Ανασκαφική έκθεση 2008

Κατά τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο του 2008 συνεχίστηκε η μελέτη του υλικού των ανασκαφικών περιόδων 2002-2006 από το ιερό του Μεσαίου Πλατώματος στην αρχαία πόλη της Κύθνου.

Αεροφωτογραφία της αρχαίας πόλης της Κύθνου (Βρυόκαστρο). Στο βάθος δεξιά το αρχαίο λιμάνι (όρμος «Μανδράκι» που ορίζεται στα δυτικά από τη βραχονησίδα «Βρυοκαστράκι». Σε πρώτο πλάνο, κάτω αριστερά, η χερσαία ανασκαφή (ιερό της αρχαϊκής-κλασικής περιόδου).

Υποβρύχια ανασκαφή λιμανιού

Τον Σεπτέμβριο του 2008 (8-22.09.2008), η υποβρύχια ανασκαφική έρευνα στον όρμο Μανδράκι της Κύθνου, όπου έχουν εντοπιστεί τα καταποντισμένα κατάλοιπα του αρχαίου λιμένος της αρχαίας πρωτεύουσας του νησιού (την ομώνυμη Κύθνο, σήμερα «Βρυόκαστρο»), έφερε στο φως δύο μαρμάρινα ρωμαϊκά γλυπτά.

Η στιγμή της ανακάλυψης των γλυπτών (20/9/2008).

Το άγαλμα του θωρακοφόρου πριν τη μετακίνηση των ογκόλιθων που το σκέπαζαν.

Σε απόσταση 50 περίπου μέτρων από την ακτή, και από βάθος περίπου 2,50 μέτρων, ανελκύστηκαν ο κορμός ενός θωρακοφόρου άνδρα, σε φυσικό μέγεθος και το κεφάλι ενός γενειοφόρου άνδρα. Τα γλυπτά βρέθηκαν κατά την έρευνα της δυτικής προέκτασης ενός τοίχου του λιμανιού, ο οποίος προχωράει παράλληλα με την ακτή (στην αρχαιότητα βρισκόταν στην ξηρά καθώς η στάθμη της θάλασσας έχει ανυψωθεί από την αρχαιότητα περίπου 2-2,50 μέτρα) και φαίνεται ότι είχαν χρησιμοποιηθεί σε δεύτερη χρήση, ως δομικό υλικό. Ίσως ο τοίχος αυτός να αποτελεί μέρος του αρχαίου παράκτιου τείχους της πόλης, καθώς είναι καλοχτισμένος, με πλάτος σχεδόν τρία μέτρα και σώζεται σε ύψος περίπου ενός μέτρου. Ωστόσο, το τμήμα όπου βρέθηκαν τα γλυπτά είναι μεταγενέστερο και σαφώς πιο πρόχειρης κατασκευής. Στο σημείο αυτό εικάζουμε ότι ίσως υπήρχαν νεώσικοι και ότι στην ύστερη αρχαιότητα, και πάντως πριν την εγκατάλειψη της πόλης τον 6^ο ή 7^ο αι. π.Χ., όταν πλέον η πόλη και το ναυτικό της ήταν σε παρακμή, τα ανοίγματα αυτά της παράκτιας οχύρωσης τα έφραξαν για προστασία.

Ο θωρακοφόρος άνδρας σώζεται από τη βάση του λαιμού έως περίπου τα γόνατα, σε ύψος 1,20 μ. και χρονολογήθηκε προσωρινά στον 1^ο αιώνα π.Χ. Από τα άνω άκρα σώζεται το αριστερό χέρι έως το ύψος του αγκώνα, με ιμάτιο, ενώ το δεξί λείπει από τον ώμο. Δυστυχώς, η καλύτερα σωζόμενη όψη του γλυπτού είναι η οπίσθια, καθώς η πρόσθια είχε λειανθεί, ώστε να ενσωματωθεί στην υποθεμελίωση του τοίχου.

