Φύλο και Μετανάστευση
Μετανάστριες από την Ανατολική Ευρώπη
Εισαγωγή |
Ύλη του μαθήματος |
Βιβλιογραφία |
Εργασίες |
Ερευνητική ομάδα |
Συνεντεύξεις |
Όλγα Σεβαστίδου
Προσεγγίζοντας τη γυναικεία μετανάστευση μέσα από τον λόγο των ίδιων των μεταναστριών.
Α. Τα δύο τελευταία χρόνια περίπου, αρκετά χρήματα δίνονται για την έρευνα γύρω από το φαινόμενο της μετανάστευσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εγκρίνει όλο και περισσότερα κονδύλια για έρευνα και δημιουργία φορέων που να ασχολούνται με τη μετανάστευση, και ιδιαίτερα με τους ρόλους των κοινωνικών φύλων μέσα στη μεταναστευτική διαδικασία. Αυτό δεν έχει πάντοτε τα ανάλογα αποτελέσματα στους ίδιους τους πρωταγωνιστές, τους μετανάστες. Την ίδια ώρα που όλα αυτά τα προγράμματα εγκρίνονται οι μετανάστες και οι μετανάστριες βιώνουν την απαξίωση της δύσης. Τους περισσότερους μετανάστες εξάλλου, τους δημιουργεί η ίδια η πολιτική του δυτικού κόσμου και στο τέλος τους κλείνει τις πόρτες, τουλάχιστον στις περισσότερες των περιπτώσεων. Ένα μέρος κοινωνικών επιστημόνων προσπαθεί μέσα από αυτά τα προγράμματα να δώσει μια άλλη διάσταση στην προβληματική της μετανάστευσης και να προσεγγίσει με μια άλλη ματιά τους πρωταγωνιστές της, προσπαθώντας ουσιαστικά, να αλλάξει νοοτροπίες στον τρόπο που η δυτική πολιτική, αντιλαμβάνεται τους μετανάστες. Ας δούμε όμως πως δημιουργείται ο ακαδημαϊκός και επιστημονικός λόγος στην Ευρώπη, ιδιαίτερα γύρω από τη γυναικεία μετανάστευση.
Κυρίως στις δεκαετίες του '60 και του '70 στρέφεται το ενδιαφέρον των επιστημόνων στη μελέτη κοινωνικών ομάδων, που δεν εμφανίζονταν στον επίσημο λόγο της εποχής τους. Την ίδια περίοδο αναπτύσσεται και η μελέτη γύρω από τη γυναικεία συμμετοχή σε όλες τις διαδικασίες της καθημερινότητας. Μέχρι τότε τις περισσότερες φορές η γυναίκα, σαν δρων κοινωνικό υποκείμενο ήταν απούσα. Επίσης μέχρι τότε το φαινόμενο της μεταναστευτικής κίνησης στην Ευρώπη μελετούνταν είτε σύμφωνα με το νεοκλασικιστικό μοντέλο, σύμφωνα με το οποίο η μετανάστευση αντιμετωπίζονταν ως μία ορθολογική απόφαση, είτε σύμφωνα με το νεομαρξιστικό μοντέλο, για το οποίο η μετανάστευση ήταν ένας τρόπος εύρεσης φθηνού εργατικού δυναμικού για τις ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες. Και στις δύο αυτές θεωρητικές τάσεις η γυναικεία μετανάστευση θεωρούνταν συμπληρωματική της ανδρικής [1]. Πολλοί λίγοι επιστήμονες μεταξύ των οποίων ο Morovasil, είχαν αντιληφθεί πως η γυναικεία μετανάστευση έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Ακόμα όμως οι μετανάστες θεωρούνταν ξένο σώμα στην κατά τα άλλα ομοιόμορφη εθνική σύσταση του κάθε κράτους. Μετά το 1970, αρχίζει να φαίνεται ένα ενδιαφέρον γύρω από τη μελέτη της θέσης των μεταναστών στη νέα τους πραγματικότητα, τη χώρα υποδοχής και ακόμα πιο πρόσφατα γύρω από τη θέση της γυναίκας μετανάστριας ως αυτόνομου υποκειμένου, που επιλέγει τη μετανάστευση, μεταναστεύει μόνη της, και εν πάση περιπτώσει δεν ακολουθεί παθητικά τον άνδρα ή τον αδελφό στη χώρα υποδοχής. Επίσης η γυναίκα στη βιβλιογραφία μετά το 1970 εμφανίζεται να έχει και άλλα κίνητρα για να μεταναστεύσει, όπως η απελευθέρωσή της από κάποιες καταπιεστικές πατριαρχικές δομές [2]. Το ενδιαφέρον αυτό, στους μελετητές, παρουσιάζεται, γιατί ούτως ή άλλως η γυναικεία μεταναστευτική πρωτοβουλία αυξήθηκε και η γυναικεία παρουσία