Φύλο και Μετανάστευση

Μορφές κινητικότητας και πολιτικής συγκρότησης

Εισαγωγή | Ύλη του μαθήματος | Εργασίες |

Κωνσταντίνος Νίκας

Παρουσίαση, συμπεράσματα και διαπιστώσεις των άρθρων που αφορούν τη μετανάστευση γυναικών και την σεξουαλική τους εκμετάλλευση

Εισαγωγή

Όταν μιλάμε για μετανάστευση εννοούμε την οικονομική ανάπτυξη και «υποανάπτυξη» της νέας οικονομίας και νέων τεχνολογιών, τη πορνεία, τη σωματεμπορεία, τα συγγενικά δίκτυα, τις διεθνικές κοινότητες, τα νέα κοινωνικά κινήματα και γενικά όλα όσα χαρακτηρίζουν την οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική συγκρότηση του 20ου αιώνα. Βασικό στοιχείο αποτελεί ο ρόλος των έκφυλων σχέσεων αλλά και του μετανάστη και της μετανάστριας ως πολιτικά υποκείμενα.

Όταν προσεγγίζουμε τη μελέτη της μετανάστευσης θα πρέπει να την αντιμετωπίσουμε ως κοινωνικό φαινόμενο, θα πρέπει να εξετάσουμε πώς διαμορφώνονται οι όροι μετανάστευση, μετανάστης που αποτελούν ένα ιστορικό φαινόμενο και να ξεκαθαρίσουμε κάποιους όρους και παρόλο που είναι αυτονόητοι στην ουσία είναι αρκετά πολύπλοκοι. Υπάρχει δηλαδή ρευστότητα αυτών των κατηγοριών σε όλες τις φάσεις της ιστορίας. Αυτό είναι κάτι που το βλέπουμε μέσα σε νομοθετικά κείμενα όπου ο νομοθέτης αφήνει ανοιχτή την κατηγορία των μεταναστών.

Έτσι, κοιτάζοντας την Ιστορία των όρων μέσα από τα κείμενα βλέπουμε ότι υπάρχουν παράμετροι αυτών των όρων.

Σημαντικοί όροι της μετανάστευσης είναι:
1) Η οικογένεια, όπου υπάρχουν διαφορετικοί τύποι που διαμορφώνονται στο πλαίσιο της μετανάστευσης,
2) Οι χώρες υποδοχής – αποστολής που αποτελούν παράγοντες που ωθούν ή έλκουν τους μετανάστες να κινηθούν,
3) Τα γενικότερα μεταναστευτικά συστήματα, κλπ.

Επίσης, όταν μιλάμε για μετανάστευση θα πρέπει να εξετάζουμε το ρόλο της έννοιας έμφυλης διαφοράς, δηλαδή πώς συνδέεται το φύλο και η μετανάστευση. Στην σύνδεση αυτή υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση, υπάρχει δηλαδή περιοδικότητα που σχετίζεται με τις έμφυλες ταυτότητες και ανάλογα με την εποχή θεωρείται αυτονόητο το φύλο των μεταναστών. Γενικά κάθε περίπτωση μετανάστευσης είναι ταυτισμένη με μια έμφυλη ταυτότητα.

Το ερώτημα που γεννιέται είναι γιατί η μετανάστευση έχει σχέση με τις έμφυλες ταυτότητες μας. Αυτό γίνεται γιατί υπάρχει μια πληθώρα παραμέτρων που ερμηνεύουν το προαναφερόμενο ερώτημα.

Βασική παράμετρος είναι η αύξηση του αριθμού των γυναικών που συμμετέχουν στο σύνολο των ανθρώπων που μεταναστεύουν. Αυτή η εκφύληνση αποτελεί ένα ιστορικό πρόβλημα αφού δε μπορεί κανείς να το απαντήσει σε όλες τα περιόδους. Υπάρχει σχέση στη δημογραφική εξέλιξη και στη διαμόρφωση του εργασιακού χώρου. Τα μεταναστευτικά φαινόμενα συνδέονται με συστηματικές αλλαγές και παράγοντες που συμβαίνουν στη χώρα υποδοχής στη χώρα που φεύγουν. Αφορούν οικονομία, πολιτική, νομοθεσία και άλλα επίπεδα. Αυτή η ιδιαίτερη σχέση φύλου – μετανάστευσης θα πρέπει να τη συνδέσουμε με αυτές τις αλλαγές.

Βασικός στόχος όταν εξετάζουμε περιπτώσεις μετανάστευσης είναι να αποκτήσουμε αίσθηση με τους διαφορετικούς πολιτισμούς που διαμορφώνουν αυτό το φαινόμενο. Μιλάμε για ένα φαινόμενο που χαρακτηρίζει την ιστορία πλανητικά και αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο.

Η μετανάστευση βασικά όμως είναι ένα ιστορικό φαινόμενο σύνθετο με την ίδια την ιστορία. Το ίδιο το φαινόμενο είναι η εμπειρία της μετακίνησης που δεν είναι η ίδια στις ιστορικές περιόδους. Σε κάθε περίοδο υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά διαφοροποίησης. Εμείς θα εξετάσουμε τη μετανάστευση στον 20ο αιώνα.

Όταν αναφερόμαστε λοιπόν στη μετανάστευση αναφερόμαστε στον κύριο λόγο που ωθεί τους μετανάστες και μιλάμε κυρίως για οικονομίες μεταναστεύσεως.

Με την ευρύτερη έννοια του όρου οικονομία, ένας μεγάλος αριθμός μεταναστεύει για:
1) Λόγους ευημερίας/ καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.
2) Άλλοι λόγοι εκτός οικονομίας.
3) Πολλές φορές είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε οικονομικούς λόγους από άλλους λόγους μετανάστευσης (π.χ. πολιτικά από οικονομικά αίτια), αλλά θα μπορούσαμε για άλλους λόγους να θεωρήσουμε τους εμφύλιους πολέμους από τις υπάρχουσες τεράστιες οικονομικές κρίσεις και πολιτικές που επέρχονται αργότερα.

Οι άνθρωποι ποτέ δε μεταναστεύουν για ένα μόνο λόγο, π.χ. οικογένεια, πολλοί μεταναστεύουν για λόγους επαναπατρισμού, κλπ. Επίσης, σε όλες τις περιπτώσεις, αυτοί που μεταναστεύουν δεν είναι απολύτως φτωχοί.

Αυτοί που βρίσκονται στη βάση της πυραμίδας δεν μετακινούνται γιατί η μετακίνηση απαιτεί κάποια μέσα οικονομικά αλλά και τεχνογνωσία. Κάποια επαφή, ένα ατελές δίκτυο μετανάστευσης που οδηγείται σε μια ανεπτυγμένη χώρα.

Το δίκτυο είναι αυτό που διαχέεται η πληροφορία διακίνησης όπου εντάσσονται διάφορα μέσα διάχυσης της πληροφορίας. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν επίσης τα γράμματα μεταναστών προς τις οικογένειές τους και αντίστροφα και ο ρόλος που έπαιξαν τότε να χτιστεί αυτό το δίκτυο. Στις μέρες μας αυτό το δίκτυο έχει πολλές άλλες μορφές (δίκτυα μετανάστευσης).

Έτσι, με όλα τα προαναφερόμενα μπαίνουμε στο κλίμα της μετανάστευσης. Η έμφαση στη συγκεκριμένη εργασία δίνεται στην έμφυλη μετανάστευση γυναικών. Υπάρχει δηλαδή μια δημογραφική τάση να αλλάζει το προφίλ των μεταναστών, κυρίως όσο αφορά το φύλο τους, δηλαδή κυρίως γυναίκες. Εμείς έχουμε σταδιακή αύξηση του αριθμού των μεταναστών κυρίως στις γυναίκες (εκφύλιση).

Σε κάποιες περιπτώσεις ο αριθμός των γυναικών ξεπερνά τον αριθμό των αντρών. Από τη δεκαετία του ’70 τα δημογραφικά στοιχεία μας δείχνουν την εκφύλιση. Έτσι έχουμε έννοιες που χρησιμοποιούσαν οι μελετητές για να καταλάβει κανείς το ρόλο που παίζει το φύλο για τις διαδικασίες της μετανάστευσης. Αυτό αφορά τους μελετητές που άντλησαν τα θεωρητικά τους εργαλεία σε μεγάλο βαθμό από την οικονομία. Άρα το φαινόμενο της μετανάστευσης συνδέθηκε με τις μεταβολές της οικονομίας.

Περιεχόμενο των άρθρων της S. Sassen και της M. Morokvasic

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια αυξανόμενη παρουσία γυναικών στα κυκλώματα παραβίασης συνόρων. Αυτά τα κυκλώματα περιλαμβάνουν το παράνομο πέρασμα γυναικών σε άλλες χώρες προς αναζήτηση εργασίας.

Αυτά τα κυκλώματα λειτουργούν ως διαμεσολαβητές γεωγραφικών συνόρων της παγκοσμιοποίησης, κατασκευάζουν τη δημιουργία παγκόσμιων αγορών. Tα συστήματα βοηθιούνται επίσης από ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και σχετίζονται με τη ροή χρημάτων και αγορών.

Στα βασικά στοιχεία της γεωγραφίας αυτής εμπλέκονται και οι μετανάστριες γυναίκες. Η λογική πίσω από αυτό είναι οι δεσμοί ανάμεσα στην ανάπτυξη των συστημάτων αυτών για επιβίωση, αναζήτηση εργασίας και το κέρδος από τη μια και τις καταστάσεις σε αναπτυσσόμενες χώρες που σχετίζονται με την οικονομική παγκοσμιοποίηση από την άλλη.

Αυτά τα συστήματα αναγκάζουν την πραγμάτωση καινούργιων πρακτικών όπως: την εγκαθίδρυση Προγραμμάτων Δομικής Προσαρμογής, το άνοιγμα των οικονομιών σε ξένες εταιρίες, τη μείωση κυβερνητικών επιχορηγήσεων, και αναπόφευκτα οικονομικές κρίσεις, και προγραμματικών λύσεων που εφαρμόστηκαν από το IMF. Η ερώτηση παραμένει εάν υπάρχουν δεσμοί ανάμεσα στην αυξημένη παρουσία γυναικών από αναπτυσσόμενες οικονομίες στα παγκόσμια κυκλώματα και στην αύξηση της ανεργίας και των χρεών.

Σκοπός είναι να διαφανούν οι σημαντικές συνδέσεις ανάμεσα σε φτωχά, χαμηλού επιπέδου και χαμηλής αξίας άτομα που συχνά παρουσιάζονται ως βάρος και όχι ως πηγή από τη μία, και ανάμεσα σε αυτούς που αναδύονται ως σημαντικές πηγές κέρδους.

