Αρχαιότητες της Κύθνου
Η Κύθνος παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον αλλά πολλές γνωστές αρχαιολογικές θέσεις δεν έχουν ακόμη ερευνηθεί ανασκαφικά.
Η θέση της Κύθνου στις Κυκλάδες.
Οι σημαντικές αρχαιολογικές θέσεις του νησιού.
Ο Μαρουλάς, στη ΒΑ ακτή του νησιού, κοντά στα Λουτρά, ήταν η παλαιότερη εγκατάσταση των Κυκλάδων. Η θέση χρονολογείται στη ύστερη Μεσολιθική περίοδο (8500-6500 π.Χ.). Οι ανασκαφές έφεραν στο φως λείψανα κυκλικών κατασκευών που πιθανώς είχαν χρησιμοποιηθεί ως χώροι διαμονής καθώς και λίγες ταφές.
Μαρουλάς. Ταφή της Μεσολιθικής περιόδου (A. Sampson et al., The Mesolithic Settlement at Maroulas, Kythnos, Mediterranean Archaeology and Archaeometry 2, no. 1, 2002, 51 fig. 9).
Ο ρόλος που διαδραμάτισε η Κύθνος στην ανάπτυξη της πρώιμης μεταλλουργίας ήταν γνωστός από παλιά. Μια σημαντική θέση της Πρωτοκυκλαδικής ΙΙ περιόδου (3ηχιλιετία π.Χ.) ερευνήθηκε στη θέση Σκουριές, στη ΒΑ απόκρημνη ακτή του νησιού. Αναγνωρίστηκαν περίπου 20 κυκλικές κατασκευές που ερμηνεύτηκαν ως στέγαστρα που περικλείουν μεταλλευτικούς κλιβάνους για την εκκαμίνευση χαλκού.
Άποψη της Πρωτοκυκλαδικής θέσης Σκουριές.
Άποψη του κυκλικού πύργου στη θέση Πύργος.
Οι εγκαταστάσεις των ιστορικών χρόνων είναι αρκετές. Ξεχωρίζουν αρκετοί πύργοι κυκλικού και ορθογώνιου σχήματος των όψιμων κλασικών χρόνων, με πιο γνωστούς εκείνους στη θέση Πύργος, κοντά στη Χώρα και τον Παληόπυργο στη θέση Άσπρα Σπίτια (ή Άσπρα Κελιά).
Αεροφωτογραφία του Μεσαιωνικού Κάστρου της Ωριάς.
Άποψη της αρχαϊκής οχυρωμένης ακρόπολης στον Κάστελλα.
Η οχυρωμένη ακρόπολη στο Βόρειο απόκρημνο άκρο του νησιού που σήμερα είναι γνωστή ως το Κάστρο της Ωριάς ή του Κατακεφάλου ταυτίζεται με την πρωτεύουσα του νησιού στα Βυζαντινά χρόνια και επί Λατινοκρατίας, αλλά όπως φαίνεται ήταν ήδη κατοικημένη από την προϊστορική εποχή.
Αντίθετα, μια ακόμη οχυρωμένη ακρόπολη του νησιού, ο Κάστελλας, που βρίσκεται στη Δυτική ακτή, φαίνεται ότι ιδρύθηκε κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους αλλά εγκαταλείφτηκε στο τέλος της αρχαϊκής περιόδου.