στις τάξεις των μεταναστών προκάλεσε αίσθηση. Οι χώρες υποδοχής αυξήθηκαν και αυτές με τη σειρά τους και στη λεγόμενη νέα μετανάστευση οι χώρες της νότιας Ευρώπης έγιναν από χώρες αποστολής χώρες υποδοχής. Η μετανάστευση θεωρούταν ανδρική υπόθεση μα μόλις οι δυτικές κοινωνίες αντιλήφθηκαν πως οι μετανάστες δεν είναι στην πλειονότητά τους εποχιακοί «επισκέπτες», αλλά ζουν, μεγαλώνουν τα παιδιά τους και εγκαθίστανται στις χώρες υποδοχής, η γυναίκα αναδύθηκε σαν ξεχωριστό υποκείμενο με δική της αντίληψη για την παρουσία της στη νέα χώρα και με δικές της ασχολίες και προβληματισμούς [3]. Το ζήτημα που σήμερα φαίνεται να κεντρίζει το ενδιαφέρον των επιστημόνων είναι «ο αντίκτυπος της γυναικείας μετανάστευσης στην κοινωνική θέση της γυναίκας» [4]. Επίσης μία νέα προσέγγιση, αναφέρεται στις γυναίκες που μετανάστευσαν και στις γυναίκες που παρέμειναν στις πατρίδες τους, προσπαθώντας να αντιληφθεί τη σημερινή γυναίκα μετανάστρια σε σχέση με το πολιτισμικό πλαίσιο που εκείνη φέρει, τις αλλαγές και την πορεία της στη νέα της «πατρίδα»(;). Στη διαμόρφωση αυτής της τάσης έχει συμβάλει αρκετά και η φεμινιστική θεωρία, που θέλει να δώσει ένα ενεργητικό ρόλο στη γυναίκα και όχι αυτόν το παθητικού δέκτη των αποφάσεων του άνδρα.
Β. Όπως ήδη αναφέρθηκε η γυναικεία παρουσία στη μεταναστευτική κίνηση αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια. Ανάλογα με την αγορά εργασία σε κάποιες εθνικότητες μεταναστών παρατηρείται μαζική αποστολή του ενός ή του άλλου κοινωνικού φύλου. Για παράδειγμα οι μετανάστριες από τις Φιλιππίνες, που έχουν συνδεθεί με την παροχή υπηρεσιών στον οικιακό χώρο. Τα νέα αυτά χαρακτηριστικά σχετίζονται με πολιτικές και οικονομικές συγκυρίες, καθώς και με τη γεωγραφία και την αγορά εργασίας των χωρών της νότιας Ευρώπης, που κατά τη διάρκεια του 1980 και 1990 έγιναν από χώρες αποστολής χώρες υποδοχής . Ένα ακόμα χαρακτηριστικό είναι η εθνική ετερογένεια, που παρατηρείται στις χώρες υποδοχής. Συνδεδεμένο με το προηγούμενο είναι και η θρησκευτική και πολιτισμική ετερογένεια των μεταναστών. Μέχρι πρότινος (έως και τη δεκαετία του 1970) οι εθνικότητες, που μετανάστευαν προτιμούσαν συγκεκριμένες χώρες. Οι μετανάστες σήμερα προέρχονται από τις λεγόμενες χώρες του τρίτου κόσμου και τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. Επίσης προέρχονται όχι μόνο από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα των χωρών υποδοχής τους αλλά και από τα μεσαία και ανώτερα στρώματα πολλές φορές. Μετά την πτώση του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού, ένα μεγάλο μέρος γυναικών και ανδρών με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, μετανάστευσε προς την Ευρώπη. Συνήθως αυτοί οι μετανάστες δεν εργάζονται στο αντικείμενο που έχουν σπουδάσει αλλά σε άλλες κοινωνικά θεωρούμενες υποδεέστερες εργασίες με πολύ χαμηλούς μισθούς. Άρα έχουμε μετανάστες και από διαφορετικά περιβάλλοντα, αγροτικό ή αστικό. Σημαντική επίσης είναι η αύξηση της παράνομης μτανάστευσης, στο οποίο βοηθάει αρκετά η γεωγραφία των χωρών της νότιας Ευρώπης. Τέλος η νέα μετανάστευση χαρακτηρίζεται από τα αποτελέσματα της εφαρμογής του μεταφορντικού μοντέλου, στο χώρο της βιομηχανίας. Η μετανάστευση, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και ο Russell King, έχει πάρει τη μορφή παγκόσμιας βιομηχανίας [5].
