Φύλο και Μετανάστευση
Μορφές κινητικότητας και πολιτικής συγκρότησης
Εισαγωγή |
Ύλη του μαθήματος |
Εργασίες |
Κερασία Μαλαγιώργη
Το γαμήλιο πάρτυ.
Πρόλογος
Το 1993 ο Ταϊβανός σκηνοθέτης Αng Lee γύρισε την ταινία «Το γαμήλιο πάρτυ». Πρόκειται για ένα έργο που απεικονίζει με έναν ανάγλυφο τρόπο τα προβλήματα και τον τρόπο ζωής των Ασιατών μεταναστών στην Αμερική, την κρίση της πατριαρχίας, το ζήτημα της σχέσης μεταξύ της μετανάστευσης και της σεξουαλικότητας, καθώς και της σχέσης των μεταναστών με τις κοινωνίες καταγωγής και υποδοχής. Στόχος της παρούσας εργασίας είναι η ανάλυση αυτών των ζητημάτων έτσι όπως αναδεικνύονται στην ταινία και η αναζήτηση των προκλήσεων που έχει να αντιμετωπίσει ένας μετανάστης από τη στιγμή που φεύγει από τη χώρα του και εισέρχεται σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον –κυρίως σε ό,τι αφορά στη διαμόρφωση της νέας του ταυτότητας.
Και για να γίνω πιο συγκεκριμένη, αρχικά θα μιλήσω σύντομα για τη ζωή και το έργο του σκηνοθέτη, καθώς και για το περιεχόμενο της ταινίας. Στη συνέχεια θα αναζητήσω τις πληροφορίες εκείνες που μπορεί να αντλήσει κανείς από την ταινία σχετικά με την οικονομική κατάσταση, το νομοθετικό καθεστώς των μεταναστών από την Κίνα και την Ταϊβάν, την ένταξή τους στην κοινωνία υποδοχής και τη σχέση τους με την κοινωνία αποστολής, τη λειτουργία των έμφυλων ρόλων στις δύο κοινωνίες. Τέλος, θα αναλύσω τα ζητήματα που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα και την ταυτότητα σε σχέση τη μετανάστευση, με κεντρικούς άξονες εργασίας την αντιμετώπιση της ομοφυλοφιλίας (αφού αυτή αποτελεί το βασικό μοτίβο της ταινίας) στην κοινωνία καταγωγής και στην κοινωνία υποδοχής, την θέαση της σεξουαλικότητας και του γάμου ως έναν ασφαλή τρόπο διατήρησης της ταυτότητας, της φυλής, του έθνους και της παράδοσης στη μακρινή κοινωνία υποδοχής, τη σύγκρουση παράδοσης και μοντέρνου εντός των μεταναστευτικών αμερικανοασιατικών κοινοτήτων και τη διαμόρφωση νέων ταυτοτήτων των μεταναστών στην κοινωνία υποδοχής.
Ang-Lee: Βιογραφικά στοιχεία
Ο Αng Lee κατάγεται από την Ταϊπέ της Ταϊβάν και γεννήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 1954. Σπούδασε θέατρο στο πανεπιστήμιο του Ιλινόις και κινηματογράφο στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Γυρίζοντας στην πατρίδα του, βραβεύτηκε σε διαγωνισμό σεναρίου, πράγμα που τον βοήθησε να σκηνοθετήσει την πρώτη του ταινία [1].
Οι ταινίες του χαρακτηρίζονται από ανθρωπισμό, χαριτόλογη διάθεση και εκφράζουν ανησυχίες για την οικογένεια, τις κοινωνικές τάξεις και τη σεξουαλικότητα. Το γεγονός αυτό έκανε τον Lee να διακριθεί ως σκηνοθέτης σε παγκόσμιο επίπεδο. Το «Γαμήλιο πάρτυ» υπήρξε μια ιδιαίτερα κερδοφόρα παραγωγή και κέρδισε τη Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ του Βερολίνου το 1993, διάκριση που γνώρισε και η ταινία του «Λογική και ευαισθησία» το 1996. Το σκηνοθετικό του έργο περιλαμβάνει πολλές ταινίες και οι σημαντικότερες είναι οι εξής: «Το γαμήλιο πάρτυ» (1993), “Eat Drink Man Woman” (1994), «Λογική και ευαισθησία» (1995), «Η παγοθύελλα» (1997), «Καλπάζοντας με το διάβολο» (1999), «Τίγρης και δράκος» (2000), Χουλκ (2003).