Η πορνεία και η μετανάστευση εργατών μεγαλώνουν σε σημασία ως τρόποι κέρδους. Οι γυναίκες είναι στην πλειοψηφία τους πόρνες και αυξάνεται ο αριθμός τους συνεχώς. Αυτά τα συστήματα θεωρούνται ως ο φεμινισμός της επιβίωσης γιατί οι γυναίκες εξασφαλίζουν με τη μετανάστευσή τους τα έσοδα. Στην ουσία, αναφερόμαστε σε «συστήματα» γιατί αυτά προέρχονται από οργανωμένες ομάδες και όχι από ανεξάρτητα άτομα. Απλά είχαν αποδώσει την έννοια του γένους και της μετανάστευσης προσπαθώντας να κρατήσουν μια ισορροπία ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες, όμως οι γυναίκες παίζουν σημαντικό ρόλο στην παγκοσμιοποίηση.

Σύμφωνα με το ημερολόγιο της Ιντιάνα, που δίνει έμφαση στην ανάδειξη των φεμινιστριών και τη δύναμή τους να αλλάξουν τη θέση των γυναικών ένας βασικός τομέας που παίζει ρόλο είναι η λογοτεχνία για την εμπέδωση των καρπών και των μισθών και η μερική εξάρτηση τους από τις γυναίκες μέσω των οικιακών παραγωγών και της γεωργίας. Είναι η «αόρατη» εργασία γυναικών στην παραγωγή φαγητού.

Ένας δεύτερος τομέας ήταν η υποτροφία στην κατασκευαστική παραγωγή και το φεμινισμό του προλεταριάτου. Το βασικό στοιχείο εδώ ήταν οι απομακρυσμένες δουλειές σε χαμηλά μεροκάματα που κινητοποίησε ένα δυσανάλογο κύμα γυναικών για δουλειά σε άλλες χώρες. Έτσι, εδώ γεννιέται το ερώτημα γιατί οι γυναίκες προωθήθηκαν σε επιχειρήσεις όπως ο ρουχισμός και τα ηλεκτρονικά.

Ένας τρίτος τομέας είναι οι αλλαγές της αντικειμενικότητας των γυναικών και στις ιδέες του για ενοποίηση. Η απομάκρυνση και η θηλυκότητα του προλεταριάτου έγινε για να αποφευχθεί μια εν δυνάμει «εργατική αριστοκρατία» με πραγματική δύναμη.

Αυτά τα σημεία είναι σημεία ενσωμάτωσης γυναικών και μεταναστών σε δραστηριότητες που υπηρετούν τους στρατηγικούς τομείς αλλά συνάμα αυτή η ενσωμάτωση κάνει αόρατο το γεγονός ότι οι εργάτες είναι μέρος της παγκόσμιας πληροφορικής οικονομίας και έτσι διαλύουν το πλέγμα ανάμεσα στους εργάτες σε μεγάλες βιομηχανίες και της ευκαιρίας να γίνουν εργατική αριστοκρατία. Ως συνέπεια, επανεμφανίζονται οι «υπηρετικές τάξεις».

Σχετικά τώρα με το κυβερνητικό χρέος, υπάρχουν έρευνες που δείχνουν τις καταστροφικές επιδράσεις των χρεών σε κυβερνητικά προγράμματα. Επίσης, η αυξημένη ανεργία που σχετίζεται με την αυστηρότητα και την προσαρμογή προγραμμάτων είχαν επίδραση πάνω στις γυναίκες. Η παραγωγή φαγητού, ανεπίσημη εργασία, μετανάστευση, πορνεία, είναι όλοι τρόποι επιβίωσης. Επίσης, η οικονομική παγκοσμιοποίηση προτάθηκε στα χρέη και έδωσε έναυσμα στη δημιουργία και λειτουργία της ροής αγορών πέραν των συνόρων. Γενικά οι χώρες που πτώχευσαν στη δεκαετία του ’80 δεν είχαν λύσει ακόμα το πρόβλημά τους στη δεκαετία του ’90 προστέθηκαν ακόμα περισσότερα. Έτσι, προέκυψαν τα Προγράμματα Προσαρμογής και Δανείων από τη παγκόσμια τράπεζα και το IMF για την αλλαγή οικονομικών πρακτικών.

Έτσι προέκυψαν εναλλακτικές λύσεις για επιβίωση εξαιτίας όλων αυτών των χρεών, της ανεργίας, της πτώχευσης επιχειρήσεων και βιοτεχνιών και της μείωσης χρηματικών πόρων.

Ένα βασικό ζήτημα είναι επίσης και το ζήτημα της αγοραπωλησίας γυναικών. Η μετανάστευση γυναικών εμπεριέχει τη στράτευση και τη μεταφορά ανθρώπων μέσα και διαμέσου χωρών για δουλειά και για υπηρεσίες. Αφορά κυρίως σεξ παράνομων εργασιών και παράνομης μετανάστευσης. Η λαθρομεταφορά γυναικών είναι επικερδής για τους μεταφορείς – εμπόρους.

Οι λαθρομετανάστες είναι επίσης επικερδείς. Υπάρχουν 3,5 δισεκατομμύρια τον χρόνο σε κέρδος από αυτούς. Με την ένταξη του οργανωμένου εγκλήματος σε αυτές τις διαδικασίες, οι οποίες χρησιμοποιούν τις διεθνείς συνθήκες ανάμεσα σε χώρες έχουν εύκολη πρόσβαση, διανομή χαρτιών, μεταφοράς και πολλές επαφές.

Μερικές γυναίκες γνωρίζουν ότι μεταναστεύουν για πορνεία, οι καταστάσεις κακομεταχείρισης που βιώνουν ανακοινώνονται μόνο αφού φτάσουν στη χώρα προορισμού ενώ δεν επιτρέπεται να παίρνουν προφυλάξεις.

Καθώς ο τουρισμός αυξάνεται, έτσι και ο τομέας ψυχαγωγίας των χωρών και κατά συνέπεια η βιομηχανία του σεξ είναι πλέον συνυφασμένη με τη διασκέδαση.

Τα εμβάσματα των μεταναστών στις χώρες τους αποτελούν σημαντικό έσοδο αυτών. Για τις κυβερνήσεις των χωρών η εξαγωγή εργατών είναι επικερδής ενώ υπάρχουν και δύο τρόποι για διασφάλιση προνομίων. Ο ένας είναι επίσημος και ο άλλος, απλώς υποπροϊόν αυτής της διαδικασίας.

Η ίδια κυβέρνηση ψήφισε το νόμο να έχουν δικαίωμα οι γυναίκες να παντρεύονται αλλοδαπούς και να μεταφέρονται ως νύφες. Ανάμεσα στους καλύτερους πελάτες ήταν η Αμερική και η Ιαπωνία. Ο νύφες κατά παραγγελία, βιώνουν την κακοποίηση από τη στιγμή που σε καμία χώρα όπου εκδίδονται δεν έχουν ίσα δικαιώματα με την υπόλοιπη οικογένεια.

Αναφορικά τώρα με τα ζητήματα της διεθνούς κινητικότητας και του φύλου. Η αλλαγή στον ευρωπαϊκό χάρτη μετά την πτώση του κομμουνισμού επέφερε μια μεγάλη κινητικότητα ατόμων στις ευρωπαϊκές χώρες.

Η έμφαση δίνεται στα δίκτυα, τις πρακτικές και τις ικανότητες των κεντρικών και δυτικών ευρωπαίων που μετακινούνται συνεχώς. Στον πρώτο τομέα το βάρος δίνεται στους Πολωνούς μετανάστες ενώ στο δεύτερο τομέα υπάρχει η εξήγηση γιατί τελικά η μετακίνηση δεν αναφέρεται ως μετανάστευση. Στο τρίτο τομέα υπάρχει εξήγηση γιατί η επιμονή σε δομές εξουσίας και ιεραρχίας φύλου μειώνει τις ικανότητες, ιδιαίτερα των γυναικών.

Η έρευνα στους Πολωνούς ξεκινά με μια φράση: «οι Άγγλοι και οι Γάλλοι είναι εθνικότητα, οι Πολωνοί είναι επάγγελμα», αυτή η φράση όμως αφορά όλους τους ταξιδιώτες, μετά από την πτώση του κομουνισμού.

Στις μετακομουνιστικές χώρες η στρατηγική της μετακίνησης ανθίζει καθώς δε θέλουν τα άτομα να απομείνουν στη χώρα τους. Αναφορικά με το χώρο, ο μεγάλος αριθμός μετακινήσεων κάνει δύσκολο τον υπολογισμό των ατόμων.

Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης οι δομές ευκαιριών και το κοινωνικό κεφάλαιο. Οι μετανάστες που ξεκίνησαν είναι αυτοί που ήθελαν την ελεύθερη κυκλοφορία και πριν το 1989 εξαιτίας της οικονομικής τους κατάστασης και της διπλής πολιτειακής τους ταυτότητας. Οι πρώτοι που μετακινήθηκαν ήταν οι Πολωνοί που πήγαν ως πρόσφυγες στη Γερμανία το 1980.

Τα καινούρια δεδομένα έδιναν περισσότερη βάση στο ότι κάποιος μπορούσε να φύγει κα να ξαναγυρίσει πίσω και έτσι μπορούσαν να ζουν στη Ρουμανία. Ένα ακόμα κίνητρο ήταν το άνοιγμα δουλειών που ζητούσε άτομα στη Δύση.

Οι άνθρωποι που μετακινούνται εκμεταλλεύονται τις δομικές αλλαγές και τα κενά στη νομοθεσία. Η δύναμη αυτών των δεσμών με τα άτομα έγκειται στη λειτουργικότητα και την ικανότητα δραστηριοτήτων σύμφωνα με τους στόχους τους παρά σε λογικές κοινότητας. Αυτοί οι δεσμοί ονομάζονται από τον Marc Granovetter ως «αδύναμοι δεσμοί».

Οι μετακινούμενοι αποτελούνται από όλα τα κοινωνικά στρώματα, καθώς οι μισοί φεύγουν για να συμπληρώσουν τα οικονομικά τους και οι άλλοι για να αποκτήσουν εμπειρίες ή για να ενημερωθούν για τον τομέα της ειδικότητάς τους.

Οι περισσότεροι από αυτούς δε θέλουν να μετακομίσουν μόνιμα, προτιμούν την κινητικότητά τους, καθώς αυτό τους προσφέρει ένα ανώτερο status πίσω στην πατρίδα. Η μόνιμη μετακίνησή τους σε όλες τις χώρες προσδίδει σ’ αυτούς τον όρο «ταξιδιώτες της Ευρώπης». Εκτός από ταξιδιώτες ονομάζονται και «επιχειρηματίες χωρίς επιχείρηση. Βέβαια η διπλή εθνότητα των Πολωνών τους καθιστά ικανούς να δουλεύουν σε δύο χώρες χρησιμοποιώντας τα προνόμια της καθεμιάς.