Ως προς το ρόλο της γυναικείας μετανάστευσης τώρα, πρέπει να ειπωθεί, πως οι γυναίκες μετανάστριες βοηθούν σημαντικά τις οικογένειές τους στη χώρα καταγωγής και κατ' επέκταση και την οικονομία της χώρας τους. Ακόμα όμως και αν μένουν πίσω αναλαμβάνουν σημαντικές ευθύνες που μέχρι πρότινος ήταν ανδρικές υποθέσεις. Σημαντικό ρόλο παίζει και ο παράγοντας του κατά φύλο καταμερισμού εργασίας. Για παράδειγμα ένα σημαντικό ποσοστό γυναικών βρίσκει εργασία στον οικιακό χώρο. Η παροχή υπηρεσιών στον σπίτι, έχει θεωρηθεί σχεδόν εξ' ολοκλήρου γυναικεία εργασία και ως εκ' τούτου έχει απασχολήσει αρκετές γυναίκες μετανάστριες. Για πολλές γυναίκες η μεταναστευτική εμπειρία έφερε ως αποτέλεσμα και την πρώτη τους εργασιακή εμπειρία.
Η πολιτισμική κληρονομιά της κάθε μετανάστριας είναι πολύ σημαντική για την ένταξή της στο νέο περιβάλλον. Η επαφή της με ξένους προς αυτήν θεσμούς και διαδικασίες δεν βιώνεται πάντα ως μία «προοδευτική αλλαγή» από τις ίδιες. Η ελληνίδα γυναίκα και ότι έχει να κάνει με αυτήν δεν είναι πρότυπο συμπεριφοράς και πολλές φορές είναι παράδειγμα προς αποφυγή. Η μετανάστρια, που θέλει να κρατήσει τις δικές της αντιλήψεις και τη δική της πολιτισμική υπόσταση, βρίσκεται πιο εύκολα αποκλεισμένη από τον κοινωνικό δημόσιο χώρο.
Κοινωνική θέση των γυναικών
Σε αυτή την ενότητα θα αντλήσουμε πληροφορίες από τη συνέντευξη που έγινε με δύο μετανάστριες από την Αλβανία καθώς και από κάποια βιβλιογραφία που υπάρχει γύρω από αυτό το ζήτημα.
Αρχικά είναι χρήσιμο να γίνει λόγος για τη θέση της γυναίκας στην Αλβανία. Το κομμουνιστικό καθεστώς της Αλβανίας, αν και θεωρητικά στήριζε την ισότητα των δύο φύλων, πρακτικά ποτέ δεν κατάφερε να την εφαρμόσει, έστω και αν πήρε κάποια μέτρα για τη γυναικεία εργασία κυρίως. Οι παραδοσιακές δομές, αρχές και αξίες στην Αλβανία δεν ξεπεράστηκαν με την άνοδο του κομμουνισμού κυρίως της απομόνωσης της Αλβανικής κοινωνίας από τις εξελίξεις και στον υπόλοιπο κόσμο.
Στην Αλβανία η πατριαρχικές δομές ήταν πολύ δυνατές. Ο άνδρας ήταν είχε την εξουσία επάνω σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Αυτό πρακτικά σημαίνει την πλήρη υποταγή της γυναίκας. Αυτό το πατριαρχικό μοντέλο ήταν ιδιαίτερα άκαμπτο στη βόρεια Αλβανία. Η διατήρηση του αγροτικού χαρακτήρα της οικονομίας συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στη διατήρηση των παραδοσιακών αξιών μέσα στην οικογένεια [6].
