Ανασκαφική έκθεση 2023

Η φετινή ανασκαφική έρευνα της Ακρόπολης της αρχαίας πόλης της Κύθνου (σημερινό «Βρυόκαστρο»), συνεργατικό πρόγραμμα του Τομέα Αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας & Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων του ΥΠ.ΠΟ.Α. πραγματοποιήθηκε από 26 Ιουνίου - 22 Ιουλίου 2023. Κατά την τελευταία εβδομάδα (17-22/7) πραγματοποιήθηκαν μόνον καταγραφές και μελέτη. Υπενθυμίζεται ότι η πόλη της Κύθνου κατοικήθηκε αδιάκοπα από τον 12ο αιώνα π.Χ. έως τον 7ο αιώνα μ.Χ.

Tο Βόρειο τμήμα του πλατώματος της ακρόπολης καταλαμβάνει ιερό, το οποίο ταυτίζεται με βεβαιότητα με ιερό της Δήμητρας και της Κόρης. Το διμερές Κτίριο 4, διαστάσεων 7,50 Χ 5,70 μ., ταυτίζεται με ναό, των κλασικών χρόνων, αναμφίβολα της Δήμητρας.

Ανάμεσα στο ναό αυτό και το επίμηκες Κτίριο 3 νοτιότερα, παρεμβάλλονται δύο σχεδόν τετράγωνα μικρά οικοδομήματα, 5 και 6, με αντικρυστές εισόδους. Το Κτίριο 5, μάλλον ταυτίζεται και αυτό με δεύτερο μικρότερο ναό (διαστ. 3,80 Χ 3,30 μ.), ίσως παλαιότερο από το Κτίριο 5. Το φροντισμένο πλακόστρωτο δάπεδο στο στενό διάδρομο ανάμεσα στα Κτίρια 4 και 5, υποδηλώνει ότι τα δύο αυτά οικοδομήματα ήταν κάποια στιγμή ταυτόχρονα σε χρήση. Φέτος πραγματοποιήθηκαν συμπληρωματικές εργασίες εξωτερικά και Δυτικά του Δυτικού Κτιρίου 6 (διαστ. 4,85 Χ 4,25 μ.) Το εσωτερικό του διαμορφώνεται εσωτερικά σε τουλάχιστον τρία επίπεδα. Φαίνεται ότι εδώ βρισκόταν αρχικά η κύρια βαθμιδωτή πρόσβαση στο τέμενος, η οποία καταργήθηκε κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους και ενσωματώθηκε στο Κτίριο 6, που φαίνεται ότι είναι το υστερότερο του ιερού.

Οι ανασκαφικές εργασίες επικεντρώθηκαν φέτος στο Κτίριο 3, μήκους 21 και πλάτους 8,50 μέτρων. Χαρακτηρίζεται από τραπεζιόσχημη τοιχοποιία και διαθέτει μνημειώδη είσοδο στο μέσον του επιμήκη Βόρειου τοίχου. Ολοκληρώθηκε η ανασκαφική έρευνα στο εσωτερικό του κτιρίου, ενώ πραγματοποιήθηκε και τομή στη ΒΔ του γωνία. Είναι αξιοσημείωτο ότι το μεγαλύτερο μέρος των αναθημάτων του ιερού προέρχεται από τις επιχώσεις εγκατάλειψης του εν λόγω οικοδομήματος. Μάλιστα η πυκνότητα των αναθημάτων που ήταν διάσπαρτα κυρίως στο κεντρικό και Ανατολικό τμήμα του οικοδομήματος οδηγούν στην υπόθεση ότι κάποια στιγμή αυτό έπαψε να λειτουργεί και, όπως και ο παρακείμενος αύλειος χώρος ανάμεσα στα Κτίρια 3 και 5, μετατράπηκε σε έναν εκτεταμένο «αποθέτη». Στο Ανατολικό τμήμα του κτιρίου αποκαλύφθηκαν μια σειρά από οδοντωτές εσοχές του φυσικού βράχου, που ορίζονται από τοιχάρια, που φαίνεται ότι διαμόρφωναν χώρους και «θήκες» για την φύλαξη και απόθεση αναθημάτων, καθώς στις περιοχές αυτές υπήρχε έντονη συγκέντρωση ευρημάτων όλων των κατηγοριών. Στο Ανατολικό τμήμα του κτιρίου αποκαλύφθηκε πλήρως η λίθινη πεταλόσχημη εσχάρα, διαστ. περ. 2,50 Χ 2 μ., πλήρης με στάχτη και διάσπαρτες πυρακτωμένες πλίθρες και με αρκετά καμένα οστά ζώων. Η όλη διαμόρφωση εδώ δημιουργεί αμφιβολίες για το αν το τμήμα αυτό του οικοδομήματος ήταν στεγασμένο.