Περίληψη της ταινίας «Το Γαμήλιο Πάρτυ»
Η ταινία αναφέρεται σε ένα μετανάστη από την Ταϊβάν στην Αμερική, τον Wai Tung, που συζεί με τον εραστή του, Simon. O Wai Tung νοικιάζει ένα διαμέρισμα στην Wei Wei, που είναι μετανάστρια από την Κίνα. Οι γονείς του, μη γνωρίζοντας την ομοφυλοφιλική του ταυτότητα τον πιέζουν να παντρευτεί κι εκείνος αποφασίζει να κάνει έναν εικονικό γάμο με την Wei Wei, έτσι ώστε και ο ίδιος να ικανοποιήσει την επιθυμία των γονιών του και εκείνη να αποκτήσει πράσινη κάρτα. Οι γονείς του Wai Tung έρχονται στην Αμερική για το γάμο του γιου τους. Ο γάμος γίνεται και τη νύχτα του γαμήλιου πάρτυ οι νεόνυμφοι κάνουν έρωτα και η Wei Wei μένει έγκυος. Το γεγονός αυτό κάνει τον Simon, τον Wai Tung και τη Wei Wei να τσακωθούν. Τελικά, ο πρωταγωνιστής αποκαλύπτει το μυστικό του στη μητέρα του και εκείνη αναγκάζεται να συμβιβαστεί, από τη στιγμή που η επιθυμία της να αποκτήσει εγγόνι θα εκπληρωθεί. Ζητά, όμως, από το γιο της να μην αποκαλύψει την αλήθεια στον πατέρα του για να μην τον πληγώσει. Όμως, ο πατέρας είχε καταλάβει το τι συνέβαινε ακούγοντας τον καυγά των τριών πρωταγωνιστών, αφού γνώριζε αγγλικά. Κι αυτός με τη σειρά του, όμως, ζητά να μη μάθει τίποτα η γυναίκα του. Η Wei Wei αποφασίζει να κάνει άμβλωση, αλλά λίγα λεπτά πριν προβεί σ’ αυτή την πράξη το μετανιώνει. Έτσι, η κάθαρση έρχεται με ενός είδους συμβιβασμό: η ομοφυλοφιλική ταυτότητα του Wai Tung αποκαλύπτεται αλλά γίνεται κοινό μυστικό, οι τρεις πρωταγωνιστές καλούνται να δημιουργήσουν μια ιδιόμορφη οικογένεια και οι γονείς φεύγουν για την πατρίδα τους με την ικανοποίηση ότι θα αποκτήσουν το πολυπόθητο εγγόνι.
Αμερικανοασιάτισες μετανάστες
«Το γαμήλιο πάρτυ» θα μπορούσε να ειδωθεί περισσότερο ως μια ταινία για τη σύγκρουση που υπάρχει ανάμεσα στην παράδοση και το μοντερνισμό, στο εθνικό κράτος και στην παγκοσμιοποίηση, στη σεξουαλική ελευθερία και στους παραδοσιακούς έμφυλους ρόλους και λιγότερο ως ένα έργο που σκηνοθετήθηκε από έναν άνθρωπο που ανήκει στη διασπορά και απευθύνεται στους μετανάστες. Παρόλα αυτά, υπάρχουν αρκετά στοιχεία της ταινίας που μας δίνουν το έναυσμα να μιλήσουμε σε ένα γενικότερο πλαίσιο για τη μετανάστευση, πριν περάσουμε στην εξέταση του ζητήματος της σχέσης της σεξουαλικότητας και της μετανάστευσης που μας ενδιαφέρει εδώ. Πιο συγκεκριμένα, η ταινία μας παρέχει ορισμένες πληροφορίες για την οικονομική κατάσταση των μεταναστών, τη σχέση τους με την κοινωνία αποστολής, την αφομοίωση τους στην κοινωνία υποδοχής και τις επιδράσεις που δέχονται από αυτή.