Με το τέλος του Β' παγκοσμίου πολέμου, η ισότητα των δύο φύλων στην Αλβανία κατοχυρώθηκε και νομικά. Κοτοχυρώθηκε η πρόσβαση της γυναίκας στην εκπαίδευση και την εργασία. Το 1960 με την λεγόμενη πολιτισμική επανάσταση [7], η πατριαρχική αυτή δομή της κοινωνίας θεωρήθηκε πως εμποδίζει την ανάπτυξη ενός πραγματικά κομμουνιστικού κράτους. Αν και έγινε μάχη ενάντια στις μορφές πατριαρχικής οικογένειας, με την προβολή νεοτοπικών οικογενειών, ο Χόντζα δεν πάλεψε για την αλλαγή στη νοοτροπία της εξουσίας της ανδρικής φιγούρας. Η οικονομική κρίση, που χτύπησε την Αλβανία στη διάρκεια του 1980 με 1991, επηρέασε τη γυναικεία ανεργία περισσότερο από την ανδρική. Οι πληροφορίες που μας δίνονται στο βιβλίο του Nikola Mai, Tranforming tradition, σχετικά με την βία μέσα στην αλβανική οικογένεια είναι ενδεικτικά. Στα 1995, μετά από έρευνα αποκαλύφθηκε πως το 64% των ερωτηθέντων, δε θεωρούσαν τη βία μέσα στην οικογένεια σαν κοινωνικό θέμα και το 34% είχαν βιώσει μέσα στην οικογενειά τους σκηνές βίας. Από τις γυναίκες που είχαν υποστεί βία το 40% ανέφερε ως δράστη το σύντροφο και το 29% κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας [8].
Σύμφωνα με το άρθρο του Ιορδάνη Ψημμένου, Νέα εργασία και ανεπίσημοι μετανάστες στη μητροπολιτική Αθήνα, μάσα ση διάρκεια του 1991 με 1999, έγιναν δύο απογραφές του μεταναστευτικού εργατικού δυναμικού. Σύμφωνα τώρα με αυτές φαίνεται το ανδρικό φύλο να υπερισχύει του γυναικείου. Συγκεκριμένα όμως οι γυναίκες από την Αλβανία ήταν λιγότερες από τους μισούς άνδρες, που έχουν μεταναστεύσει από την Αλβανία [9]. Αυτό ενδεχομένως να συνδέεται με τη θέση της γυναίκας και την αντίληψη, που υπάρχει στην Αλβανία και από τα δύο φύλα, για τους γυναικείους ρόλους.
Ας δούμε τώρα, πως οι δύο πληροφορήτριες περιγράφουν τη γυναίκα στην Αλβανία κατά τη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος. Κατ' αρχήν πρέπει να ειπωθεί πως η Ρόζα και η Άννα, που είναι αδελφές μεγάλωσαν στην Κοριτσά, αγροτικό περιβάλλον και στη συνέχεια μετακόμισαν στα Τύραννα, αστικό περιβάλλον. Η θέση της γυναίκας παρουσιάζεται πολύ διαφορετική στην πόλη και στο χωριό. Από την άποψη της εργασίας πρέπει να ειπωθεί αρχικά, πως οι γυναίκες στην πόλη δούλευαν σε εργοστάσια κατά κύριο λόγο, ενώ οι γυναίκες στο χωριό στα χωράφια. Αυτόν έκανε αρκετά δύσκολη τη ζωή των γυναικών. Μάλιστα η Ρόζα επισημαίνει πως οι γιαγιάδες τους, που δεν έζησαν τον κομμουνισμό, είχαν καλύτερη και λιγότερο δύσκολη ζωή, επειδή δούλευαν μόνο μέσα στο σπίτι και όχι στα χωράφια. Η ζωή των γυναικών στα αγροτικά περιβάλλοντα ήταν πιο δύσκολη και για άλλους λόγους. Δεν υπήρχαν ευκολίες μέσα στο σπίτι, δεν υπήρχαν για παράδειγμα υδραυλικές εγκαταστάσεις. Το νερό για πλύσιμο αλλά και το πόσιμο νερό, βρίσκονταν εκτός σπιτιού και το κουβαλούσαν μέσα στο σπίτι με κουβάδες. Η μητέρα των πληροφορητριών εργαζόταν μόνο στο σπίτι και για ένα διάστημα εργάστηκε σαν μαγείρισσα σε μία ανασκαφική ομάδα. Αν και υπήρχε διάλογος μέσα στην οικογένειά τους και ο πατέρας τους δεν ήταν καταπιεστικός, όπως άλλοι που ο λόγος τους ήταν κανόνας για την οικογένειά τους, τις σημαντικές αποφάσεις στο σπίτι τους τις έπαιρνε εκείνος. Θεωρούν πως ο πατέρας τους ήταν πιο ανοιχτός, επειδή επισκέπτονταν συχνά κάποιο συγγενή τους στην πόλη, και έτσι έρχονταν σε επαφή με την κουλτούρα των ανθρώπων εκεί.
