Ιερά Αφροδίτης, Ασκληπιού και Σαμοθρακίων Θεών
Σημαντική σημείωση: Βλ. τώρα τα νεώτερα ανασκαφικά δεδομένα από την περιοχή, από το 2015-2018.
Σε χαμηλότερο επίπεδο, στο μακρόστενο Μεσαίο Πλάτωμα που σχηματίζεται κατά μήκος της κορυφογραμμής, σώζονται δυο μνημειώδη ορθογώνια οικοδομήματα. Το νοτιότερο (Κτίριο 1) αποτελείται από δύο δωμάτια που ανοίγουν προς Ανατολάς σε δωρική στοά. Χρονολογείται στους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους. Σύρριζα στον στυλοβάτη υπάρχει μια δεξαμενή λαξευμένη στο φυσικό βράχο, η οποία περιείχε μεγάλο αριθμό αναθημάτων. Δίπλα σώζονται τα θεμέλια μικρού ορθογώνιου βωμού. Το Κτίριο 1 ταυτίζεται με το Ασκληπιείο και Αφροδίσιο της αρχαίας πόλης (η ταύτιση αυτή βασίζεται τόσο σε επιγραφές όσο και σε ορισμένα μαρμάρινα γλυπτά που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές). Το νότιο δωμάτιο ήταν ο ναός (βρέθηκε υποθεμελίωση βάσης για λατρευτιοκό άγαλμα), το βόρειο, με βοτσαλωτό δάπεδο, χρησίμευε είτε για την εγκοίμηση των πιστών, είτε για λατρευτικά δείπνα.
Το βορειότερο οικοδόμημα (Κτίριο 2) είναι μεγαλύτερο και πιο επιβλητικό (το ανάλημμα σώζεται σε ύψος 3 μέτρων) που διαθέτει 4 τετράγωα δωμάτια τα οποία ανοίγουν στα Ανατολικά σε έναν κοινό διάδρομο. Οι δύο είσοδοι βρίσκοναι στις απολήξεις του διαδρόμου αυτού. Χρονολογείται στην Ελληνιστική περίοδο και ενδέχεται να χρησίμευε για την εγκοίμηση των πιστών, όταν η επισκεψιμότητα του ιερού αυξήθηκε.
Άποψη του Κτιρίου 1 του Μεσαίου Πλατώματος, από τα ΝΔ.
Άποψη του Κτιρίου 2 του Μεσαίου Πλατώματος, από τα Δ.
Από την τοιχοποιία και τα ευρήματα τα δύο κτίρια μπορούν να χρονολογηθούν στην κλασική περίοδο το πρώτο, και την ελληνιστική το δεύτερο. Η υπόθεση ότι τα δύο οικοδομήματα είχαν λατρευτικό προορισμό στηρίζεται, μεταξύ άλλων, σε ελληνιστική αναθηματική επιγραφή που βρέθηκε εντοιχισμένη σε γειτονικό κελί ("Σαμοθρακίων Θεών"), σε σπάραγμα αρχαϊκής (;) επιγραφής (μια πιθανή ανάγνωση "Άμμωνος"), σε ρωμαϊκή επιγραφή που αναφέρει τον Ασκληπιό που βρέθηκε στην παρακείμενη δεκαμενή, σε αναθηματική επιγραφή για την Αφροδίτη Συρία, εντοιχισμένη σε β' χρήση στο Κτίριο 1, σε μαρμάρινα αγαλμάτια Ασκληπιού και Αφροδίτης, καθώς και σε θραύσμα μαρμάρινου γλυπτού που ίσως ανήκει σε κολοσσιαίο άγαλμα. Σύμφωνα με τον Πέτρο Θέμελη το τελευταίο αυτό γλυπτό ενδέχεται να είναι έργο του Μεσσήνιου γλύπτη Δαμοφώντα, ο οποίος, σύμφωνα με ψήφισμα των Κυθνίων που βρέθηκε στη Μεσσήνη, κατασκεύασε ένα άγαλμα της Αφροδίτης και το ανέθεσε ο ίδιος στο ιερό της Κύθνου, στις αρχές του 2ου π.Χ. αι. Η λατρεία της Αφροδίτης στην Κύθνο μαρτυρείται και από την εύρεση κοντά στο λιμάνι μικρής ενεπίγραφης βάσης των κλασικών χρόνων που αναφέρει το όνομα της θεάς.
Το θραύσμα του μαρμάρινου γλυπτού του Μεσαίου Πλατώματος.
