραστάδων της πρόσοψης του ‘εφηβείου’,
- ανάταξη αρχιτεκτονικών μελών στη βόρεια κρήνη, συγκεκριμένα επανατοποθέτηση των λίθινων μελών της στέψης του θωρακίου της δεξαμενής καθώς και θραυσμάτων των παραστάδων,
- αποκατάσταση της εσωτερικής πρόσοψης της νότιας κρήνης, που είχε αναστηλώσει ο Α. Ορλάνδος αλλά πλέον χρήζει άμεσης επέμβασης, και αναστήλωση των δύο κιόνων της εξωτερικής, δωρικής πρόσοψης. Συγκεκριμένα, προβλέπεται η αποσυναρμολόγηση όσων αρχιτεκτονικών μελών ανατάχθηκαν από τον Ορλάνδο και εκ νέου συναρμολόγησή τους, κατόπιν απομάκρυνσης όλων των σιδηρών συνδέσμων και των τσιμεντοκονιαμάτων που είχαν χρησιμοποιηθεί σε εκείνη την αναστήλωση, συγκόλλησης των θραυσμένων μελών, συμπλήρωσης του επιστυλίου με τεχνητό λίθο και πλήρωσης των αρχαίων εντορμιών για συνδέσμους και γόμφους με νέα στοιχεία από τιτάνιο,
- ενίσχυση του αναλήμματος μεταξύ του κάτω και του άνω ανδήρου προκειμένου να αντιμετωπιστεί η προχωρημένη διάβρωση του χωμάτινου μετώπου του, δεδομένου ότι ο τοίχος αντιστήριξης σώζεται σε χαμηλό ύψος. Για τη σταθεροποίηση του υφιστάμενου χωμάτινου πρανούς, προτείνεται η ανασκαφή του χωμάτινου μετώπου σε βάθος περίπου 1,5 μ ως προς το εξωτερικό μέτωπο του αναλημματικού τοίχου, και στη συνέχεια η δημιουργία νέας επίχωσης με αδρανή υλικά σε στρώσεις ύψους ίσου με το ύψος της πρώτης στρώσης των σωζόμενων δόμων ώστε να ανακαλούν την αρχική κατασκευή,
- διάστρωση των χώρων που ήταν αρχικά στεγασμένοι, δηλαδή των στοών και των δωματίων, με επάλληλα υφάσματα εδαφοκάλυψης και χαλαζιακή άμμο ώστε να περιοριστεί στο ελάχιστο η αυτοφυής βλάστηση. Επίσης προτείνεται η τελική επίστρωση από ποταμίσια άμμο να διαφοροποιείται χρωματικά μεταξύ των δαπέδων των στοών και των δωματίων προκειμένου η περιήγηση στο χώρο να καταστεί πιο ευανάγνωστη,
- ανάταξη λίθων του τοίχου αντιστήριξης του μικρού ιερού ιδρυμένου στην κατατομή του βράχου, αμέσως δυτικά του ανώτερου ανδήρου, και
- διαμορφώσεις των πρανών στα δυτικά και τα νότια του γυμνασίου με εξομάλυνση των κλίσεών τους προκειμένου να αντιμετωπιστεί η συνεχιζόμενη διάβρωση και ο κίνδυνος κατάρρευσης τμημάτων τους.