Γεννιέται το ερώτημα αν τελικά είναι διεθνείς ή μετανάστες. Κάποιοι τους αποκαλούν «ημί -μετανάστες» καθώς αμφιταλαντεύονται ανάμεσα σε διάφορες χώρες, χωρίς να υποστηρίζουν τη μονιμότητά τους σε καμία. Η μετανάστευση χαρακτηρίζεται από μονιμότητα, εργασία, αφομοίωση, ενσωμάτωση στη χώρα προορισμού, πράγμα που δεν υφίσταται εδώ. Η έννοια του ξεριζωμού μιας οικογένειας με τον κίνδυνο να χάσει την ταυτότητά της και τις ρίζες της δεν ισχύει σ’ αυτούς τους ανθρώπους.

Όσο αφορά τώρα την άποψη της διεθνικότητας, φαίνεται ότι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και η κοινωνία των δικτύων και η εποχή της μετανάστευσης δέχτηκαν με χαρά την ιδέα της «διεθνικότητας» και της μετακίνησης ατόμων.

Η ανάλυση του δίπολου-χώρου (προσωρινό-μόνιμο) διατάραξε τα όρια της μετανάστευσης και έδειξε πώς συνδέονται διαφορετικές περιοχές και χώρες που είναι γεωγραφικά απομακρυσμένες. Ο Portes διαχωρίζει τις διεθνικές πρακτικές σε οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικό-πολιτιστικές ανάμεσα στους μετανάστες. Οι λειτουργίες αυτών των δεσμών έχουν αλλάξει με τα χρόνια. Οι διπλές ταυτότητες είναι ανάμεσα στους ορατούς διευκολυντές και συνάμα τα αποτελέσματα των διεθνικών μετακινήσεων.

Στις συχνότερες έρευνες της διεθνικής μετανάστευσης, το επίκεντρο πέφτει στους μετανάστες που εγκαταστάθηκαν σε άλλες χώρες εκτός από αυτές της προέλευσης που και για άλλους λόγους ζουν διεθνικές ζωές. Ο διαχωρισμός των κοινωνιών (ρατσισμός) είναι σημαντική αιτία που όμως μέσω της διεθνικής μετακίνησης απόφερε αποτελέσματα όπως απόκτηση πολλαπλής πολιτειακής ταυτότητας.

Η ανησυχία του Faist έγκειται στη διάρκεια των μεταναστών. Μέσα από αυτό φαίνεται ότι ο διεθνικισμός και η μετακίνηση είναι αποτέλεσμα της προσαρμογής του μετανάστη στη νέα κοινωνία.

Η διεθνική μετακίνηση παρουσιάζεται ως αντίσταση. Αυτή η μετακίνηση προς αναζήτηση εργασίας προσφέρει στα άτομα τριτοκοσμικών χωρών και στους μετανάστες μια ανώτερη εναλλακτική λύση. Όπως και οι μετακομμουνιστές αφομοίωσαν τις νέες πρακτικές και εξαναγκάστηκαν να βγουν στο εξωτερικό για δουλειά και πέτυχαν στις συναλλαγές τους, έτσι θεωρούν και άλλοι ότι η ικανότητα να κινείσαι είναι μια στρατηγική για να αποφεύγεις το νομικό καθεστώς.

Επίσης, αυτό που αποτελεί σημαντικό παράγοντα για μια χώρα είναι ποιος μπορεί και ποιος όχι να περνά τα σύνορά της. Η νομική θέση και η χώρα προέλευσης παίζουν σημαντικό ρόλο. Έτσι οι αρχές μιας πολιτείας καθιστούν ικανή την εφαρμογή της διεθνικής μετακίνησης ατόμων. Από την άλλη, με την ελαστικότητά της μπορεί να θεωρηθεί ότι διευκολύνει την παράνομη εργασία και έτσι χαμηλώνει το κόστος στις δουλειές με φθηνό εργατικό δυναμικό.

Όσο αφορά τώρα την εκφύλιση της διεθνικής μετακίνησης, το υψηλό ποσοστό γυναικών είναι χαρακτηριστικό στις μετακινήσεις στις μετακομμουνιστικές χώρες. Οι περισσότερες γυναίκες δεν είδαν το «δικαίωμα στη δουλειά» ως απελευθέρωση. Έτσι, όταν το έχασαν λόγω της πτώσης του κομμουνισμού δεν πάλεψαν γι’ αυτό, απλά διάλεξαν τη μετανάστευση ως λύση.

Στη φυλετική μετακίνηση στον ανεπίσημο τομέα, η εισαγωγή των γυναικών και η επόμενη δραστηριότητά τους παραμένει κρυφή. Όταν λήξουν οι βίζες μετακινούνται με τις άδειες τουριστών. Ενώ από την άλλη οι άντρες μετακινούνται πιο δύσκολα, ανάλογα με την εποχή της δουλειάς. Η γυναίκα όμως λειτουργεί σύμφωνα με το ρόλο της στο σπίτι και το μητρικό ρόλο. Οι άντρες αρκούνται στο να στέλνουν λεφτά. Πολλές οικογένειες διαλύθηκαν, αλλά οι γυναίκες συνεχίζουν να στέλνουν λεφτά σπίτι.

Οι γυναίκες αυτές αναλαμβάνουν τα ποταπά πόστα των μορφωμένων γυναικών στην καινούρια χώρα, οι οποίες έχουν αφαιρέσει τα οικιακά καθήκοντα από τη ζωή τους. Οι περισσότερες όμως γυναίκες που δουλεύουν ως καμαριέρες είναι σπουδαγμένες στη χώρα τους, απλά συμπληρώνουν το εισόδημά τους. Οι μορφωμένες γυναίκες που χρησιμοποιούν τις μετανάστριες για βαριές δουλειές βρίσκουν ξανά τη χαρά να επιστρέφουν στο σπίτι μετά την καριέρα.

Πέρα όμως από την εργασία της νταντάς ή της καθαρίστριας, οι γυναίκες λειτουργούν δυναμικά στη λαθραία κίνηση κοσμημάτων και χρημάτων με διάφορους τρόπους. Όμως, αυτά τα ταξίδια ενίοτε περιλαμβάνουν περιστασιακή πορνεία.

Στη βεβιασμένη διεθνική μετακίνηση, η ελευθερία κινήσεων δεν είναι πάντα καλή. Μερικές σπρώχνονται στη βιομηχανία του σεξ, που είναι αναπτυσσόμενος τομέας, ειδικότερα στις δυτικές αναπτυγμένες χώρες. Το πέρασμα συνόρων από γυναίκες ενδείκνυται για να γεμίσουν κενά στην πορνεία που δεν καταλαμβάνουν οι ντόπιες.

Παλιότερα οι γυναίκες προέρχονταν από την Ασία και την Αφρική, ενώ τώρα προέρχονται από το Ανατολικό Μπλοκ. Οι γυναίκες αυτές αντιμετωπίζουν στις χώρες τους οικονομικές ανακατατάξεις και δυσκολίες και έτσι γίνονται εύκολα στόχοι από οργανωμένα κυκλώματα.

Ένας ακόμα λόγος άνθισης αυτών των κυκλωμάτων είναι η ανάγκη διασκέδασης τουριστών, επιχειρηματιών και στρατιωτών σε διάφορες δυτικές χώρες. Οι ειρηνευτικές δυνάμεις σε περιοχές όπως το Κόσσοβο, ενδυναμώνουν το κύκλωμα πορνείας. Λόγω αυτής της αυξημένης ιδιόρρυθμης κατάστασης, η Ευρωπαϊκή Ένωση διαμορφώνει νομοθεσίες για την καταπολέμησή της. Η κακομεταχείρισή τους ξεκινά με την αφαίρεση διαβατηρίου. Η παραμονή τους φτάνει τους τρεις μήνες σε μια χώρα, και με την ανοχή της αστυνομίας, οπότε οι γυναίκες λειτουργούν πλέον ως «νομαδικά αντικείμενα» και όχι «υποκείμενα».

Αυτό που επισημαίνουμε ως συμπέρασμα είναι το εξής: Όπως παρατηρήσαμε, οι πρώτοι μετανάστες μετά το 1980 ήταν Πολωνοί, που έφευγαν για αναζήτηση εργασίας και γύριζαν στην πατρίδα τους. Έφτιαξαν δίκτυα για την εύκολη μετακίνησή τους και έτσι απέφευγαν την κλασσική «αφομοίωση» που προέρχεται από τη μετανάστευση. Τα δίκτυα διεθνικής μετακίνησης ενδυναμώνουν την αντίσταση από τα χαμηλά και περιορίζουν τα αποτελέσματά της ταυτόχρονα.

Το 1975 όπου ξεκινάει ο διπλασιασμός είναι μια περίοδος όπου έχουμε μεγάλη αύξηση μετανάστευσης. Από το 1975 ως το 2002 ο αριθμός διπλασιάστηκε και έχουμε μαζικοποίηση της μετανάστευσης. Ο παρακάτω πίνακας απεικονίζει την κατανομή. 175 εκατομμύρια ανθρώπων στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη και την Ασία:
56 εκατομμύρια -> Ευρώπη
41 εκατομμύρια -> Βόρεια Αμερική
50 εκατομμύρια -> Ασία (κάτι λιγότερο δηλαδή από το 1/3 του συνολικού πληθυσμού)
Συνήθως την Ασία τη βλέπουμε ως χώρο αποστολής των μεταναστών, τα νούμερα όμως δε μας δείχνουν ότι ένα μεγάλο κομμάτι αφορά Ασιατική μετανάστευση. Μας δίνει μια αρχική ιδέα για το γεγονός ότι στην ιστορία της μετανάστευσης πολλά από τα πράγματα που θεωρούμε δεδομένα δεν ισχύουν. Αυτό που θεωρούμε αυτονόητο είναι πολύ διαφορετικό.