Στην πόλη τώρα, η θέση της γυναίκας φαίνεται να ήταν πιο απελευθερωμένη από τις πατριαρχικές δομές των αγροτικών περιοχών. Οι γυναίκες της πόλης, όπως προαναφέρθηκε εργάζονταν κυρίως σε εργοστάσια, τα χρήματα που έπερμαν ήταν τα ίδια με τον μισθό των ανδρών και το κριτήριο για το μισθό ήταν το αντικείμενο της εργασίας. Δεν υπήρχαν επιδόματα μητρότητας και δεν αναφέρονται άλλες διευκολύνσεις προς τις γυναίκες, όπως παιδικοί σταθμοί, για παράδειγμα. Οι γυναίκες που ήταν έγκυος έπρεπε να δουλέψουν μέχρι και τον 8ο μήνα και έπρεπε να επιστρέψουν στη δουλειά μετά το πέρας σαράντα ημερών. Αν και πάλι οι πληροφορήτριες, κάνοντας σύγκριση με τη γυναίκα στην Ελλάδα, επισημαίνουν, πως τα πράγματα στα Τύραννα δεν ήταν όπως «εδώ», παρόλα αυτά η Αλβανίδα της πόλης είχε μεγαλύτερες ελευθερίες. Ωστόσο η γυναίκα των Τυράννων, όπως και του χωριού, δεν μπορούσε πάει εύκολα βόλτα χωρίς συνοδεία. Πιο συγκεκριμένα αναφέρουν «Να μη βγεις, να μη να το (...;) ας πούμε, εδώ είναι ε τώρα θέλω πάω κάτω για καφέ, πάμε για καφέ; Είχε κάποια καφενεία (...;) Όμως όχι να πάνε τα κορίτσια.». Η Άννα ωστόσο έβγαινε πιο συχνά από τη Ρόζα. Η Ρόζα έχοντας μεγαλώσει στο χωριό, ήταν πιο κλειστή. Σε κάποιο σημείο της συνέντευξης η Άννα πειράζει τη Ρόζα λέγοντάς της πως έχει μείνει ακόμα στην εποχή του παππού.
Οι Ελληνίδες γυναίκες, σύμφωνα με τις πληροφορήτριες, δε δουλεύουν εκτός σπιτιού παρά μόνο όταν υπάρχει ανάγκη και οι Έλληνες άνδρες είναι πιο ήσυχοι και κάνουν «περισσότερο κουμάντο. Γενικότερα η εντύπωση που φάνηκε να υπάρχει για τις γυναίκες στην Ελλάδα είναι πως ζουν καλά, επειδή δεν δουλεύουν εκτός σπιτιού. Και οι δύο γυναίκες πάντως λένε, πως στην Ελλάδα γνώρισαν καινούρια πράγματα και βίωσαν διαφορετικές εμπειρίες. Κυρίως αυτό αφορά ευκολίες μέσα στο σπίτι, από ότι κατάλαβα, την ποικιλία των προϊόντων που υπάρχουν στο εμπόριο, καθώς και τον τρόπο ζωής της γυναίκας. Για παράδειγμα αν και η Άννα έβγαινε με τις φίλες της για καφέ στα Τύραννα και πήγαινε σε πάρτι, στην Ελλάδα θεωρεί πως η γυναίκα έχει περισσότερες δυνατότητες διασκέδασης [10].