Η ακριβής χρήση και η χρονολόγηση όλων των αποκαλυφθέντων οικοδομημάτων θα προσδιοριστεί όταν θα ολοκληρωθεί η μελέτη των ευρημάτων και των ανασκαφικών δεδομένων. Ωστόσο, η εύρεση φέτος στη βάση του Βόρειου τοίχου του Κτιρίου 3 ενός χάλκινου ελληνιστικού νομίσματος ενισχύει την υπόθεση ότι αυτό οικοδομήθηκε εκείνα τα χρόνια. Ενδέχεται ωστόσο οι οδοντωτές κόγχες, ίσως και η εσχάρα, να ήταν σε λειτουργία ήδη από τα αρχαϊκά-κλασικά χρόνια.

Η έρευνα του εσωτερικού του Κτιρίου 3 έφερε στο φως και πάλι πολλές εκατοντάδες πήλινα αρχαϊκά-ελληνιστικά ειδώλια (τα ακέραια ή σχεδόν ακέραια ξεπέρασαν τα 1000), γυναικεία, ανδρικά (ιδιαίτερα ηθοποιών και συμποσιαστών, ερμαϊκές στήλες), και παιδικά, ειδώλια ζώων (χοιρίδια, χελώνες, λέοντες, κριοί, πτηνά, άλογα), κ.ά.

Συλλέχτηκαν επίσης εξίσου πολλοί λύχνοι αρχαϊκών-ρωμαϊκών χρόνων και πολύμυξα τελετουργικά φωτιστικά σκεύη, καθώς και ακέραιος τρίμυξος μαρμάρινος λύχνος. Στα αναθήματα συγκαταλέγονται δακτυλιόσχημοι «κέρνοι» με επίθετα μικρογραφικά αγγεία, πλήθος επίθετων μικρογραφικών υδριών που έχουν αποκολληθεί από τελετουργικά σκεύη, αρκετά θραύσματα εισαγμένων Ελευσινιακών κέρνων, εξαιρετικής ποιότητας κεραμεική, κυρίως Αττική μελανόμορφη και ερυθρόμορφη (υδρίες, κάλπεις κλπ.), αλλά και άλλων εργαστηριακών κέντρων (Κορινθιακά, Κυκλαδικά και Ανατολικού Αιγαίου). Στα αναθήματα συγκαταλέγονται και ορισμένα τμήματα μαρμάρινων γλυπτών, χάλκινα, οστέινα, και υάλινα κοσμήματα, μαρμάρινα (φιάλες, πυξίδες) και αλαβάστρινα αγγεία, κ.ά..

Αρκετά αγγεία πόσεως, κυρίως ρωμαϊκών χρόνων, προερχόμενα τόσο από το εσωτερικό του ναού (Κτιρίου 4), όσο και από τις διάφορες επιχώσεις εντός του Κτιρίου 3 και από τον «αποθέτη», ταυτίζονται ως τελετουργικά καθώς έχουν επιγραφές που χαράχθηκαν πριν την όπτηση και αποτελούν αφιερώματα γυναικών, ενώ επιβεβαιώνουν ότι το ιερό ήταν αφιερωμένο στη λατρεία τόσο της Δήμητρας όσο και της Κόρης. Φέτος βρέθηκαν αρκετά ακόμη ενεπίγραφα θραύσματα. Ως προς το τελετουργικό της λατρείας, σημαντική είναι η εύρεση πολλών οστών ζώων, κυρίως από χοιρίδια έως έξι μηνών, όπως προέκυψε από τη μελέτη της Δρος Κατερίνας Τρανταλίδου.