Κοινοί προβληματισμοί που διέπουν τα δύο άρθρα

Αίτια μετανάστευσης:

1. Συνθήκες κοινωνικές κοινές σε χώρες αναπτυγμένες:
1. Παγκοσμιοποίηση
2. Διεθνισμός
3. Ανάπτυξη καπιταλιστικών δομών
2. Συνθήκες κοινές σε χώρες υποανάπτυκτες ή χώρες αναπτυσσόμενες:
1. Οικονομική δυσχέρεια
2. Ανεργία
3. Χαμηλοί μισθοί
3. Ιδιαίτερη μορφή σύγχρονης μετανάστευσης. Χαρακτηριστικά:
1. Δεν είναι μόνιμη. Χαρακτηρίζεται περισσότερο σαν μια συνεχής μετακίνηση.
2. Δεν είναι οργανωμένη από τα κράτη από τα οποία ή στα οποία μεταναστεύουν, όμως αυτό είναι και το οξύμωρο της υπόθεσης. Οι κυβερνήσεις εθελοτυφλούν και κατά κάποιο τρόπο υποθάλπουν τις μετακινήσεις.
3. Η νέου τύπου μετανάστευση γίνεται ομαδικά (νομαδικά) και, φυσικά, παράνομα.
4. Αυτό συνεπάγεται ότι για τέτοιου είδους μετακινήσεις πρέπει να ξεπεραστούν πρακτικές δυσκολίες που δημιουργούνται εφόσον κάποιοι προσπαθούν να λειτουργήσουν πέρα από τους νομικούς κώδικες.
5. Δημιουργία παράνομων κυκλωμάτων – κερδοφόρων επιχειρήσεων (λαθρέμποροι - δουλέμποροι)
6. Συνεργασία με κρατικού ιθύνοντες που παρανομούν και καταργούν τους νόμους των κρατών με απώτερο στόχο το εύκολο κέρδος.
7. Λειτουργία δικτύων.
4. Ιδιαίτερα το πρώτο άρθρο και το δεύτερο ευαισθητοποιείται πάνω στο θέμα του υψηλού ποσοστού γυναικών που μετακινούνται. Οι γυναίκες στις χώρες όπου δουλεύουν ως οικιακοί βοηθοί εκτελούν αγροτικές εργασίες ή καταλήγουν στην πορνεία. Αυτές οι γυναίκες φυσικά γίνονται θύματα εκμετάλλευσης των επιτήδειων που αναλαμβάνουν έναντι αντιτίμου να τις μεταφέρουν στον τόπο προορισμού τους. Οι λόγοι που αναπτύσσονται τα παράνομα αυτά κυκλώματα είναι:
1. Φυσικά το εύκολο, υψηλό κέρδος του ελάσσονος μόχθου,
2. αλλά και η ανάγκη «διασκέδασης» των τουριστών σε χώρες όπου ακμάζει ο τουρισμός ή η συγκέντρωση πολυάριθμων στρατιωτικών σωμάτων.
5. Εμφανής είναι και στα δύο άρθρα η κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η ανοχή των κρατικών παραγόντων, οι απάνθρωπες συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν αυτές οι γυναίκες, χωρίς να έχουν ευκαιρία να ξεφύγουν από τη θέση στην οποία βρίσκονται αφού πλέον έχουν υποβιβαστεί σε αντικείμενα.
6. Και τα δύο άρθρα περιγράφουν τις ιδιαίτερες συνθήκες μετανάστευση γυναικών που οφείλονται στα ιδιαίτερα φυσικά χαρακτηριστικά των γυναικών και στην κοινωνική τους θέση. Αναφέρουν τα αίτια οικονομικά και κοινωνικά του φαινομένου. Δεν προτείνουν λύσεις.

Επίσης, κάτι πολύ βασικό είναι και τα χρηματικά ποσά που ρέουν στις χώρες από τις οποίες ή στις οποίες μεταναστεύουν είναι τεράστια. Τα χαμηλά ημερομίσθια, η ανακούφιση ή εκτόνωση μέσω των μεταναστριών των κοινωνικών προβλημάτων, η νέα αγορά εργασίας που ευνοεί περιστασιακές εργασίες χωρίς δικαιώματα για τον εργαζόμενο (πορνεία – διασκέδαση, οικιακοί βοηθοί) είναι λόγοι για τους οποίους διακινούνται αυτού του είδους τα μεταναστευτικά ρεύματα.

Γενικότερα συμπεράσματα

Η Σασσέν στο άρθρο της προσπαθεί να διαβάσει κάποιες πτυχές της παγκοσμιοποίησης καταγράφοντας τις αντιγεωγραφίες της παγκοσμιοποίησης. Θα πρέπει να εξετάσουμε βασικά τι σημαίνει γεωγραφία της παγκοσμιοποίησης. Στην ουσία είναι ένας χάρτης του πλανήτη που καταγράφει με βελάκια τα διάφορα ρεύματα των επενδύσεων ως προς τα πού μετακινείται η αξία που υπάρχει, δηλαδή η οικονομική ανάπτυξη και που όχι. Αυτοί οι χάρτες θα μας έδειχναν εικονικά τι σημαίνει το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης σε οικονομικό επίπεδο.

Αφού ορίσουμε την παγκοσμιοποίηση ως φάση που χαρακτηρίζεται από έντονες και πυκνές ροές, δηλαδή ροές κεφαλαίου, πολιτισμού, κουλτούρας, πολιτικής και ανθρώπων, όπως μια πολιτική σύρραξη που περιλαμβάνει όλες τις ροές. Μια τέτοια γεωγραφία θα αποτύπωνε διάφορες δραστηριότητες των σύγχρονων κοινωνιών που εμπλέκονται σε ένα μέρος του πλανήτη. Ο όρος αναφέρεται σε δραστηριότητες οικονομικές και δίκτυα που στηρίζονται σε δίκτυα μετακίνησης μη προνομιούχων πολιτισμών. Δηλαδή, πρέπει να κάνουμε μια γεωγραφία σύγχρονης περιόδου και να απεικονίσουμε διασυνορικά δίκτυα, προσοδοφόρα που στηρίζονται στα δίκτυα μετακίνησης μη προνομιούχων πολιτισμών. Φυσικά η έμφαση δίνεται στην μετακίνηση γυναικών και σε τομείς όπως η οικιακή εργασία σε διάφορες αναπαραγωγικές εργασίες κτλ. Η Σασσέν ονομάζει τα δίκτυα αυτά γεωγραφικά γιατί θεωρεί πως είναι δίκτυα που στηρίζουν διαδικασίες παγκοσμιοποίησης – αντιγεωγραφίας.

Η Σασσέν πιστεύει πως αυτά τα δίκτυα σχετίζονται με την μετακίνηση μη προνομιούχων πολιτισμών που είναι η βάση και το αρνητικό είναι στα προσφερόμενα δίκτυα τα άτομα εργάζονται σε μια σειρά τομών της παραγωγής.

Το βασικό ερώτημα που μας αναπτύσσει στο άρθρο είναι πώς συνδέεται η διαμόρφωση και λειτουργία αυτών των δικτύων με τις κοινωνικό – οικονομικές αλλαγές της χώρας που προέρχονται οι μετανάστες. Θεωρεί ότι χωρίς αυτά τα δίκτυα δε μπορούμε να κατανοήσουμε το σύστημα. Μας ενδιαφέρει επίσης η λειτουργία των δικτύων που σχετίζεται με τις αλλαγές που συμβαίνουν στις χώρες που προέρχονται. Συνήθως, σε χώρες υποδοχής μεταναστών υπάρχει επίπτωση. Ενδιαφέρον όμως είναι ότι το πιο σημαντικό κομμάτι αυτής της μελέτης της μετανάστευσης και το βασικό ερώτημα αφορούν τη σύνδεση, διαμόρφωση και λειτουργία αυτών των δικτύων με οικονομικό – πολιτικές ανάγκες των χωρών που προέρχονται οι μετανάστες.

Βασικό δεδομένο είναι ότι κατά τον 20ο αιώνα έχουμε παρουσία γυναικών δημογραφικά σ’ αυτά τα δίκτυα μετανάστευσης και βλέπουμε ότι αυτή η αλλαγή συνίσταται στην αύξηση του ποσοστού γυναικών επί του συνόλου των μεταναστών. Με δεδομένο λοιπόν αυτό το ερώτημα η Σάσσεν εξιδανικεύει το ερώτημα ρωτώντας πώς συνδέεται η αυξημένη παρουσία γυναικών σ’ αυτά τα δίκτυα με τις συνθήκες στις χώρες αποστολής. Γεννιέται λοιπόν το ερώτημα γιατί γίνεται αυτό. Ένα κομμάτι της εξήγησης αφορά τις συνθήκες που υπάρχουν στις χώρες αποστολής και που καθορίζουν το φύλο του μετανάστη. Είναι μια σειρά ερωτημάτων που αφορούν την έμφυλη διάσταση της μετανάστευσης.

Υπάρχουν βασικές λοιπόν κοινωνικό – οικονομικές αλλαγές στις χώρες που προέρχονται οι μετανάστες. Ο πρώτος λόγος που αναφέρεται είναι και πιο ξεκάθαρος και προφανής και αφορά την αναζήτηση εργασίας λόγω ανεργίας που επικρατεί. Είναι ο πρώτος δηλαδή παράγοντας που μας αναφέρει η Σάσσεν, όσο αφορά το τι έχει συμβεί τα τελευταία 25 χρόνια και σχετίζεται φυσικά με το ζήτημα της ανεργίας. Έτσι, η έλλειψη εργασίας που στηρίζει οικονομικά ένα νοικοκυριό κα δίνει κέρδος, μπορεί να στηρίζει την έννοια του νοικοκυριού που έχει την έννοια του «σπιτιού», είτε ως στενή πυρηνική οικογένεια είτε ως εξαρτημένη (εργαζόμενων και εξαρτημένων μελών).

Η μείωση αυτών των θέσεων εργασίας, όπως έχουμε δραματική αύξηση στις αναπτυσσόμενες χώρες, εξιδανικεύεται πάρα πολύ έντονα (για παράδειγμα, το 1998 υπήρχε ανεργία 80% ενεργού πληθυσμού στη Βουλγαρία και Κροατία ενώ στη Ρωσία 70%). Έτσι, καταλαβαίνουμε το ρόλο που παίζει η αύξηση ανεργίας στα δίκτυα μετανάστευσης μη προνομιακού πληθυσμού.

Στην ανατολική Ευρώπη έχουμε την αλλαγή του πολιτικού καθεστώτος και των οικονομικών συνθηκών. Στις περισσότερες χώρες έχουν κλείσει τομείς παραγωγής και η οικονομία βρίσκεται σε φάση μετασχηματισμού. Το βασικό χαρακτηριστικό ανεργίας στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι η συρρίκνωση των «παραδοσιακών τομέων απασχόλησης» που απασχολούσε μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού (για παράδειγμα οι Ούνδουρες που είναι μια αγροτική χώρα που στα τελευταία 15 χρόνια έχουμε συρρίκνωση καλλιεργειών που αποτελούσε παραδοσιακό τομέα απασχόλησης και σ’ αυτό το τομέα έχουμε αύξηση ανεργίας). Οι χώρες του Ανατολικού Μπλόκου έχουν ως τομείς απασχόλησης βαριά βιομηχανία. Οι βιομηχανίες αυτές έκλεισαν μετά το 1989.