Καταρχήν, θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η πλοκή της ταινίας περιστρέφεται γύρω από ανθρώπους που ανήκουν στην κατηγορία των μεταναστών από την Κίνα και την Ταϊβάν. Η οικονομική και νομική τους κατάσταση διαφοροποιείται. Πιο συγκεκριμένα, ο Wai Tung αντιπροσωπεύει την υπερεθνική τάξη των καπιταλιστών [2]. Έχοντας κλείσει δέκα χρόνια ως μετανάστης στην Αμερική, είναι πια Αμερικανός πολίτης και σχετικά ευκατάστατος: διαθέτει αυτοκίνητο, διαμερίσματα και είναι σε θέση να συντηρήσει οικονομικά το λευκό εραστή του. Χωρίς να γίνεται άμεση αναφορά στις προηγούμενες δραστηριότητές του, φαίνεται πως ο Wai Tung εκμεταλλευόταν τους λαθρομετανάστες για να βγάζει χρήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετέτρεψε ένα εγκαταλελειμμένο βιομηχανικό κτίριο σε διαμερίσματα, στα οποία διαμένουν μετανάστες. Άλλοι μετανάστες έχουν μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις πατριαρχικού χαρακτήρα. Τέλος, η Wei Wei ανήκει στην παγκόσμια χαμηλή τάξη του μη καταγεγραμμένου υπερεθνικού μετανάστη εργάτη [3]. Καταδιώκεται από την Υπηρεσία Μετανάστευσης και Πολιτογράφησης και παντρεύεται τον Wai Tung μόνο και μόνο για να αποκτήσει την πράσινη κάρτα. Αποχωρίζεται αγαπημένα της πρόσωπα που έχουν συλληφθεί και απελαθεί και ζει σε ένα διαμέρισμα κάτω από άθλιες συνθήκες. Αυτοί οι χαρακτήρες είναι ένα ανάγλυφο της πιθανών τυχών που θα έχει ένας μετανάστης στην κοινωνία υποδοχής και ταυτόχρονα προβάλλουν τη σημασία της νομιμοποίησης για τη μετέπειτα πορεία του κάθε μετανάστη. Μάλιστα, αν και η ταϊβανέζικη κοινότητα δεν είναι ορατή, μπορούμε τελικά να τη βρούμε στην κακή κατάσταση του διαμερίσματος της Wei Wei, κατάσταση που παραπέμπει τόσο στην Ταϊβάν, όσο και στην παρουσία του τρίτου κόσμου μέσα στον πρώτο [4].
Όσον αφορά στην ένταξη των μεταναστών στην κοινωνία υποδοχής και στη σχέση τους με την κοινωνία αποστολής θα ήθελα να επισημάνω τα εξής: όλοι οι μετανάστες φαίνεται να έχουν υιοθετήσει τον αμερικάνικο τρόπο ζωής. Ο Wai Tung είναι ένας επαγγελματίας που στην αρχή της ταινίας μοιάζει να είναι εντελώς αποκομμένος από την πατρίδα του. Γυμνάζεται σε γυμναστήριο, πηγαίνει διακοπές, συζεί με τον εραστή του, παίζει μπιλιάρδο, διαβάζει κόμικς. Από την άλλη, η Wei Wei έχει απομακρυνθεί από τον παραδοσιακό ρόλο της νοικοκυράς, πίνει βότκα, ζωγραφίζει εξπρεσιονιστικούς πίνακες, διακρίνεται από σεξουαλική επιθετικότητα.
Όσο, όμως, κι αν έχει προχωρήσει η αφομοίωση των μεταναστών στην κοινωνία υποδοχής, οι πρωταγωνιστές δεν έχουν καταφέρει να ξεφύγουν από τις παραδόσεις των χωρών καταγωγής. Επικοινωνούν με τους συγγενείς τους και σέβονται απόλυτα το θεσμό της οικογένειας που στις κοινωνίες που μεγάλωσαν είναι ιερός. Άλλωστε, μια από τις αρχές κομφουκιανισμού είναι ότι ο γονιός είναι ανώτερος από το παιδί και ότι οι ανώτεροι πρέπει να χρησιμοποιούν την ανωτερότητά τους για το καλό των άλλων [5]. Τα παιδιά προσπαθούν να ικανοποιήσουν με κάθε θυσία τις αξιώσεις των γονιών τους, ενώ η Wei Wei φαίνεται να τηρεί ορισμένα έθιμα και να καλλιεργεί την παράδοση της καλλιγραφίας. Οι ήρωες, όμως, δεν παύουν να ζουν μακριά από τις οικογένειές τους και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αγνοούν βασικά γεγονότα που τις αφορούν: οι γονείς του Wai Tung δεν γνωρίζουν τη σεξουαλική ταυτότητα του γιου τους και εκείνος αγνοεί την κρίσιμη κατάσταση της υγείας του πατέρα του. Αυτό είναι το τίμημα που πληρώνει μια οικογένεια όταν κάποιο από τα μέλη της ζει και εργάζεται σε ένα μακρινό τόπο.
Γενικά, όλοι οι ήρωες της ταινίας είναι παγκοσμιοποιημένοι: ο πατέρας του Wai Tung γνωρίζει αγγλικά, ο Simon ξέρει να μαγειρεύει κινέζικο καλύτερα από την Wei Wei, η αδερφή Μάο φαίνεται να είναι δυτικοποιημένη σε μεγάλο βαθμό, αφού εξειδικεύεται στη δυτική Όπερα και έχει σχέση με έναν λευκό. Συνεπώς, τα εθνικά και εθνοτικά χαρακτηριστικά απομακρύνονται από τη φυλή και το αίμα στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας οικονομίας [6]. Άλλωστε, και η θέση της γυναίκας έχει αλλάξει κι αυτό είναι προϊόν τόσο της δυτικής επιρροής, όσο και των αγώνων των ίδιων των γυναικών. Πράγματι, σήμερα οι γυναίκες της Κίνας εργάζονται, συμμετέχουν στον πολιτικό στίβο, μορφώνονται και σταδιακά απαλλάσσονται από τα βάρη της κομφουκιανικής και νεοκομφουκιανικής παράδοσης. Άλλωστε, και στην ταινία μπορεί να γίνεται λόγος για τη διάκριση μεταξύ γυναικείων και ανδρικών δουλειών και να θεωρείται προσόν η ευγονία, αλλά ένα από τα βασικά προσόντα μιας νύφης είναι η μόρφωση και το καλλιτεχνικό ταλέντο. Μάλιστα, η μητέρα του Wai Tung δηλώνει πως ζηλεύει τις σύγχρονες γυναίκες για την ανεξαρτησία που βιώνουν.
Γενικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι στην ταινία διασταυρώνονται πολιτιστικές, εθνικές, οικογενειακές και ατομικές ταυτότητες. Ουσιαστικά, ο Ang Lee χρησιμοποιεί τη μετανάστευση, το ρομάντζο και τη σεξουαλικότητα ως ένα πρόσχημα για να εκθέσει την προβληματική του γύρω από το ζήτημα των ταυτοτήτων που τόσο έντονα φαίνεται να απασχολεί τη μεταμοντέρνα εποχή μας. Γι αυτό και οι πληροφορίες που μας δίνει για τους μετανάστες είναι πολύ γενικές και ανάγλυφες των διαφόρων καταστάσεων. Κι αφού παρουσιάσαμε συνοπτικά τα σχετικά με την ασιατική μεταναστευτική κοινότητα της ταινίας ήρθε η ώρα να προχωρήσουμε στην εξέταση του κυρίαρχου ζητήματος που αναδεικνύεται στο έργο: αυτό της σεξουαλικότητας σε σχέση με τη μετανάστευση και τις ταυτότητες στο παγκόσμιο σύστημα.
Σεξουαλικότητα, μετανάστευση και ταυτότητα
Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, «Το γαμήλιο πάρτυ» χρησιμοποιεί τη σεξουαλικότητα για να μιλήσει για το πρόβλημα των ταυτοτήτων στη παγκόσμιο σύστημα. Στην ταινία αυτή βλέπουμε μπροστά μας την πατριαρχία να αναμετριέται με την παγκοσμιοποίηση. «Το γαμήλιο πάρτυ» δημιουργεί χώρο για τους ομοφυλόφιλους ανθρώπους στις ομοφυλοφοβικές ασιατικές και αμερικανικές κοινότητες και από την άλλη τοποθετεί τους ομοφυλόφιλους άνδρες σε μια ανακατασκευή της ασιατικής κυριαρχίας. Μας δείχνει το πώς απαντούν οι πατριαρχίες στις σύγχρονες εντάσεις του ύστερου μοντερνισμού και τις παγκοσμιοποίησης. Ας δούμε, όμως, το πώς παρουσιάζεται το πρόβλημα μέσα στην ταινία.
Το ζευγάρι των ομοφυλόφιλων στην ταινία ανταποκρίνεται σε δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις ομοφυλοφίλων που ζουν και δρουν σε έναν πολυπολιτισμικό χώρο. Έτσι, ο Simon αντιπροσωπεύει τον Αμερικανό ομοφυλόφιλο που έχει την υποστήριξη από το οικογενειακό και φιλικό του περιβάλλον, αλλά αντιμετωπίζει προβλήματα μόνο στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, ο Simon έχει αποκαλύψει στους γονείς του την ταυτότητά του, εμφανίζεται ένας φίλος του να το γνωρίζει και να του φέρεται φυσιολογικά, αλλά ένα ζευγάρι γειτόνων που μαθαίνει τυχαία για την ταυτότητά του τον κοιτά περίεργα εκδηλώνοντας κατά κάποιο τρόπο έναν μιας μορφής κοινωνικό ρατσισμό. Αντίθετα, ο Wai Tung δεν αποκαλύπτει το μυστικό του στους γονείς του και τους αφήνει να ζουν σε μια αυταπάτη και να ψάχνουν για νύφη σε ένα γραφείο συνοικεσίων. Μάλιστα, δεν διστάζει να κάνει ένα λευκό γάμο για να απαλλαχθεί από την πίεση των γονιών του- κι αυτό, αξίζει να σημειωθεί είναι ιδέα του εραστή του.