Στην Αλβανία σήμερα υποστηρίζεται από την Άννα και τη Ρόζα, πως πολλά πράγματα έχουν αλλάξει και πως αυτοί που τελικά έμειναν πίσω περνούν καλύτερα τώρα γιατί έχουν καταφέρει να κάνουν μαγάλη πρόοδο. Αυτό μοιάζει να αντιφάσκει με την πραγματικότητα αφού η Άννα σε άλλο σημείο της συζήτησής μας αναφέρει πως κάθε φορά που πηγαίνει σκέφεται πως δεν ήρθε η κατάλληλη ώρα για να επιστρέψει.
Και οι δύο πληροφορήτριες μέσα από το λόγο τους φαίνεται να θεωρούν, πως η θέση στην οποία βρίσκονταν η γυναίκα στην Αλβανία, ήταν αποτέλεσμα της πολιτικής κατάστασης και όχι της νοοτροπίας των ανθρώπων. Η αλήθεια είναι, πως και οι δύο γυναίκες που μίλησα σε πολλά θέματα φαίνεται να αποτελούν εξαίρεση. Για παράδειγμα είναι από εκείνες τις οικογένειες που αν και ζούσαν σε αγροτική περιοχή, η μητέρα τους εργαζόταν μόνο στο σπίτι, σε αντίθεση με τις περισσότερες γυναίκες του χωριού. Επιπλέον ο πατέρας τους ήταν αρκετά ανοιχτός άνθρωπος, για το περιβάλλον που είχε ζήσει [11]. Εν πάση περιπτώσει δε φαίνεται να είχαν, ιδιαίτερα η Άννα, βιώσει καταπιεστικές καταστάσεις, σε σχέση με άλλες οικογένειες στην Αλβανία [12]. Παρόλα αυτά, όταν αναφέρονται στη θέση των γυναικών, την προσδιορίζουν πριν και μετά την πτώση του κομμονιστικού καθεστώτος. Εκτιμώ πως η στάση τους είναι αναμενόμενη, αφού η έννοια της καταπίεσης και της συνεχούς αστυνόμευσης της ζωής τους είναι συνδεδεμένη με το καθεστώς του Χόντζα και τη συνέχεια αυτού. Επίσης είναι αυτονόητο πως οι εθιμικές παραδοσιακές αξίες, όπως το Κανούν [13], δεν μπορούν να αποκοπούν από τα αποτελέσματα της πολιτικής κατάστασης. Αυτό που βίωναν ήταν κάτι ενιαίο και είχε προκληθεί από ένα συγκεκριμένο παράγοντα. Το ίδιο αφορά και σε άλλα ζητήματα που θίχτηκαν στη συνέντευξη, όπως αυτό της θρησκείας: «Ε τέτοια αλλά πες και για τα παιδιά δε γνωρίζαμε εμείς στην Αλβανία. Είχαμε ένα πράγματα που δεν γνωρίζαμε μισλιμάνοι ποιος είναι ... μισλιμάνοι και πως το λένε το... καθολίκοι και...ορθοδόξοι δεν δόσαμε σημασία ένα με τον άλλο τι είναι και... κατάλαβες; Δεν είχε τέτοια... ρατσι ρατσισμό πως το λένε, περισσότερα είχε... πολιτικά πράγματα αυτά να μας ε... φοβίζαν περισσότερο». Ο παράγοντας της πολιτικής κατάστασης δεν θεωρούν πως επηρεάζει το φαινόμενο του ρατσισμού. Όποια δυσκολία φαίνεται να προκαλείται από το καθεστώς, όποια θετική έκφανση της καθημερινής ζωής δεν μπορεί με τίποτε να θεωρηθεί κατόρθωμα του κομμουνιστικού καθεστώτος, στα μάτια του λαού που έζησε την καταπίεση την απομόνωση και την επιβολή.