Άρα η Σάσσεν αυτό το αναφέρει ως δεύτερο παράγοντα που αφορά τη συρρίκνωση παραδοσιακών τομέων της παραγωγής για την αντιγεωγραφία. Άλλες περιοχές του πλανήτη που φεύγουν οι μετανάστες είναι η Αφρική, συγκεκριμένες περιοχές της Ασίας, Λατινική Αμερική κλπ, κυρίως από το Νότο προς το Βορρά και από την Ανατολή προς τη Δύση. Βασικό χαρακτηριστικό οικονομίας, για παράδειγμα Αφρικανικών χωρών, είναι τεράστια δημοσιοοικονομικά ελλείμματα που υπάρχουν λιγότερα έσοδα από έξοδα. Όταν ένα κράτος δανείζεται και χρεοκοπήσει υποτιμά το νόμισμα. Άρα, όταν ένα κράτος δε μπορεί να πληρώσει το ελάχιστο στους δανειστές και κηρύσσει χρεοκοπία, τότε τίθεται και η έννοια του ελέγχου διεθνών οργανισμών που στοχεύει στην αναμόρφωση του δημοσιονομικού συστήματος.

Σε αυτή τη περίπτωση λοιπόν ο διεθνής οργανισμός (διεθνές νομισματικό ταμείο) αποκτά έλεγχο της οικονομίας και κάνει συμφωνία με τη χώρα για αναμόρφωση οικονομίας για να εξυπηρετήσει τα δάνεια. Είναι κάτι λοιπόν που αφορά την οργάνωση των δημοσιοοικονομικών μιας χώρας και του προϋπολογισμού της συνολικής χρονιάς, δηλαδή τα έξοδα του κράτους που θα επενδυθούν. Όταν μια χώρα είναι υπό διεθνή παρακολούθηση τότε αυτή η διαδικασία προϋπολογισμού γίνεται από τον διεθνή οργανισμό. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι «κόβονται» τα έξοδα, αυτά δηλαδή που πηγαίνουν στις δημόσιες παροχές.

Αυτό λοιπόν το κατανοητό σύστημα οργάνωσης μιας εθνικής οικονομίας η Σάσσεν το εντάσσει σε παράγοντα που οδηγεί στην απεικόνιση μη προνομιούχων δικτύων. Και αυτό γίνεται γιατί οι φτωχές χώρες που βρίσκονται σε μια κατάσταση διαρκούς ελέγχου να χρεοκοπήσουν κάποτε από τον διεθνή έλεγχο. Έτσι, το χρέος που ξεκίνησε από την ίδρυση αυτού του κράτους ποτέ δε θα ξεπληρωθεί.

Επίσης, έχουμε τα νέα κράτη που ήταν αποικίες και χρειάζονται κεφάλαια. Αυτά ήταν νέα κράτη που έγιναν με εξωτερικό δανεισμό και με μια σειρά οικονομικών δεδομένων. Όλα αυτά οδήγησαν σε μια αέναη οικονομική εξάρτηση του αναπτυγμένου κόσμου από τις φτωχές χώρες. Ο εξωτερικός δανεισμός και το υψηλό χρέος σημαίνει ότι οι χώρες δε μπόρεσαν να αναπτύξουν εσωτερικά την οικονομία τους (για παράδειγμα δε μπορούσαν να επενδύσουν χρήματα στην οικονομία ή στην παιδεία).

Έτσι, αυτή η εξάρτηση από την παγκόσμια οικονομία είναι ένας διαρκής παράγοντας (έλξη - απώθηση) που ωθεί τους ανθρώπους της μετανάστευσης. Μέσα από αυτό το πλαίσιο όπου παραδοσιακοί τομείς απασχόλησης και νέοι δεν υπάρχουν, η μετανάστευση έτσι γίνεται η πιο κυρίαρχη στρατηγική επιβίωσης (για παράδειγμα οι Φιλιππίνες που είναι μια χώρα όπου ένα μεγάλο μέρος των εσόδων αφορά τα εμβάσματα των γυναικών μεταναστριών).

Συγκεκριμένα οι Φιλιππίνες είναι μια μεταναστευτική κατεξοχήν χώρα, όπου οι Φιλιππινέζες μεταναστεύουν σε Ασιατικές χώρες όπως η Ιαπωνία αλλά και δυτικές χώρες. Η μετανάστευση των γυναικών ίσως είναι το κυρίαρχο θέμα από τη συνολική μετανάστευση που ο μεγαλύτερος αριθμός στρέφεται προς τη Δύση. Οι Φιλιππινέζες εργάζονται ως οικιακοί βοηθοί κατά κύριο λόγο και με μια έννοια αυτό δίνει το έναυσμα στην Parenas (ερευνήτρια) να μελετήσει ένα κομβικό σημείο της παγκοσμιοποίησης και που αφορά το ρόλο που παίζει η παραγωγική διαδικασία του γενικότερου συστήματος.

Ο όρος «γενικότερο σύστημα» περιλαμβάνει όλες τις εργασίες που αφορούν τη συντήρηση ενός νοικοκυριού δηλαδή ότι χρειάζονται διάφορες εργασίες που έχουν να κάνουν με την αναπαραγωγή του εργατικού. Στην προσέγγιση της Parenas αυτό αναφέρεται τόσο στο εργατικό δυναμικό στη χώρα υποδοχής όσο και στις χώρες αποστολής και αφορά τόσο την οικονομία της μετανάστευσης του εργατικού δυναμικού όσο και των γηγενών τους.

Άρα, οι Φιλιππινέζες θα πρέπει να σκεφτούν πώς επιδρά το εργατικό δυναμικό στη χώρα τους αλλά και πώς συμβάλλει στη λειτουργία των νοικοκυριών εκεί που εργάζονται. Έτσι, εντάσσονται σε διάφορες εργασίες που έχουν να κάνουν με τη φροντίδα (φύλαξη ατόμων κτλ) αλλά και άλλες μορφές εργασίας που αναπτύσσονται εκρηκτικά, υπάρχει δηλαδή ποικιλία στην αναπαραγωγική διαδικασία.

Σε παραδοσιακές κοινωνίες, αυτοί οι τομείς εργασίας που συνδέονταν με τη φροντίδα δεν αποτελούσαν έμμεση εργασία. Τα ίδια τα μέλη του νοικοκυριού αναλάμβαναν την αναπαραγωγή της οικογένειας. Στις παραδοσιακές κοινωνίες όλα αυτά τα αναλαμβάνουν μέλη της οικογένειας άμισθα.

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των αναπτυγμένων κοινωνιών είναι η εκρηκτική ανάπτυξη των τομέων που εντάσσονται στην αναπαραγωγική εργασία και δυναμικό. Η Parenas παίρνει ως βασικό την αναπαραγωγική εργασία και προσπαθεί να μελετήσει πώς καταμερίζεται διεθνώς αυτή η αναπαραγωγική διαδικασία. Προσπαθεί να δει τον διεθνή καταμερισμό και αναπαραγωγικές εργασίες και πώς τα άτομα καταμερίζονται διεθνώς. Βέβαια για να ερωτήματα αυτά υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία απαντήσεων και βασικό ρόλο παίζουν οι οικονομικοί λόγοι στο πώς δηλαδή η μετανάστευση γίνεται στρατηγική επιβίωσης για τις νοικοκυρές. Άλλος λόγος είναι το ζήτημα οικογενειακής βίας, άνιση κατανομή εργασίας, κτλ. Η Parenas αναφέρεται στα κρυφά αίτια της μετανάστευσης (για παράδειγμα κοινωνική ανισότητα, άνισες ευκαιρίες κτλ).

Η αύξηση της ανεργίας στις Φιλιππίνες χτυπά περισσότερο τις γυναίκες και όχι τόσο τους άντρες. Βασικό ερώτημα αυτής της έρευνας είναι οι λόγοι μετανάστευσης. Μιλάμε για προσπάθεια διαφυγής από παραδοσιακούς οικιακούς ρόλους (νοικοκυριό) στη χώρα καταγωγής τους. Έτσι η ανάληψη κυρίαρχου ρόλου υπάρχει και στις σχέσεις εξουσίας.

Η Parenas αντίστοιχα πράγματα βρίσκει στην έρευνά της, δηλαδή διαφυγή από παραδοσιακούς ρόλους και ανάληψη αρχηγίας οικογένειας. Έτσι, κρυφό αίτιο που στην ουσία δεν είναι κρυφό είναι η υποστήριξη νοικοκυριού όπου δεν υπάρχει άλλος γονιός παρά μόνο η μητέρα (μονογαμική οικογένεια). Η αύξηση της οικονομικής κρίσης και η ανεργία οδηγούν τους άντρες να φύγουν και οδηγούν στην αύξηση της μονογαμικής οικογένειας. Είναι σαφές ότι για να απαντήσει κανείς πώς καθορίζεται η αναπαραγωγική εργασία θα πρέπει να στραφεί και στις χώρες υποδοχής.

Η Helman Lutz που είναι κοινωνική ανθρωπολόγος μελετά τη σύγχρονη Γερμανία και το ρόλο της οικιακής εργασίας στη Γερμανία που παρόλο που η Γερμανία είναι ανεπτυγμένο κράτος υπάρχει και εκεί άνιση κατανομή εργασίας στο σπίτι.

Αυτό που θέλει να μας δείξει είναι ότι για να μελετήσει κανείς τη σύγχρονη μετανάστευση, θα πρέπει να μελετήσει τα δίκτυα μετανάστευσης φτωχών που αφορά αναπαραγωγικές διαδικασίες. Θα πρέπει λοιπόν να ξεχωρίσουμε στο σύστημα της οικογένειας, της δομής και το ρόλο που παίζουν, όχι τόσο στις χώρες αποστολής όσο και στις χώρες υποδοχής. Έτσι λοιπόν μας φέρνει κοντά σε δύο θέματα που φαίνονται διαφορετικά.

Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε είναι ότι η φροντίδα γίνεται εμπορικό αγαθό, συνδέονται έτσι με εσωτερικό τρόπο τα συστήματα ανισότητας φύλων σε χώρες αποστολής και υποδοχής. Θα πρέπει δηλαδή να το δούμε ως μια δομή που επηρεάζει την άλλη.

Η Parenas πάλι μας μιλάει για το σύστημα των τριών ταχυτήτων δηλαδή για γυναίκες στις χώρες υποδοχής όπου στην αγορά εργασίας η μαζικότητα δημιουργεί το κενό για το ποιος θα κάνει την παραγωγική διαδικασία και αυτό δημιουργεί μια δεύτερη κατηγορία γυναικών. Το ενδιαφέρον είναι ότι η τρίτη κατηγορία γυναικών αφορά τις χώρες αποστολής.

Μέσα από τα φαινόμενο παγκοσμιοποίησης και μετανάστευσης έχουμε νέα μορφή οικογένειας διεθνούς, όπου τα μέλη της ζουν και εργάζονται σε παραπάνω από μία χώρες. Οι διεθνείς οικογένειες χωρίζονται και αυτές σε κατηγορίες:
1. Κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας μπορεί να ζει σε άλλη χώρα.
2. Ενήλικα μέλη της οικογένειας να ζουν στο εξωτερικό, και
3. Ενήλικο παιδί να ζει στο εξωτερικό.