Τέλος, φέτος τοποθετήθηκαν ξύλινες πινακίδες και ενημερωτική σήμανση σε μορφή QR Codes στο Βρυόκαστρο για να διευκολύνουν τους επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου που αυξάνονται κάθε χρόνοι, ιδιαίτερα μετά τα εγκαίνια του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου στη Χώρα, τον Μάιο του 2023.

Το πενταετές ανασκαφικό πρόγραμμα στο Βρυόκαστρο Κύθνου (2021-2025) διενεργείται υπό τη διεύθυνση του Καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας Αλεξάνδρου Μαζαράκη Αινιάνος και του Εφόρου Αρχαιοτήτων Δρος Δημήτρη Αθανασούλη. Οι έρευνες του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και της ΕΦΑ Κυκλάδων, στηρίζονται επίσης σταθερά από τη ΓΓ Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, το Δήμο Κύθνου, το Σύλλογο Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου Κύθνου, τον καπετάνιο του πλοίου «ΜΑΡΜΑΡΙ», και κυρίως τον γενναιόδωρο χορηγό του ανασκαφικού προγράμματος, κ. Αθανάσιο Μαρτίνο. Την διεπιστημονική ερευνητική ομάδα πλαισίωσαν και φέτος 15 φοιτήτριες και φοιτητές της αρχαιολογίας του πανεπιστημίου Θεσσαλίας, καθώς και των πανεπιστημίων Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Ιωαννίνων. Το συντονισμό των εργασιών στην αρχαιολογική αποθήκη είχε η υποψήφια διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Ευαγγελία Κολοφωτιά.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Το Μάρτιο του 2023 τυπώθηκε και κυκλοφόρησε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας το βιβλίο Ανασκαφές Αρχαίας Κύθνου Ι: Κεραμική και Ειδώλια από το Βόρειο Ιερό του Μεσαίου Πλατώματος (επιμ. Α. Μαζαράκης Αινιάν & Α. Αλεξανδρίδου). Πρόκειται για την τελική δημοσίευση των κεραμικών ευρημάτων από την ανασκαφή του ιερού του Απόλλωνα και της Άρτεμης που διενεργήθηκε από το 2002-2006 και συμπληρωματικώς το 2009. Σελ. 533, έγχρωμο. Μέρος του κόστους του έγχρωμου αυτού βιβλίου καλύφθηκε από την επιχορήγηση της ΓΓ Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

• Πρόλογος
• Εισαγωγή (Α. Μαζαράκης Αινιάν)
• Η Ανατολίζουσα κεραμεική και η κεραμεική του 6ου αιώνα π.Χ. της Ανατολικής Αττικής (Μ. Κουτσουμπού)
• Η Κορινθιακή Κεραμεική (Μ. Πανάγου)
• Η Αττική Μελανόμορφη & Ερυθρόμορφη Κεραμεική (Δ. Παλαιοθόδωρος)
• Η Αττική Μελαμβαφής Κεραμεική (Α. Αλεξανδρίδου)
• Η Ανάγλυφη Κεραμεική (Α. Αλεξανδρίδου)
• Η Αβαφη Κεραμεική (Π. Τσιλογιάννη)
• Η Μελαμβαφής Ελληνιστική Κεραμεική (Π. Τσιλογιάννη)
• Οι Ανάγλυφοι Σκύφοι (Π. Τσιλογιάννη)
• Οι λύχνοι (Π. Τσιλογιάννη)
• Τα ειδώλια (Α. Αλεξανδροπούλου)
• Το ιερό του Μεσαίου Πλατώματος του Βρυοκάστρου Κύθνου: Τα αντικείμενα από πηλό και η «ανάγνωσή» τους (Α. Μαζαράκης Αινιάν, Α. Αλεξανδρίδου)
• Βιβλιογραφία
• Πίνακες