Η παρατήρηση αυτή και μόνο μας επιτρέπει να διεξάγουμε κάποια συμπεράσματα σε σχέση με την αντιμετώπιση της ομοφυλοφιλίας στις δύο πλευρές του Ειρηνικού. Από την πλευρά των Αμερικανών, η ομοφυλοφιλία είναι μια απειλή που προέρχεται μέσα από τα εθνικά σύνορα και έγκειται στην ανατροπή των έμφυλων ταυτοτήτων και ρόλων. Γενικά, η κάθε κοινωνία έχει δημιουργήσει ένα αυστηρά ιεραρχημένο και δομημένο σύστημα για κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής. Έτσι, στα ζητήματα φύλου υπάρχει μόνο ο άνδρας και η γυναίκα και οι αυτοί έχουν σταθερούς βιολογικούς, σεξουαλικούς και κοινωνικούς ρόλους. Όλοι οι υπόλοιποι (π.χ. ομοφυλόφιλοι, ερμαφρόδιτοι) τοποθετούνται σε ένα «γκρίζο χώρο», θεωρούνται απειλή, περιθωριοποιούνται. Κι όσο κι αν οι σύγχρονες κοινωνίες τείνουν να ξεπεράσουν αυτά τα ταμπού, τα μέλη του «γκρίζου χώρου» δεν έχουν ακόμα τοποθετηθεί ούτε στη «μαύρη», ούτε στη «λευκή» κατηγορία.
Από την άλλη πλευρά, για τους Ασιάτες ο κύριος κίνδυνος αφορά στην ανατροπή των εθνικών και εθνοτικών ταυτοτήτων [7]. Ο ομοφυλόφιλος συμβολίζει τη δυτική κυριαρχία που διαβρώνει τα αξιακά συστήματα της ντόπιας κοινότητας. Για τους Ασιάτες, το να είσαι ομοφυλόφιλος σημαίνει πως θέλεις να είσαι λευκός. Για τους περισσότερους Ασιάτες γονείς, το να είσαι ομοφυλόφιλος και Ασιάτης είναι ασυμβίβαστα. Στις περισσότερες ασιατικές κοινωνίες η ομοφυλοφιλία είναι θέμα-ταμπού. Η ομοφυλοφιλία θεωρείται ασθένεια των λευκών και οι ασιάτες ομοφυλόφιλοι έχουν απλώς δυτικοποιηθεί. Η εχθρική στάση, λοιπόν, απέναντι στην ομοφυλοφιλία γίνεται ένα οχυρό για να προστατευθούν οι κανονιστικοί ορισμοί της κοινότητας και της ταυτότητας.
Όλα αυτά θα γίνουν πιο κατανοητά, αν θυμηθούμε τη στάση της μητέρας στην ταινία από τη στιγμή που ο γιος της της αποκαλύπτει την ταυτότητά του. Η μητέρα, λοιπόν, δεν μπορεί να αποδεχθεί το γεγονός ότι ο γιος της είναι ομοφυλόφιλος. Κατά τη γνώμη της, ομοφυλοφιλία δεν είναι κάτι που σχετίζεται με τη φύση. Ο γιος της είναι ομοφυλόφιλος γιατί τον επηρέασε η Δύση –στην προκειμένη περίπτωση ο Simon. Ο γιος της έγινε ομοφυλόφιλος από τη στιγμή που μετανάστευσε και ήρθε σε επαφή με το δυτικό πολιτισμό. Ελπίζει πως ο γιος της θα ξαναγίνει φυσιολογικός και αποδίδει τη σεξουαλική του ταυτότητα ως μια διέξοδο του Wai Tung απέναντι στις δυσκολίες που αντιμετώπισε στην ένταξή του στην κοινωνία υποδοχής. Μάλιστα, θεωρεί την ομοφυλοφιλία ασθένεια: αναρωτιέται αν οι αδερφές του Simon είναι φυσιολογικές.
Αν εξετάσουμε την ταινία με πιο προσεκτικό τρόπο, θα δούμε τελικά ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο το ότι ο Wai Tung είναι ομοφυλόφιλος, αλλά και ότι ο εραστής του είναι λευκός. Τόσο ο Wai Tung, όσο και η αδερφή Μάο γράφονται στο γραφείο συνοικεσίων όχι χάρη στη δική τους θέληση, αλλά για να ικανοποιήσουν την απαίτηση των γονιών τους για γάμο και διαιώνιση της οικογένειας, της φυλής και του έθνους. Η αδερφή Μάο αποκαλύπτει πως ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε στο κλαμπ ήταν το να κρύψει την ερωτική της σχέση με ένα λευκό. Βλέπουμε, λοιπόν, πως η νεότερη γενιά των Κινέζων και των Ταϊβανέζων υποχρεώνεται να υποκριθεί μια αυθεντικότητα της πίστης στην παράδοση [8].