Βασικό χαρακτηριστικό της διεθνούς οικογένειας είναι οι στενές σχέσεις και η εξάρτηση των μελών της οικογένειας. Για να λειτουργήσει θα πρέπει να λειτουργήσει ως ομάδα τόσο ως προς τη διαχείριση πόρων όσο και ως προς τα μελλοντικά σχέδια των παιδιών. Αυτές οι στρατηγικές είναι εσωτερικές ΄και είναι στρατηγικές επιβίωσης που έχουν συλλογικό χαρακτήρα και συλλογικό στρατηγικής επιβίωσης.

Περιεχόμενο του άρθρου: Η νέα εμπορικότητα του σεξ (Από την πιεστική πορνεία στο κυβερνοσέξ)

Ο τουρισμός έχει γίνει η πιο σημαντική και ορατή έρευνα της παγκόσμιας σεξουαλικής ανισότητας. Ο τουρισμός για σεξ είναι ένα σύμπτωμα παγκοσμιοποίησης, και η «συγχώνευση» όλου του κόσμου σε μια οικονομία, όταν και οι εργάτες και οι πελάτες είναι προϊόντα αποσυντίθεσης. Έτσι, ο τουρισμός για σεξ είναι στενά συνδεδεμένος με το εμπορικό σεξ και οι Βραζιλιάνοι το ονομάζουν «πορνειοτουρισμός». Διαφημίζεται σε πόλεις όπως το Τόκιο, το Ντουμπάι, η Κωνσταντινούπολη και πολλές ιστοσελίδες προσφέρουν «ταξίδια αγάπης» σε μέρη όπως το Κίεβο και το Μινσκ. Σε μέρη όπως η Ταϊλάνδη, εκτός τουρισμού, η πορνεία βασίζεται σε τοπικούς πελάτες. Και σε άλλα μέρη, λόγω του AIDS αυξάνεται η απαίτηση για ανήλικες πόρνες.

Η διεθνής πορνεία φαίνεται να αυξάνεται εξαιτίας των διαδεδομένων ταξιδιών, της μετανάστευσης και της ανάπτυξης της ελεύθερης οικονομίας στην υφήλιο. Οι Ευρωπαίοι τώρα κάνουν διακοπές στις Σεϋχέλλες, ενώ οι Νιγηριανοί πουλιούνται στη Ρώμη και πολλοί μετανάστες βρίσκουν δουλειά ως υπηρέτριες και νταντάδες έχοντας όμως ως ενδεχόμενο τις σεξουαλικές υπηρεσίες. Στα ταξίδια στην Ευρώπη έχει σημειωθεί ανάπτυξη στο εμπορικό σεξ μέσω δωματίων με σάουνα που όμως οι διαδικασίες έχουν αλλάξει και χρησιμοποιούνται για περιστασιακό παρά για εμπορικό σεξ.

Όχι μόνο ο τουρισμός αλλά και οι «εποχιακοί» εργάτες και μετανάστες συστήνουν τη ροή μετακίνησης στις χώρες και έχουν επίδραση σε πολιτιστικές και κοινωνικοοικονομικές δομές. Η πτώση του κομμουνισμού σε Σοβιετικές-Ευρωπαϊκές χώρες άνοιξε τεράστια πρόοδο στο σεξ. Γυναίκες μεταναστεύουν ως πόρνες και περιπτώσεις σύφιλης και ναρκωτικών έχουν αναφερθεί. Το ίδιο συμβαίνει στην Κούβα και στην Κίνα όπου οι γυναίκες ψάχνουν καλύτερη ζωή.

Η εμπορευματοποίηση του σεξ υποδεικνύει ένα άνοιγμα στον υπόλοιπο κόσμο και η μεγαλύτερη αγορά του κόσμου, USA, δείχνει τη μεγαλύτερη λογοκρισία σε θέμα εμπορίου του σεξ. Επίσης, ο στρατός έχει μεγάλη ιστορία πορνείας, καθώς χρησιμοποιούνταν ως αναπτέρωση του ηθικού των στρατιωτών και ως μέσο μείωσης της ομοφυλοφιλίας ανάμεσα στους στρατιώτες. Και όλοι συμφωνούν ότι η ξεκούραση και η διασκέδαση των στρατιωτών θεωρούνταν απαραίτητη για τα μεγάλα ταξίδια στη θάλασσα και τις υπερατλαντικές επιχειρήσεις του στρατού.

Ένας μεγάλος παράγοντας για την ανάπτυξη του εμπορίου του σεξ στην Καμπόντια ήταν οι ειρηνευτικές δυνάμεις στη χώρα, καθώς το AIDS αποτελεί το κληροδότημα αυτού. Υπάρχουν και αναφορές για πορνεία στο Αφγανιστάν και το Λίβανο κατά τη διάρκεια του εμφυλίου.

Και αυτό δε περιλαμβάνει μόνο τις νεαρές γυναίκες αλλά και ένα ποσοστό νεαρών ανδρών. Σε αυτούς όμως διαφέρει καθώς προέχει ότι η αντρική πορνεία είναι τρόπος κάλυψης της ομοφυλίας τους. Το θηλυκό παρουσιάζεται μέσω πορνείας ως θύμα ή ως γυναικεία υπεροχή, ενώ οι άντρες παρουσιάζονται ως επιθετικοί και κυρίαρχοι. Η δράση τους όμως είναι κρυφή. Στην Κίνα και στη Ζάμπια οι άντρες-πόρνες θεωρήθηκαν ανύπαρκτοι και στη Γαλλία και στην Κολομβία μόνο 10% υπάρχει.

Παρόλα αυτά η άποψη για πορνεία ενώ βασιζόταν κυρίως στον ηθικό χαρακτήρα, υπήρχαν στην Ευρώπη περιστάσεις που αποποινικοποιήθηκαν και έτσι θεωρείται πλέον ως επικερδής επιχείρηση, συμπεριλαμβανομένων και των ξενοδοχείων, των ταξί και των προφυλακτικών.

Αυτά όμως αφορούν τις πλούσιες χώρες, ενώ στις φτωχότερες η πορνεία είναι το πιο σημαντικό έσοδο. Το μεγαλύτερο μπορντέλο στο Μπαγκλαντές διαθέτει 1.600 εργάτες που μένουν εκεί με τις οικογένειές τους. Στο Νεπάλ η άνθιση του εμπορευματοποιημένου σεξ έφερε την κατάσταση ανάλογα με τις απαιτήσεις της εποχής και άρχισε να συνεισφέρει στο βασικό εισόδημα. Επίσης, στο Γιοχάνεσμπουργκ η πορνεία και τα ναρκωτικά έγιναν βιομηχανία. Ακόμα και σε πλούσιες χώρες, η δουλεία του σεξ είναι βασικό στοιχείο επιβίωσης για αυτούς που περιθωριοποιήθηκαν. Αυτοί αρκούνται στο πεζοδρόμιο, ενώ υπάρχει ταξική διαφορά με αυτούς στα πλούσια μπορντέλα.

Με την παγκοσμιοποίηση όμως η ταξική διαφορά εμπλέκεται με τη φυλετική διαφορά. Ένα από τα επιχειρήματα ενάντια στην οργάνωση του σεξ είναι ότι υπερτιμούν το στοιχείο της επιλογής που είναι διαθέσιμο στους περισσότερους από αυτούς που δουλεύουν στη πορνεία. Κάποιοι αρνούνται να πληρώσουν και άλλοι θεωρούν ότι είναι είδος εκμετάλλευσης αμοιβαία, και του εργάτη και του πελάτη.

Όμως, τα ηθικά ζητήματα δεν είναι λιγότερο σοβαρά. Δεν πρέπει να βλέπουμε τα άτομα στην πορνεία ως θύματα που έχουν αξία σεξουαλικά και που δεν έχουν καμία αξία κοινωνικά, αλλά επίσης δε πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν πολλές κακοποιήσεις στη βιομηχανία του σεξ.

Και ενώ σε κάποιες πλούσιες χώρες ίσως είναι λογική επιλογή επαγγέλματος, στις φτωχότερες χώρες είναι στρατηγική επιβίωσης καθώς είναι ένα είδος συμβολαίου εργασίας ανάμεσα στον πελάτη και τον εργάτη αλλά συμβαίνει κυρίως σε χώρες όπου ο δεκατετράχρονοι είναι οι κύριοι παροχείς εισοδήματος για την οικογένειά τους. Υπάρχουν βέβαια και νόμοι που υποστηρίζουν τις πόρνες και στη Σουηδία έγινε νόμος κατά του πελάτη που αγοράζει πόρνες και υπάρχει επίσης νόμος ενάντια στους νταβατζήδες.

Από το πρώτο διεθνές συνέδριο στο Παρίσι το 1885 έχουν γίνει κινήσεις και από τα Ηνωμένα Έθνη για το θέμα. Στην Ταϊλάνδη υπάρχει ο νόμος για την πορνεία αλλά γενικά είναι ανεκτική στο θέμα. Ενώ στην Τουρκία, οι πόρνες και τα παιδιά τους δεν είναι υποχρεωτικά ασφαλισμένα και αποκλείονται από σχολές και δομές κρατικών υπηρεσιών.

Μια γενίκευση από όλα αυτά είναι ότι η απαγόρευση δε λειτουργεί. Αντιθέτως, αυξάνεται έτσι το ρίσκο για την υγεία και την ασφάλεια των εργατών. Επίσης, η ποινικοποίηση της πορνείας και η άρνηση των βασικών δικαιωμάτων τους, τρέπουν τα άτομα σε σεξουαλικούς σκλάβους, όπου συμπεριλαμβάνονται ξυλοδαρμοί και βιασμοί. Για να αποφευχθεί η εκμετάλλευση στο σεξ χρειάζεται κοινωνική και οικονομική διόρθωση, καθώς και διαχωρισμός στις ανάγκες της ετεροφυλικής και ομοφυλοφιλικής πορνείας. Υπάρχουν διαφορές στη συμπεριφορά εξαιτίας θρησκειών (Πολλά κορίτσια από τη Νιγηρία δίνουν όρκο υποταγής σε τελετές βουντού και καταλήγουν στο πεζοδρόμιο) αλλά υπάρχουν και διάφορες ηθικές παραδόσεις. Επίσης, υπάρχουν αντιπαραθέσεις στην παγκόσμια σεξουαλική τάξη που προέρχονται από το φαινόμενο «νύφες-κατά-παραγγελία». Λέγεται ότι πολλές Φιλιππινέζες που είχαν ανάγκη να μεταναστεύσουν παντρεύτηκαν έτσι Αυστραλούς και δεν είχαν αίσιο τέλος. Αυτό συμβαίνει επίσης με gay νεαρούς άντρες. Μετά τη πτώση της Ρωσίας το 1990 πολλές γυναίκες υπέγραψαν για να φύγουν έτσι από τη χώρα.