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ «ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΟ»

Τριετές ερευνητικό έργο που ολοκληρώθηκε το 31/11/2023, με μελέτη περίπτωσης το Βρυόκαστρο της Κύθνου. Στόχος του έργου ήταν η διατήρηση/συντήρηση και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς με την έγκαιρη και έγκυρη πρόληψη της φθοράς των μνημείων (κινητών και ακίνητων) σε σχέση με τις διαχρονικές αρχαιο-μικροκλιματικές παραμέτρους, τη διαχρονική ανασύσταση του παρελθόντος μέσω της μελέτης των αρχαιολογικών ευρημάτων και των ανθρώπινων καταλοίπων και την εικονική ξενάγηση στον αρχαιολογικό χώρο του Βρυοκάστρου στον χρόνο. Κύριος εταίρος: ΕΚΕΦΕ «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ». Το έργο υλοποιήθηκε στα πλαίσια της Δράσης Εθνικής Εμβέλειας «Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ Β’ Κύκλος» και συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικούς πόρους μέσω του Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα & Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ).

Ιστότοπος έργου: https://palimpsisto.iti.gr/

ΟΜΙΛΙΕΣ – ΣΥΝΕΔΡΙΑ

05/07/2023
«Το έργο του τομέα αρχαιολογίας», Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος. Παρουσίαση των ανασκαφών στο Βρυόκαστρο του 2022.

14/07/2023
Πρώτη προβολή του ντοκιμαντέρ «Ανασκάπτοντας την αρχαία Κύθνο», του Γιάννη Σπηλιόπουλου, στη «Μαργιώρα» στη Χώρα της Κύθνου.

15/07/2023
Εγκαίνια του Αρχαιολογικού Μουσείου Κύθνου από την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. Τα περισσότερα εκθέματα του νέου μουσείου προέρχονται από τις ανασκαφές στο Βρυόκαστρο. Σημαντική υπήρξε η βοήθεια στην προετοιμασία της έκθεσης της υπ. διδ. Ευαγγελίας Κολοφωτιά.

17/07/2023
Ομιλία Α. Μαζαράκη Αινιάνος στην εκδήλωση που διοργάνωσε η ΕΦΑ Κυκλάδων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κύθνου, με τίτλο «30 χρόνια αρχαιολογικών ερευνών στην αρχαία πόλη της Κύθνου».

7/09/2023
Ομιλία Α. Μαζαράκη Αινιάνος με τίτλο «The sanctuary of Artemis on Kythnos», στο Διεθνές Συμπόσιο «The Many Faces of Artemis», Groningen, 6 - 8 Σεπτεμβρίου 2023.

13/08/2023
Προβολή του ντοκιμαντέρ «Ανασκάπτοντας την Αρχαία Κύθνο» στο 1ο φεστιβάλ αρχαιολογικού ντοκιμαντέρ στο Ρίπεσι Μεσσηνίας.

20/10/2023
Προβολή της ταινίας «Ανασκάπτοντας την αρχαία Κύθνο», του Γιάννη Σπηλιόπουλου, στο Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων, Αθήνα.

Παράλληλα, κατά τη διάρκεια των φετινών ανασκαφών ξεναγήθηκαν πολλές ομάδες στον αρχαιολογικό χώρο, ανάμεσά τους μαθητές του Γυμνασίου-Λυκείου της Κύθνου. Επίσης πραγματοποιήθηκαν ορισμένες ξεναγήσεις στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κύθνου (μεταξύ άλλων του Πρέσβυ της Ουκρανίας κ. Sergii Shutenko στις 25/7 και της Αυστρίας, κας Hermine Poppeller, στις 17/6).

© 1990-2024 "Kythnos Excavation Project."  All Rights Reserved.

Εναλλαγή γλώσσας