Προσεγγίζοντας τις ιστορικές περιόδους μέσα από τη μαρτυρία των ίδιων των πρωταγωνιστών, δίνεται η δυνατότητα να εισέλθει κάποιος σε βαθιά ιστορικά και κοινωνικά ζητήματα ακριβώς γιατί έρχεται σε επαφή με τις ανθρώπινες ιδιαιτερότητες, που σε συνδυασμό με στατιστικά στοιχεία και την επίσημη ιστορία της κάθε περιόδου, μπορούν να μας φέρουν ακόμα πιο κοντά στον τρόπο που βιώθηκαν τα γεγονότα. Εάν υποτιμούμε τις προφορικές μαρτυρίες και την αξιοπιστία τους, όπως πολλοί επιστήμονες κάνουν, εξυπηρετούμε μία στείρα αναπαραγωγή ακαδημαϊκού λόγου, από την οποία λείπει το κοινωνικό υποκείμενο, στο οποίο αναφερόμαστε και κατ' επέκταση η ίδια η πραγματικότητα της ζωής.
Αναφορές
- Kofman Elenore et al "Gender and Migration Theory". Στο Kofman Elenore et al Gender and International Migration in Europe. London : Routledge, 2000 σελ. 21
- ο.π. σελ. 24
- 1.Βεντούρα, Λίνα «Μετανάστευση γυναικών: Γέννηση και εξέλιξη του επιστημονικούενδιαφέροντος» Δίνη 6, 1993
- ο.π. σελ. 234
- King Russell " Southern Europe in the Changing Global Map". Στο King Russell et. al Eldorado or Fortress? Migration in Southern Europe. London: Macmillan Press, 2000
- Mai Nicola "Transforming Traditions: A Critical Analysis Of The Trafficking And Exploitation Of Young Albanian Girls in Italy". Στο King Russell (Ed) The Mediterranean Passage. Liverpool: Liverpool University Press, 2001
- ο.π. 269
- Ψημμένος Ιορδάνης «Νέα εργασία και ανεπίσημοι μετανάστες στη μητροπολιτική Αθήνα». Στο Μαρβάκη κ. α. Μετανάστες στην Ελλάδα, Ελληνικά Γράμματα, 2001, σελ. 109
- ο.π. 111
- Αυτό έγινε εμφανές κυρίως στη συζήτηση που έγινε εκτός συνέντευξης.
- Σε αυτή τη διαπίστωση δεν μπορώ παρά να έχω επιφυλάξεις, αφού δεν θεωρώ απίθανο να μη μου αποκάλυψαν κάποιες πληροφορίες που θα ανέτρεπαν το παραπάνω συμπέρασμα. Παρόλα αυτά δε φάνηκε να ήταν καταπιεστικός απέναντι στα παιδιά του. Επί παραδείγματι η Άννα ήρθε σε πολύ μικρή ηλικία στην Ελλάδα για δουλειά με τον αδερφό της, έβγαινε έξω, όπου και γνώρισε τον άντρα της, και όλα αυτά χωρίς να φαίνεται να αντέδρασε ο πατέρας τους.
- Αυτό προκείπτει από τη βιβλιογραφία και από τις συνεντεύξεις που ακούστηκαν κατά τη διάρκεια του μαθήματος, όπου αναφέρθηκαν παραδείγματα γυναικών, που, για παράδειγμα, δεν τους επιτρεπόταν η ολοκλήρωση της εκπαίδευσης.
- Mai Nicola "Transforming Traditions: A Critical Analysis Of The Trafficking And Exploitation Of Young Albanian Girls in Italy". Στο King Russell (Ed) The Mediterranean Passage. Liverpool: Liverpool University Press, 2001
Βιβλιογραφία
- Βεντούρα, Λίνα «Μετανάστευση γυναικών: Γέννηση και εξέλιξη του επιστημονικού ενδιαφέροντος» Δίνη 6, 199
- Ψημμένος Ιορδάνης «Νέα εργασία και ανεπίσημοι μετανάστες στη μητροπολιτική Αθήνα». Στο Μαρβάκη κ. α. Μετανάστες στην Ελλάδα, Ελληνικά Γράμματα, 2001
- King Russell "Southern Europe in the Changing Global Map". Στο King Russell et. al Eldorado or Fortress? Migration in Southern Europe. London: Macmillan Press, 2000
- Kofman Elenore et al "Gender and Migration Theory". Στο Kofman Elenore et al Gender and International Migration in Europe. London : Routledge, 2000
- Mai Nicola "Transforming Traditions: A Critical Analysis Of The Trafficking And Exploitation Of Young Albanian Girls in Italy". Στο King Russell (Ed) The Mediterranean Passage. Liverpool: Liverpool University Press, 2001