Στη συνέχεια αναφέρεται στην καινούρια σεβασμιοποίηση της πορνογραφίας. Οι καιροί έχουν αλλάξει όσον αφορά την κυκλοφορία πορνογραφικού υλικού και αυτό βοηθά και το πρώτο άρθρο για την «απελευθέρωση της έκφρασης» της Αμερικής, όπου οι δικαστές πασχίζουν να περιορίσουν την κατάσταση.

Η πορνογραφία σήμερα δεν είναι σεξουαλική ούτε αισθησιακή, αλλά αναφέρεται στην επικερδή αντικειμενικοποίηση των γυναικών και την εκμετάλλευση των αντρών. Δεν προσφέρει ελευθερία αλλά εμπορική ανταλλαγή και έναν σαδισμό μεταμφιεσμένο σε ευχαρίστηση.

Και όμως, αυτό έγινε μεγάλη επιτυχία. Είναι επιχείρηση που αποφέρει 4.2 δισεκατομμύρια δολάρια. Στην Αμερική γυρίζονται 8.000-9.000 ταινίες πορνό κάθε χρόνο. Υπάρχει επίσης μεγάλη αγορά στην Ασία και την Ιαπωνία, όπου κυρίως γυρίζονται παιδεραστικά φιλμ, στην Ουγγαρία, τη Σλοβακία και το Μπαγκλαντές όπου υπάρχει και κανάλι στην τηλεόραση. Σ’ αυτές τις επιχειρήσεις λέγεται ότι υπάρχουν άτομα που χειρίζονται το 50% του εμπορίου που είναι Γερμανοί.

Ένα από τα βασικά στοιχεία της εγκαθίδρυσης της πορνογραφίες στην αρχική μορφή της ήταν το Playboy. Πέρα από κάθε προσδοκία, η πορνογραφία διαμόρφωσε κατεστημένα και απόψεις, αν σκεφτούμε ότι στα ‘70s τα γυμναστήρια ήταν γεμάτα και υπήρχε αύξηση στα βίντεο πορνό με κυρίαρχο «Το βαθύ Λαρύγγι». Οι ταινίες εξελίχθηκαν και απέκτησαν σενάριο και αναγνωρισμένους stars μετά από αυτό. Και έτσι με τον καιρό γκρεμίστηκε η γραμμή ανάμεσα στην πορνογραφία και την κλασσική διασκέδαση, με την κίνηση της Σάρον Στόουν στο «Βασικό Ένστικτο» και στο τέλος του ’80 οι βρετανικές τηλεοράσεις άρχισαν να διεξάγουν περιορισμούς στην πορνογραφία που έδειχναν αρκετά ευρωπαϊκά κανάλια.

Και έτσι, από την δορυφορική τηλεόραση έφτασε στο Διαδίκτυο, όπου μπορεί κανείς να «κατεβάσει» εικόνες εφόσον λίγο μπορεί να ελεγχθεί αυτό. Έτσι, η πορνογραφία άρχισε να φτιάχνει ταινίες για το σπίτι και τα ξενοδοχεία εξοπλίστηκαν μ’ αυτές και αναφέρονταν ως έξτρα για το δωμάτιο. Επειδή όμως το Internet είχε εξαπλωθεί, μια ειδική αστυνομική ομάδα εξάρθρωσε μια σπείρα που αντάλλαζε εικόνες γυμνών παιδιών στο Internet και είχε βάσεις σε 41 χώρες. Το ίδιο πράγμα είχαν κάνει και στον Καναδά και στη Σιγκαπούρη με διάφορες διαφημίσεις για προσοχή στο Internet.

Όμως, η πορνογραφία εξαπλώθηκε και στα ζωντανά στριπτιτζάδικα όπως στο Τορόντο και επίσης στις υπηρεσίες του τηλεφωνικού σεξ. Και έτσι καταλήγουμε ότι η Δύση είναι ταυτόχρονα ο μεγαλύτερος κριτής των ηθικών δομών και επίσης η πρώτη που τις καταργεί. Οι προσπάθειες των Κινέζων να αναπτυχθούν οικονομικά χωρίς τις «ελευθερίες» της Δύσης δεν είναι πιθανόν να εμποδίσουν την εμπορευματοποίηση του σεξ στη χώρα, εξαιτίας νέων στυλ φιλελεύθερων πρακτικών και των επιδράσεων της εισροής τουριστών ή λόγω της κινητικότητας και της πρόσβασης των δυτικών ιδεών μέσω ταξιδιών και ηλεκτρονικών επικοινωνιών.

Συμπεράσματα

Θα ακουστεί ως κοινοτυπία ή και ως ηθικολογία, αν προσπαθήσουμε να εντάξουμε το θέμα του αγοραίου σεξ σε ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, δε μπορούμε να αποφύγουμε τη διαπίστωση ότι η σαρκική απόλαυση και η πρόκληση γι’ αυτή συνοδεύει κάθε έκφανση της ζωής, από την προώθηση ενός αθώου προϊόντος εμπορικού όπως είναι το γιαούρτι ή το αυτοκίνητο μέχρι και τον τουρισμό. Κοπέλες πολλά υποσχόμενες μα πολύ λιτά ντυμένες πλαισιώνουν τα προϊόντα αυτά και πρωταγωνιστούν στις ερωτικές φαντασιώσεις. Αυτές οι τελευταίες μπορούν από ευσεβείς πόθοι να γίνουν πραγματικότητα στη διάρκεια των διακοπών.

Ως άμεση συνέπεια, κίνητρο για την επιλογή ενός τουριστικού θέρετρου δεν είναι η κουλτούρα ή τα αξιοθέατα αλλά πολλές πόλεις όπως το Τόκιο, το Ντουμπάι, η Κωνσταντινούπολη και πολλές άλλες υπόσχονται και, ή πρωτίστως αξέχαστες ερωτικές απολαύσεις. Είτε θεωρηθεί απλώς σημάδι των καιρών είτε φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης, γυναίκες [1], [2] μετακινούνται περιστασιακά όπως οι εργάτες αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Και πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η πρώτη σε αντιφάσεις χώρα, η Αμερική, είναι η πρώτη διδάξασα και στο χώρο της πορνείας και η μεγαλύτερη υποκρίτρια αφού συγχρόνως την παράγει και την καταδικάζει [3].

Είναι ανάγκη να επισημανθεί ότι λόγω του AIDS η απαίτηση για ανήλικες πόρνες αυξάνεται οπότε το ζήτημα αφήνει χώρο και για ηθικούς προβληματισμούς.

Το γεγονός ότι η ανάπτυξη νεοφιλελεύθερης πολιτικής και η πτώση των οικονομικών συστημάτων σε χώρες όπως η Ινδονησία [1], [2] αυξάνει την πορνεία. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η Ρωσία όπου μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος αυξήθηκε η μετακίνηση γυναικών σε άλλες χώρες με στόχο την ενασχόληση με την πορνεία και την ανεξαρτητοποίησή τους και με κόστος την απεμπόληση του εαυτού τους. Οι επικριτές του καπιταλιστικού συστήματος σπεύδουν να επιρίξουν τις ευθύνες στον υλικό ευδαιμονισμό της εποχής και στην αρετή του ήσσονος μόχθου.

Μπορεί τα τελευταία χρόνια μόνο οι τουριστικές παροχές να συνδέονται με την προσφορά ερωτικών απολαύσεων όμως το επάγγελμα της πορνείας είναι τόσο παλιό όσο αυτό των στρατιωτικών. Από τον Τρωικό πόλεμο μέχρι τους πρόσφατους πολέμους στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ, ο έρωτας κατά παραγγελία είναι απαραίτητο μέσο διασκέδασης και τόνωσης των στρατιωτών.

Επιπλέον, η πορνεία δεν είναι πια μόνο γυναικείο επάγγελμα αλλά έχει διαδοθεί ευρύτατα και η αντρική πορνεία, η οποία βέβαια διαφέρει από την πρώτη γιατί κατά κάποιον ακαθόριστο τρόπο λειτουργεί ως κάλυψη της ομοφυλοφιλίας.

Προκαλεί έκπληξη το ότι σε πολλές χώρες η πορνεία έχει πάψει να καταγγέλλεται ηθικά και νομικά και αντιμετωπίζεται ως επικερδής επιχείρηση. Έτσι, γεννιέται μια καινούργια βιομηχανία του σεξ.

Τα ηθικά ζητήματα που γεννιούνται είναι πολλά: Τα άτομα αυτά, είτε επιλέγουν αυτόβουλα την εργασία τους είτε όχι πολλές φορές, πέφτουν θύματα κακοποίησης ή εκμετάλλευσης. Ίσως είναι μια θετική κίνηση ότι σε κάποιες χώρες έχουν θεσπιστεί νόμοι που προστατεύουν τις πόρνες και τιμωρούν τους πελάτες – είναι πραγματικά οξύμωρο να χρεώνονται την ευθύνη μόνο αυτοί που πουλούν και όχι αυτοί που αγοράζουν το σεξ. Σε κάποιες άλλες χώρες όμως οι πόρνες περιθωριοποιούνται από όλους τους κοινωνικούς τομείς.

Το συμπέρασμα που απορρέει αβίαστα είναι ότι η απαγόρευση δεν ωφελεί, αντιθέτως υποθάλπει την μετατροπή των πόρνων σε σκλάβους. Χρειάζεται λοιπόν επαναπροσδιορισμός και ορθολογικότερη αντιμετώπιση του φαινομένου της πορνείας όπως επίσης και του φαινομένου «νύφες κατά παραγγελία» [4].

Βασικά στοιχεία και διαπιστώσεις που έφερε στο φως η έρευνα του εγκληματολόγου Γρηγόρη Λάζου και αφορούν το εμπόριο των αλλοδαπών γυναικών στην Ελλάδα, από το άρθρο του κ. Τσαρούχα στην εφημερίδα του «Βήματος»

Το εμπόριο των αλλοδαπών γυναικών σημαίνει βρώμικο χρήμα, βιομηχανία λευκής σαρκός και χιλιάδες ευάλωτα θύματα. Σημαίνει διάβρωση του κοινωνικού θεσμού, εκμετάλλευση, κακοποίηση και βία. Η παράνομη διακίνηση προσώπων με σκοπό τη σεξουαλική και οικονομική εκμετάλλευση έχει διεθνές όνομα: «traffcking».

Το άρθρο ανοίγει το φάκελο του σύγχρονου δουλεμπορίου και αποκαλύπτει τις σχέσεις του εμπορίου γυναικών με το οργανωμένο έγκλημα ρίχνοντας φως στο σκοτάδι της ανυπαρξίας αυτών των γυναικών και προκαλεί για την πολιτική αντιμετώπιση του ζητήματος.

