Εισαγωγή
Η πανεπιστημιακή ανασκαφή στη θέση «Βρυόκαστρο» της Κύθνου (Κυκλάδες) άρχισε το 2002 και συνεχίζεται έως σήμερα. Είχε προηγηθεί συστηματική επιφανειακή έρευνα κατά τα έτη 1990-1995 και 2001. Η θέση ταυτίζεται με την αρχαία πόλη της «Κύθνου» της ομώνυμης νήσου των Κυκλάδων, η οποία κατοικήθηκε από τον 12o αι. π.Χ. έως και τον 6o-7o αι. μ.Χ.
Αεροφωτογραφία αρχαίας πόλης Κύθνου (Βρυόκαστρο). Φωτογραφία: Κώστας Ξενικάκης - Σ. Γεσαφίδης, 2016.
Οι έως σήμερα ανασκαφές έφεραν στο φως ένα ασύλητο ιερό των αρχαϊκών, κλασικών και ελληνιστικών χρόνων (Κτίριο 3). Το ιερό ανασκάφτηκε από το 2002-2006. Ο δίδυμος ναός βρέθηκε άθικτος, με όλα τα πολύτιμα ως επί το πλείστον αφιερώματα στη θέση τους. Νότια του ναού ανασκάφτηκαν δύο βωμοί καθώς και ένας εκτεταμένος «αποθέτης» που περιείχε και αυτός εκατοντάδες πολύτιμα αφιερώματα.
Από το 2009 έως το 2013 οι ανασκαφικές έρευνες Δυτικά του ιερού έφεραν στο φως ένα μνημειακό ανάλημμα (Άνδηρο 4) και λίγο χαμηλότερα ένα δημόσιο κτίριο (πρυτανείο;) της κλασικής-ελληνιστικής περιόδου (Κτίριο 5).
Από το 2016-2018 οι ανασκαφές συνεχίστηκαν σε συγκρότημα δημοσίων κλασικών - ελληνιστικών κτιρίων της Άνω Πόλης, που ταυτίζονται με ιερά (Ασκληπιού, Σαμοθρακίων Θεών και Αφροδίτης).
Το 2018 άρχισε η ανασκαφή της βραχονησίδας "Βρυοκαστράκι", φέρνοντας στο φως κατάλοιπα της Πρωτοκυκλαδικής Εποχής (3η χιλιετία π.Χ.), του 12ου αι. π.Χ. έως και 7ου αι. μ.Χ. (ανάμεσά τους μια τρίκλιτη Παλαιοχριστιανική βασιλική).
Παράλληλα, από το 2005 έως και το 2011 πραγματοποιήθηκε, με τη συνεργασία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, υποβρύχια έρευνα και ανασκαφή στον όρμο του Μανδρακίου, το αρχαίο δηλαδή λιμάνι του Βρυοκάστρου. Αποτυπώθηκαν ολόκληρη η λιμενολεκάνη και τα κτίσματα που εντοπίστηκαν τόσο στην ακτή όσο και στον πυθμένα της θάλασσας και το 2007-09 ανασκάφτηκε ένα εξ αυτών, που πιθανώς ταυτίζεται με τμήμα του καταβυθισμένου παράκτιου οχυρωματικού τείχους. To 2008-09 η ανασκαφή της υποθεμελίωσης του προαναφερθέντος τείχους, έφερε στο φως σημαντικά μαρμάρινα γλυπτά της ρωμαϊκής περιόδου. Τέλος, το 2010-11 πραγματοποιήθηκαν ανασκαφικές τομές εντός της λιμενολεκάνης.
Η ανασκαφή Κύθνου πραγματοποιείται από τον Τομέα Αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (ΙΑΚΑ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, αρχικά και έως το 2011 με τη συνεργασία, και από το 2012 - 2015. με την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων (πρώην ΚΑ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων) και από το 2016 και πάλι με τη συνεργασίας της ΕΦΑ Κυκλάδων. Επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας του πανεπιστημίου είναι ο καθηγητής Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν. Την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων του ΥΠ.ΠΟ.Α. εκπροσώπησε έως το 2011 η αρχαιολόγος Βασιλική Γιαννούλη και από το 2012 έως σήμερα η αρχαιολόγος Δώρα Παπαγγελοπούλου. Συνδιευθυντής της έρευνας στο Βρυοκαστράκι, από το 2018 κ.ε., είναι ο Δρ Δημήτρης Αθανασούλης. Συνδιευθυντής της υποβρύχιας ανασκαφής από την πλευρά της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων του ΥΠ.ΠΟ.Α. ήταν ο Δρ Δημήτρης Κουρκουμέλης.
Το ανασκαφικό πρόγραμμα της Κύθνου χρηματοδοτείται σταθερά από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, τη ΓΓ Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής και τον κ. Αθανάσιο Μαρτίνο, ενώ στηρίζεται ποικιλοτρόπως από το Δήμο Κύθνου.
Συνδεθείτε μαζί μας και στην ομάδα της ανασκαφής στο Facebook [https://www.facebook.com/groups/1665758696987340/]