Σκηνές-κλειδιά για την τεκμηρίωση αυτού του επιχειρήματος είναι, νομίζω, αυτές στις οποίες ο Wai Tung προετοιμάζεται για να υποδεχτεί τους γονείς του. Ενώ η αρχή της ταινίας μας είχε αφήσει την εντύπωση ότι ο Wai Tung ήταν οριστικά αποκομμένος από την κινέζικη παράδοση και ήταν εντελώς αφομοιωμένος στην νέα του πατρίδα ξαφνικά ο ίδιος αλλάζει τη διακόσμηση του σπιτιού του. Οτιδήποτε σχετίζεται με τον αμερικανικό πολιτισμό αντικαθίσταται από κινέζικα σύμβολα: φωτογραφίες, γνωμικά της πατρίδας του με την κινέζικη καλλιγραφία κλπ. Από τη στιγμή που έρχονται οι γονείς όλοι οι ήρωες υποκρίνονται. Η Wei Wei προσποιείται πως ξέρει να μαγειρεύει, ο Simon βγάζει το σκουλαρίκι του και κρύβει τη σεξουαλική του ταυτότητα, το νεόνυμφο ζευγάρι ακολουθεί με προσποιητή ευλάβεια όλα τα έθιμα. Για λίγες στιγμές οι παγκοσμιοποιημένοι ήρωες της ταινίας φαίνεται να υποκλίνονται στην παράδοση.
Όμως, όλα είναι φαινομενικά. Οι ήρωες τελικά δεν μπορούν να ξεφύγουν από τις νέες τους ταυτότητες. Με την υποταγή στην παράδοση, οι πρωταγωνιστές δοκιμάζονται και δεν μπορούν τελικά να «απελευθερωθούν». Γιατί η προσποίηση της πίστης στα έθιμα έχει ως στόχο την απελευθέρωση. Τελικά η παράδοση είναι εκείνη που υποτάσσεται στην παγκοσμιοποίηση και όχι το αντίστροφο. Ο Wai Tung ελπίζει πως με το γάμο θα απαλλαγεί από την πίεση των γονιών του και θα μπορέσει να ασκεί πια ελεύθερα τη σεξουαλική του ζωή. Από την άλλη, η Wei Wei επιδιώκει να απελευθερωθεί από το μαρτύριο της καταδίωξης για να μπορέσει να δρα ελεύθερα μέσα στην κοινωνία υποδοχής. Για μια στιγμή, η υποταγή στην πατριαρχία –ας μην ξεχνάμε πως ο Wai Tung γίνεται πατριάρχης με το γάμο- φαίνεται να επιτρέπει την ελεύθερη δράση μέσα στην πολυπολιτισμική κοινωνία. Παρόλα αυτά, η κορύφωση της πατριαρχικής κυριαρχίας, η σεξουαλική συνεύρεση της Wei Wei και του Wai Tung, γίνεται η αφορμή για την ανατροπή της. Η Wei Wei μένει έγκυος και τα πράγματα περιπλέκονται. Η σχέση όλων των ηρώων δοκιμάζεται και αυτή η δοκιμασία οδηγεί στην αποκάλυψη.
Έχουμε ήδη μιλήσει για την αντίδραση της μητέρας απέναντι στην αποκάλυψη αυτή. Θα είχε, όμως, ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον εάν μελετούσαμε την αντίδραση του πατέρα. Καταρχήν, κανείς δεν αποκαλύπτει τίποτα σ’ αυτόν. Η γνώση έρχεται τυχαία: ο πατέρας ακούει τον καυγά των τριών πρωταγωνιστών και επειδή γνωρίζει αγγλικά τα καταλαβαίνει όλα. Από τη στιγμή αυτή όλο το πνεύμα της ταινίας αλλάζει. Μέχρι τώρα, η δυτική κοινωνία στο πρόσωπο του Simon είχε υποταχθεί στην πατριαρχία. Τώρα, γίνεται το αντίθετο: ο πατέρας του Wai Tung δέχεται τον Simon ως γιο του.
Στο σημείο αυτό αξίζει να παρατηρήσουμε πως η σκηνή αυτή τοποθετείται ανάμεσα στην απαίτηση της Wei Wei να φάει χάμπουργκερ και στην απόφασή της να κρατήσει το μωρό. Η πρώτη από αυτές τις ενέργειες δηλώνει την υποταγή της στο παγκόσμιο σύστημα και η δεύτερη την υποταγή της στην πατριαρχία. Γενικά, όλοι οι ήρωες καταλήγουν στο συμβιβασμό. Οι γονείς του Wai Tung τον αφήνουν να ασκεί τη σεξουαλική του ελευθερία με αντάλλαγμα την εκπλήρωση της επιθυμίας τους για ένα εγγόνι και οι τρεις βασικοί πρωταγωνιστές σχηματίζουν μια ιδιόμορφη οικογένεια με αντάλλαγμα την «απελευθέρωσή» τους.