Αυτές οι γυναίκες αποτελούν εμπόρευμα με το περιτύλιγμα της παράνομης εισαγωγής στην αγορά εργασίας, αποτελούν τη σύγχρονη μορφή δουλεμπορίου στην Ελλάδα και είναι ένα οργανωμένο έγκλημα που διευρύνεται στην Ευρώπη και έχει ρίζες καθαρά πολιτικοοικονομικές.

Αποτελεί απάνθρωπο καθεστώς βίας ενώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι μεγάλος αριθμός γυναικών δεν γνωρίζει τον τόπο που βρίσκεται, τον χρόνο που ζει, δε μπορεί να κατανοήσει την ελληνική πραγματικότητα και παράλληλα παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα υγείας (εκτρώσεις, ναρκωτικές ουσίες κλπ).

Στοιχεία σοκ

• Σχεδόν όλες οι αλλοδαπές γυναίκες που προωθήθηκαν στην πορνική αγορά της χώρας μας δεν γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα ούτε έχουν αίσθηση της ευρύτερης κοινωνικής πραγματικότητας στην οποία ζουν.
• Ακόμα και ύστερα από διάστημα παραμονής έξι μηνών, και μερικές φορές ύστερα από χρόνια, προκύπτει ότι οι περισσότερες από αυτές δεν έχουν την ικανότητα να διεκπεραιώσουν απλές καθημερινές συναλλαγές, ούτε και την ικανότητα να γνωρίζουν και να μεταφράζουν με ευκολία τα χρήματα σε προϊόντα ή υπηρεσίες.
• Η πλειονότητα αυτών των αλλοδαπών γυναικών δε μπορεί να αναπτύξει μια αίσθηση του κοινωνικού χώρου που ζει.

Ύστερα από 4 μήνες και μερικές φορές ύστερα από χρόνια:

• το 12% των γυναικών δε ξέρει που βρίσκεται
• το 50% δε γνωρίζει σε ποια γεωγραφική περιοχή της πόλης βρίσκεται ή γειτονιά στην οποία ζει
• σχεδόν το 5% δε γνωρίζει σε ποια πόλη βρίσκεται
• το 3% δε γνωρίζει σε ποια πόλη έχει μεταφερθεί

Αποκάλυψη - Η γλώσσα των αριθμών:

• 1.500.000 πελάτες στην Ελλάδα είναι εξαρτημένοι από τα παράνομα δίκτυα της πορνείας και το εμπόρευμά τους και αν ο αριθμός αυτός είναι σωστός αφορά το 1/4 του σεξουαλικά ενεργού πληθυσμού της χώρας.
• Oι προαγωγοί εκτιμάται ότι αύξησαν τα κέρδη τους στην πενταετία 1991 – 1996 περίπου κατά 70%.
• Επίσης στην Ελλάδα τα οργανωμένα δίκτυα δεν ανταποκρίνονται μόνο στην αυξανόμενη ζήτηση πελατείας. Προκαλούν και κατευθύνουν τη ζήτηση διδάσκοντας στον πελάτη επιθυμίες βίαιες, βάρβαρες, απάνθρωπες, άγνωστες για αυτόν. Τις επιθυμίες αυτές καλούνται να ικανοποιήσουν ως πράγμα δυστυχώς νεαρές κοπέλες κυρίως από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Η διαπλοκή των εγκλημάτων

• Η εμπορεία γυναικών παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του οργανωμένου εγκλήματος στην Ελλάδα. Αυτό συνδέεται με άλλες μορφές εγκληματικότητας όπως είναι η διαφθορά, η πλαστογραφία, οι σωματικές βλάβες, το εμπόριο όπλων, η παράνομη οπλοκατοχή αλλά και οι εκβιασμοί τρίτων προσώπων.
• Οι αρχές λοιπόν εκτιμούν ότι υπάρχει συνδετικός κρίκος ανάμεσα σε αυτή την εμπορεία και την τρομοκρατία.
• Αυτό όμως που δημιουργεί τον μεγαλύτερο φόβο είναι οι επιπτώσεις στον κοινωνικό ιστό της χώρας. Οι συνέπειες είναι αρνητικές γιατί πολλές οικογένειες καταστράφηκαν, υπάρχει αύξηση βίας κατά των αλλοδαπών γυναικών αλλά και των γυναικών και κορών από τους άνδρες πελάτες που επιστρέφοντας στο σπίτι τους της κακοποιούν και γενικά πολλοί πελάτες έχουν οικονομικά καταστραφεί.

Χώρες προέλευσης

Η Βόρεια Ελλάδα είναι το πέρασμα μιας υδροκεφαλής που εκμεταλλεύεται γυναίκες κυρίως από την Ανατολική Ευρώπη. Η Ελλάδα λόγω της γεωγραφικής θέσης αλλά και του γεγονότος ότι είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί χώρο περιορισμού αλλά και διακομετακομιστικό κέντρο αυτών των γυναικών με στόχο τη σεξουαλική εκμετάλλευση.

Από έρευνες και στοιχεία προκύπτει ότι:

• Τη δεκαετία του 1990 – 2000 80.000 γυναίκες και παιδιά από την Ανατολική Ευρώπη και τη Βαλκανική, εντάχθηκαν στην εγχώρια πορνική αγορά με χρήση απάτης, σωματικού και ψυχικού καταναγκασμού.
• Γυναίκες από τη Βουλγαρία που ανταποκρίθηκαν σε αγγελίες για την ανεύρεση εργασίας στη χώρα μας ως νοσοκόμες, καλλιτέχνιδες, οικιακοί βοηθοί εξαπατούνται και φθάνοντας στη χώρα μας προωθούνται στη πορνεία.
• 5.000 γυναίκες και νεαρά κορίτσια από την Αλβανία εκτιμάται ότι παγιδεύτηκαν στα δίκτυα των εμπόρων.
• Σημαντικός αριθμός θυμάτων προέρχονται από τη Ρωσία αλλά και την Αιθιοπία, την Ερυθραία, τις Φιλιππίνες, τη Σρι Λάνκα και την Ταϊλάνδη.
• Τα Ηνωμένα Έθνη υπολογίζουν ότι 500.00 γυναίκες από την Κεντρική Αμερική και Ανατολική Ευρώπη προωθούνται στην πορνεία κάθε χρόνο σε παγκόσμια κλίμακα. Από αυτές:
• 45.000 – 50.000 διακινούνται παράνομα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
• Σύμφωνα με το διεθνή οργανισμό μετανάστευσης 300.000 έχουν προωθηθεί στην πορνική αγορά της Δυτικής Ευρώπης.
• Μόνο για το έτος 2000, 700.000 γυναίκες προωθήθηκαν με τη βία και με την απάτη στην πορνεία παγκοσμίως.

Εκπληκτική διαπίστωση

Πολλά νέα κορίτσια που εκδίδονται στην Ελλάδα όταν ρωτήθηκαν δε γνώριζαν:

• Σε ποια χώρα βρίσκονταν
• Ποια μέρα της εβδομάδας ήταν
• Σε ποια πόλη κατοικούν
• Να αντιληφθούν τον περίγυρό τους
• Να κάνουν στοιχειώδεις συναλλαγές

Το κύκλωμα των εμπόρων

Η εκμετάλλευση, η βία, η απάτη και ο εκβιασμός συνυπάρχουν για να δώσουν την εικόνα της εμπορίας ανθρώπων όμως το πρώτο βασικό έγκλημα είναι η προσβολή ανθρώπινης αξιοπρέπειας και δικαιωμάτων.

Από τη μια έχουμε ανθρώπους που θέλουν να κάνουν πραγματικότητα τα όνειρά τους και εναποθέτουν την καλύτερη ζωή στα μέλη του οργανωμένου εγκλήματος και από την άλλη η ανησυχητική στάση της χώρας μας.

Παραμονές επιχειρήσεις λειτουργούν ως οίκοι ανοχή κρυφοί και αυτό αφορά χιλιάδες γνωστά κέντρα στη χώρα που χρησιμοποιούν στρατηγικές πελατείας.

Φυσικά η δραστηριότητα αυτή φέρνει τεράστια οικονομικά κέρδη γι’ αυτό οι αρχές όρο καταγράφουν την επαναληπτικότητα των δραστών, δηλαδή τα άτομα «δραστηριοποιούνται» ξανά σ’ αυτή την ενασχόληση παρά που έχουν καταδικαστεί για αδικήματα τέτοιας φύσης.

Όσον αφορά το ερώτημα «τι κάνει τελικά η συντεταγμένη πολιτεία;» η απάντηση είναι πολύ δύσκολη από τα στοιχεία όμως καταλαβαίνουμε ότι χρειάζεται άμεση επέμβαση για την αντιμετώπιση αυτού του τεράστιου κοινωνικού προβλήματος.

Βιβλιογραφία

M. Morokvasic, “Traditional Mobility and Gender: A View from Past - Wall Europe”, in: M. Morokvasic et al (ed.), Crossing Borders and Shifting Boundaries Vol I: Gender on the Move (Opladen 2003) 101 - 133

Global sex, by Dennis Altman University of Chicago Press Due / Published March 2001, 192 pages, cloth, ISBN 0226016064

«Το εμπόριο των αλλοδαπών γυναικών στην Ελλάδα», άρθρο του κ. Τσαρούχα, «Το Βήμα»

Αναφορές:

1. Morocvasik, «Η αλλαγή . . . παλαιότερα», «Στις μετακομμουνιστικές . . . εργασία», Το υψηλό ποσοστό . . . πόρνες», «Όμως αυτά τα ταξίδια . . . απαγάγουν», «Η ελευθερία κινήσεων . . . νύφες», «Οι ειρηνευτικές δυνάμεις . . . πορνείας»
2. Sassen: «Εξαιτίας όλων αυτών . . . πορνείας», «Η ίδια κυβέρνηση . . . Μπαγκλαντές»
3. Άρθρο που δημοσιεύτηκε παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων στο κυριακάτικο Βήμα και αναφερόταν στην «εισαγωγή» γυναικών από χώρες όπως η Ρωσία με σκοπό να καλύψουν τις ερωτικές ανάγκες των τουριστών.
4. Πόσοι από τους θεατές της ταινίας «Νύφες» του Π. Βούλγαρη γνωρίζουν άραγε ότι και τα σύγχρονα κορίτσια ζουν αυτό που διαδραματίζεται στην ταινία;

• Επιστροφή στο ευρετήριο των εργασιών

Μετανάστριες από την Ανατολική Ευρώπη | Μορφές κινητικότητας και πολιτική συγκρότηση | Σε Πρώτο Πρόσωπο | Links

© 2003-2005: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας - Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
όλες οι εικόνες, © 2003: Κυριάκος Κατζουράκης, χρήση με την άδεια του δημιουργού