Σημειωτέον ότι όλες οι αναστηλώσεις θα βασιστούν κατά το μεγαλύτερο μέρος τους στο διαθέσιμο αρχαίο υλικό, και οι συμπληρώσεις από τεχνητό λίθο θα είναι περιορισμένες. H στατική μελέτη για τις προτεινόμενες αναστηλωτικές εργασίες στη νότια κρήνη, στις δύο κιονοστοιχίες (άνω και κάτω ανδήρου) και στο ανάλημμα της νότιας κλίμακας εκπονήθηκε από τους πολιτικούς μηχανικούς Νικόλαο Παπαηλίου, Γιάννη Ηλιάδη και Ξένια Καραμπάτσου εκ μέρους του γραφείου στατικών μελετών Π. Παναγιωτόπουλος και συνεργάτες. Στη μελέτη περιγράφεται λεπτομερώς η αρχιτεκτονική των συγκεκριμένων χώρων, αξιολογείται η παθολογία των υπό εξέταση μελών, και προτείνονται επεμβάσεις σύμφωνες με τις γενικές αρχές της αναστηλωτικής δεοντολογίας. Η πρόταση περιλαμβάνει συρραφές θραυσμένων μελών ή και συμπληρώσεις νέου υλικού από τεχνητό λίθο με παρεμβολή ράβδων, προσθήκη γόμφων και συνδέσμων επιστυλίων σε αρχικές θέσεις ή και σε νέες, κατόπιν αποσυναρμολόγησης των προς αποκατάσταση μελών, όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο. Στη συνέχεια περιγράφονται αναλυτικά η διαδικασία αποσυναρμολόγησης της νότιας κρήνης και η αποκατάσταση του επιστυλίου της που έχει υποστεί εγκάρσια θραύση, η αποκατάσταση των συνανηκόντων μελών των κιόνων που προτείνονται να αναστηλωθούν στο άνω και το κάτω άνδηρο με αγκύρια από τιτάνιο, ο οπλισμός των νέων μελών από ανοξείδωτο χάλυβα, η προσθήκη πιόσχημων συνδέσμων, και η αποκατάσταση του ρηγματωμένου τμήματος του αναλημματικού τοίχου της νότιας κλίμακας με αποσυναρμολόγηση των λίθων, συρραφή τους με ράβδους τιτανίου και αναδόμηση. Ακολουθεί η μεθοδολογία ανάλυσης της κατασκευής και διαστασιολόγησης των επεμβάσεων, οι οποίες και ελέγχονται ως προς την ευστοχία και αντοχή τους μέσω απλουστευμένου προσομοιώματος.
Λεπτομέρεια της πρότασης αποκατάστασης της βόρειας κρήνης.
|
|
Λεπτομέρεια της πρότασης αποκατάστασης του αναλήμματος μεταξύ κάτω και άνω ανδήρου.
|
|
Προτεινόμενες διαδρομές επίσκεψης του αρχαιολογικού χώρου.
|
|
Η μελέτη προσβασιμότητας στα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου εκπονήθηκε από τον αρχιτέκτονα μηχανικό Δημήτριο Μπάρτζη. Προτείνεται αφενός η επιδιόρθωση και διαπλάτυνση συγκεκριμένων τμημάτων των υφιστάμενων διαδρομών επίσκεψης στα μνημεία του χώρου (που υλοποιήθηκε με κονδύλια του Γ’ ΚΠΣ στα μέσα της δεκαετίας του 2000) και η κατάργηση κάποιων άλλων, αφετέρου η επέκταση του δικτύου ώστε να διευκολύνεται η πρόσβαση στους πρόσφατα ανασκαμμένους χώρους. Οι προτεινόμενες διαδρομές χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τις πρωτεύουσες, που είναι αυτές που ακολουθούν τον αρχαίο πολεοδομικό κάνναβο όπως αυτός αναγνωρίστηκε από τη συστηματική επιφανειακή και γεωφυσική έρευνα της δεκαετίας του 2000, και τις δευτερεύουσες, που δεν συμπίπτουν με τις αρχαίες οδεύσεις. Προκειμένου αυτό να γίνεται εύκολα αντιληπτό από τον επισκέπτη προτείνεται να υπάρχει διαφοροποίηση ως προς το πλάτος αυτών των διαδρομών, 3 μ για τις πρωτεύουσες έναντι 2 μ για τις δευτερεύουσες. Από τις τέσσερις πρωτεύουσες διαδρομές που προτείνονται, προς το βουλευτήριο, προς το γυμνάσιο, προς τα μνημεία της ΒΔ πλευράς της αγοράς και προς το θέατρο, μόνο τμήματα των δύο ακολουθούν υφιστάμενες διαδρομές ενώ οι υπόλοιπες είναι νέες χαράξεις. Από τις δευτερεύουσες διαδρομές, ένα μικρό μόνο τμήμα υφίσταται (κατά μήκος της πρόσοψης του βουλευτηρίου), ενώ οι υπόλοιπες είναι νέες χαράξεις, κατά μήκος της νότιας πλευράς της Νότιας Στοάς και περιμετρικά του εργαστηριακού συγκροτήματος. Επίσης προβλέπεται η δημιουργία χώρων στάσης (‘πλατώματα’) σε κατάλληλα σημεία θέασης. Η κακή κατάσταση της επιφάνειας των υφιστάμενων διαδρομών, μετά από μόλις μια δεκαπενταετία χρήσης, υπαγορεύει τη διάστρωση των νέων διαδρομών με ανθεκτικά υλικά που να εντάσσονται στον περιβάλλοντα χώρο. Αντί του σκυροδέματος που είχε χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν, προτείνεται η λύση του σταθεροποιημένου χωμάτινου δαπέδου.