Τελικά, εκείνο που προβάλλεται στην ταινία είναι ο συμβιβασμός ανάμεσα στην σεξουαλική και τη φυλετική ή εθνοτική ταυτότητα [9]. Το τέλος της ταινίας αποτελεί τη συμφιλίωση ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, την παράδοση και το μοντέρνο, το καθήκον του παιδιού και την ατομική ελευθερία. Σε όλη την ταινία η οικογένεια είχε αναδειχθεί σε υπέρτατη αξία. Ο γάμος αποτελούσε το μέσο για να διατηρηθεί η παράδοση και οι αξίες της κοινωνίας καταγωγής εντός της χώρας υποδοχής. Επιπλέον, ο γάμος των δύο νέων είναι μια φαντασιακή συνθήκη που θα ενώσει τις δύο Κίνες, ανταποκρινόμενη στα όνειρα των γηραιότερων Κινέζων [10]. Με το τέλος της ταινίας, όμως, αναδεικνύεται μια νέα δομή κοινωνικών σχέσεων, η οποία, σε αντίθεση με το γάμο- είναι ικανή να χειριστεί τις αντιθέσεις και τους ανταγωνισμούς στο παγκόσμιο σύστημα. Τώρα πια η οικογένεια δεν εξασφαλίζει την ενότητα εντός της φυλής αλλά εντός του υπερεθνικού συστήματος. Όλο αυτό το μήνυμα της ταινίας συνοψίζεται στην αφίσα της. Σ’ αυτήν, ο Wai Tung απεικονίζεται να σκύβει από τη μια πλευρά για να αγκαλιάσει τη Wei Wei και τον Simon από την άλλη [11].
Πάντως, το τέλος της ταινίας δεν είναι τόσο ευτυχές όσο φαίνεται. Στην πραγματικότητα, η οικογένεια του Wai Tung δεν αναγνωρίζει το γόνο της ως ομοφυλόφιλο. Οι γονείς κρύβουν ο ένας από τον άλλο την αλήθεια και ζητούν και από τους άλλους πρωταγωνιστές να το κάνουν. Ουσιαστικά, αρνούμαστε την ταυτότητα κάποιου όταν του ζητάμε να αποκρύψει την ιδιαιτερότητα του ή να παρουσιάσει μια εικόνα που δεν είναι δική του [12]. Έτσι, οι ρόλοι αντιστρέφονται. Προηγουμένως, η πολυπολιτισμική ταυτότητα υποκρινόταν προς όφελος της εθνοτικής. Τώρα η εθνοτική υπερισχύει μόνο στο επίπεδο του φανταστικού. Γενικά, η κρίση της πατριαρχίας συμβολίζει την κρίση του εθνικού κράτους και την απαίτηση να εναρμονιστεί με το παγκόσμιο σύστημα [13]. Η οικογένεια που διαμορφώνεται στο τέλος της ταινίας εντάσσεται σ’ ένα παγκόσμιο σύστημα.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να εξετάσω το ζήτημα της σχέσης της μετανάστευσης και της ταυτότητας με βάση τον τρόπο παρουσίασης της ταυτότητας του Wai Tung στην ταινία. Ο ήρωας αυτός περνά από τρία στάδια ταυτότητας: αφομοίωση- εθνική ταυτότητα- συμβιβασμός.
Σε πολυπολιτισμικές κοινότητες, οι μετανάστες βιώνουν την ταλάντευση ανάμεσα στην παράδοση και τη μεταφορά. Η πολιτιστική τους ταυτότητα δεν είναι σταθερή, αλλά μεταβατική και αντλεί ταυτόχρονα στοιχεία από διάφορες πολιτισμικές παραδόσεις. Πολλοί μελετητές θεωρούν ότι η ταυτότητα των μεταναστών και γενικότερα των ανθρώπων που ζουν σε πολυπολιτισμικές κοινωνίες μπορεί να πάρει δύο δρόμους: είτε να επιστρέψει στις ρίζες, είτε να εξαφανιστεί μέσα στην ομογενοποίηση. Πράγματι, αυτούς τους δύο δρόμους φαίνεται να ακολουθεί και ο Wai Tung στην ταινία: αρχικά φαίνεται απόλυτα αφομοιωμένος, στη συνέχεια εγκαταλείπει την αμερικανική του ταυτότητα προς όφελος της κινέζικης. Όμως, τελικά το δίλημμα αυτό φαίνεται να είναι ψευδές [14].