Η αρχή της διαδικασίας ανέλκυσης του αγάλματος του θωρακοφόρου (21/9/2008).

Το άγαλμα του θωρακοφόρου. Πίσω όψη. 1^ος αιώνας π.Χ.

Τα χαρακτηριστικά του προσώπου του γενειοφόρου άνδρα σώζονται σε καλή κατάσταση, καθώς βρέθηκε γυρισμένο με το πρόσωπο βυθισμένο μέσα στην άμμο. Η κεφαλή, η οποία κατατάσσεται στον τύπο των πορτραίτων του Μάρκου Αυρηλίου, έχει ύψος 36 εκ. και πλάτος 30 εκ. και χρονολογείται στα μέσα του 2^ου αιώνα μ.Χ. Το κεφάλι της Κύθνου πάντως δεν αποδίδει τον αυτοκράτορα, αλλά έχει λάβει υπόψιν του τη μόδα που καθιερώνει η αυτοκρατορική εικονογραφία στα ιδιωτικά πορτραίτα αντωνίνειων χρόνων από την Ελλάδα. Ενδέχεται μάλιστα να ανήκει σε μία από τις τέσσερις μαρμάρινες στήλες που βρέθηκαν στην ίδια περιοχή, οι οποίες θα μπορούσαν να είναι βάσεις για ερμαϊκές στήλες, παρόμοιες με εκείνες των κοσμητών από την αρχαία Αθήνα.

Η κεφαλή γενειοφόρου άνδρα. 2^ος αιώνας μ.Χ.

Η κεφαλή γενειοφόρου άνδρα. Κατά χώραν (21/9/2008).

Από το βυθό ανελκύστηκε και μία λίθινη επίστεψη, τριγωνικής διατομής, προερχόμενη από τις επάλξεις του παράκτιου τείχους. Περισυλλέχτηκαν ακόμη μία λίθινη σφαιρική άγκυρα, θραύσματα αγγείων, μολύβδινα αλιευτικά βάρη και μεταλλουργικά κατάλοιπα (σκωρίες) και άλλα κινητά ευρήματα.

Συμμετέχοντες - Χρηματοδότηση

Τα ευρήματα αυτά είναι οι καρποί της συνεργατικής αρχαιολογικής ανασκαφής, που συνεχίστηκε για δεύτερη περίοδο, υπό τη διεύθυνση του καθηγητού κ. Αλέξανδρου Μαζαράκη Αινιάνος, από την πλευρά του Τομέα Αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (ΙΑΚΑ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του αρχαιολόγου Δρ. Δημήτρη Κουρκουμέλη, από την πλευρά της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού. Στις ενάλιες έρευνες συμμετείχαν πολυάριθμοι προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές της αρχαιολογίας του τμήματος, καθώς και αρχαιολόγοι ή μεταπτυχιακοί φοιτητές από πανεπιστήμια του εξωτερικού (Γαλλία, Γερμανία, Δανία), Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η συμβολή της αρχαιολόγου Εύας Χαραλαμπίδου (υποψήφια διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας). Η μελέτη των δύο γλυπτών ανατέθηκε στην Επίκ. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Ιφιγένεια Λεβέντη.

Ερευνητική ομάδα Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, 2008.

Τις αρχαιολογικές έρευνες στην αρχαία Κύθνο το 2008 στήριξαν το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων. Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η οικονομική και ηθική στήριξη του Δήμου Κύθνου, καθώς και αυτή της Νομαρχίας Κυκλάδων. Εφέτος το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής αποφάσισε να στηρίξει και αυτό το πρόγραμμα ερευνών της Κύθνου. Για τη μεταφορά του αγάλματος από το Μανδράκι στο λιμάνι του Μέριχα ουσιαστική υπήρξε η βοήθεια των αδελφών Λαρεντζάκη που ευγενώς προσέφεραν για το σκοπό αυτό το καΐκι τους ΑΓ. ΑΚΙΝΔΥΝΟΙ.