Το Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας & Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, συνδιοργανώνει με την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος, τον Ο.Π.Α.ΣΤ.Ε., τον Δήμο Μακρακώμης και τον Πολιτιστικό-Εξωραϊστικό Σύλλογο Γαρδικιωτών Ομιλαίων Φθιώτιδος, το Τμήμα Φιλολογίας Εθνικού Και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, το Ινστιτούτο Νησιωτικών και ορεινών περιοχών της Μεσογείου/Κύπρος, το Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το Τμήμα Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού του Παν. Θεσσαλίας, την Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Στερεάς Ελλάδος, τον Σύνδεσμο Φιλολόγων Ν. Φθιώτιδος το 8ο Θερινό Σχολείο (ΘΕΣΤ), που θα πραγματοποιηθεί από 22 έως 27 Αυγούστου 2022 στο Γαρδίκι Φθιώτιδας. Το θέμα του φετινού Θερινού Σχολείου είναι: Τα αυλάκια της ζωής. Περιβάλλον, τεχνολογία και κοινωνία.
Το Θερινό Σχολείο απευθύνεται σε μεταπτυχιακούς φοιτητές, υποψήφιους διδάκτορες και σε τελειόφοιτους προπτυχιακούς φοιτητές από τον ευρύτερο χώρο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών σπουδών. Ανώτατος Αριθμός: 25 άτομα.
Θεωρητικές αφετηρίες
Οι ανθρώπινες κοινωνίες οργανώνονται και εξελίσσονται στο «δεδομένο» φυσικό περιβάλλον, μετατρέποντάς το σε κοινωνικό και αναπαράγονται τροποποιώντας τη σχέση τους με αυτό. Η σχέση μεταξύ φύσης και κοινωνίας, περιβάλλοντος και πολιτισμού υπήρξε, από πολύ νωρίς, αντικείμενο επιστημονικού ενδιαφέροντος και αναδείχθηκε σε κεντρικό ζητούμενο διαφόρων αρχαιολογικών, ιστορικών, ανθρωπολογικών κ.ά προσεγγίσεων και θεωριών. Κυρίως, μελετώνται και ερμηνεύονται οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι οικειοποιούνται το φυσικό περιβάλλον, όσο και οι ιδιαίτερες ιδεολογικές μορφές μέσω των οποίων το βιώνουν και το ερμηνεύουν. Στο πλαίσιο αυτής της οπτικής, το περιβάλλον μελετάται ως «προϊόν μιας ιστορικά προσδιορισμένης κοινωνικής διαδικασίας» και όχι ως μια ανιστορική έννοια. Οι κοινωνίες οικειοποιούνται τη φύση με τη χρήση των εργαλείων, των τεχνικών, της ενέργειας και της τεχνογνωσίας. Η τεχνολογία δεν αποτελεί απλά ένα υλικό μέσο μεταξύ ανθρώπου και περιβάλλοντος, αλλά θεωρείται και αυτή η ίδια ως αποτέλεσμα μιας ιστορικά προσδιορισμένης κοινωνικής και πολιτισμικής παραγωγής.
Με άλλα λόγια, το «δεδομένο» φυσικό περιβάλλον μετασχηματίζεται σε κοινωνικό και πολιτισμικό, καθώς οι κοινωνίες «απαντούν» στις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και τεχνογνωσίας, με κοινωνικές στρατηγικές (δημογραφικός έλεγχος, γαμήλιες στρατηγικές, γεωγραφική και κοινωνική κινητικότητα, μετανάστευση κ.λπ.) σε συνδυασμό με θρησκευτικές και τελετουργικές πρακτικές, οι οποίες αποτελούν την υλική έκφραση της φαντασιακής θέσμισης της φύσης.
Η σχέση των ανθρώπων με το περιβάλλον (δάση, βουνά, ποτάμια, κλπ) είναι αμφίδρομη, διαλεκτική σχέση που μεταφράζεται σε συνεχή, αδιάλειπτο αγώνα επικράτησης. Η φύση θέτει τους δικούς της περιορισμούς, που δηλώνονται στη γεωμορφολογία, στη χλωρίδα και την πανίδα, στα φυσικά φαινόμενα τα οποία η ανθρώπινη παρουσία προσπαθεί, και καταφέρνει σε μεγάλο βαθμό, να εξουδετερώσει και στη συνέχεια να οικειοποιηθεί υιοθετώντας συγκεκριμένες κοινωνικο-πολιτισμικές στρατηγικές και πρακτικές. Με αυτό τον τρόπο το «δεδομένο φυσικό περιβάλλον» μετατρέπεται σε ένα «κοινωνικοποιημένο, ανθρωπογενές περιβάλλον», στο οποίο εγγράφεται η ιστορία και η εξέλιξη των ορεινών κοινοτήτων.
Κοινές αναζητήσεις από θετικές και ανθρωπιστικές επιστήμες οδήγησαν σε διεπιστημονικές προσεγγίσεις, οι οποίες, εμπλουτισμένες με νέα προβληματική και μεθοδολογία, σηματοδότησαν τη δημιουργία και νέων επιστημονικών κλάδων και διεύρυναν τους ορίζοντες για την κατανόηση και την αξιοποίηση του περιβάλλοντος και του τοπίου. Εκτός από την επιστημονική προσέγγιση, το περιβάλλον και το τοπίο επιδέχονται και πολιτικές αναγνώσεις καθώς συνδέθηκαν με πρακτικές διαχείρισης για τη διάσωση και προστασία τους ιδιαίτερα μετά τη δεκαετία του '70 (οικολογικά κινήματα, οικολογικά πολιτικά κόμματα) και επιτακτικότερα στον 21ο αι. με την κλιματική αλλαγή. Σήμερα, εκτός της ευαισθησίας εναντίον της απόπειρας βάναυσης αλλοίωσης και καταστροφής του, το φυσικό περιβάλλον και το τοπίο αντιμετωπίζονται κυρίως ως πολιτιστικό προϊόν προς οικονομική και τουριστική εκμετάλλευση.