Στην πραγματικότητα, υπάρχει και μια τρίτη δυνατότητα: αυτή της μεταφοράς. Όσοι την ακολουθούν διατηρούν στενούς δεσμούς με τον τόπο καταγωγής και τις παραδόσεις τους, αλλά δεν έχουν αυταπάτες ότι μπορούν να επιστρέψουν στο παρελθόν. Συμβιβάζονται με τον πολιτισμό που τους περιβάλλει, αλλά δεν αφομοιώνονται πλήρως, ούτε χάνουν εντελώς την ταυτότητά τους. Οι άνθρωποι αυτοί ανήκουν ταυτόχρονα σε πολλές πατρίδες και είναι αδύνατο να ανακαλύψουν οποιαδήποτε χαμένη πολιτιστική καθαρότητα ή εθνοτικό προσδιορισμό. Έχουν αμετάκλητα μεταφερθεί και αποτελούν προϊόντα της διασποράς που δημιουργήθηκαν από τις μετα-αποικιακές μεταναστεύσεις. Οι υβριδικές ταυτότητες είναι ένα από τα χαρακτηριστικά νέα είδη ταυτότητας που παράγονται στην εποχή της ύστερης νεωτερικότητας και ο Wai Tung ενσαρκώνει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Η νομιμοποίηση της ομοφυλοφιλίας του Wai Tung απορρίπτει την προσπάθεια του πατέρα να του επιβάλει μια εθνική και εθνοτική ταυτότητα με τη μορφή του ετεροφυλοφιλικού δεσμού. Η ομοφυλοφιλία του Wai Tung αποδεικνύει την υβριδική του κατάσταση σε αντίθεση με την αυθεντική κινεζική ταυτότητα που απαιτεί από αυτόν ο πατέρας του [15].
Συμπεράσματα
Αν και «Το γαμήλιο πάρτυ» φαινομενικά είναι μια επιπόλαιη και χωρίς ιδιαίτερους προβληματισμούς ταινία, μια πιο προσεκτική μελέτη της μπορεί να θέσει ερωτήματα και να δώσει απαντήσεις σε αρκετά ζητήματα που σχετίζονται με τη μετανάστευση. Πιο συγκεκριμένα, η εξέταση της ταινίας αυτής μας οδήγησε στα εξής συμπεράσματα:
- Το όνειρο των μεταναστών για βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης δεν πραγματοποιείται πάντοτε. Η νομιμοποίησή τους είναι καθοριστική προς αυτή την κατεύθυνση. Οι λαθρομετανάστες είναι ευάλωτοι στις πιέσεις της κοινωνίας υποδοχής, ζουν κάτω από την απειλή της απέλασης και πολλές φορές γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης –ακόμα και στα χέρια των συμπατριωτών τους.
- Παρά τη σύγκρουση μεταξύ της πατριαρχίας και του μοντέρνου που προβάλλεται στην ταινία, τα εθνικά κράτη τελικά παρακμάζουν και οι παραδοσιακοί ρόλοι των ανθρώπων αρχίζουν να υποχωρούν, δίνοντας τη θέση τους σε νέες παγκοσμιοποιημένες ταυτότητες.
- Η ομοφυλοφιλική απειλή, για τους Αμερικανούς, προέρχεται από το ίδιο το εθνικό κράτος και έγκειται στην ανατροπή των έμφυλων ρόλων. Αντίθετα, για τους Ασιάτες η απειλή αυτή αφορά στην ανατροπή των εθνικών και εθνοτικών ταυτοτήτων. Οι ομοφυλόφιλοι έχουν δυτικοποιηθεί και απειλούν να ανατρέψουν την κινεζική παράδοση και να αποκόψουν τους μετανάστες από την πατρίδα τους.
- Η νεότερη γενιά των Κινέζων και Ταϊβανέζων υποχρεώνεται να προσποιηθεί την αφοσίωση στην παράδοση κι αυτό είναι κάτι που αφορά όχι μόνο τους μετανάστες, αλλά και εκείνους που παραμένουν στην πατρίδα τους.
- Ο γάμος και η σεξουαλική συμπεριφορά θεωρούνται το μέσο για να διατηρηθούν οι δεσμοί με την κοινωνία καταγωγής. Όμως, ο θεσμός αυτός δεν είναι σε θέση να ισορροπήσει τις αντιθέσεις ανάμεσα στην παγκοσμιοποίηση και τον εθνικισμό. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από νέες κοινωνικές δομές.
- Τελικά, οι μετανάστες δεν μπορούν ούτε να αφομοιωθούν πλήρως στην κοινωνία υποδοχής, ούτε να διατηρήσουν αναλλοίωτη την εθνική τους ταυτότητα. Από τη στιγμή που μεταναστεύουν εισέρχονται σε μια κατάσταση υβριδισμού και συγκεντρώνουν ταυτόχρονα δύο ταυτότητες.
Βιβλιογραφία
Κ. Anthony Appiah, «Ταυτότητα, αυθεντικότητα και επιβίωση. Πολυπολιτισμικές κοινωνίες και κοινωνική αναπαραγωγή», στο: Τσαρλς Ταίηλορ, Πολυπολιτισμικότητα, Πόλις, Αθήνα, 2000
Θ. Καρζής, Η γυναίκα στους μακρινούς πολιτισμούς , Φιλιππότη, Αθήνα, 1991
Chiang Mark, “Coming Out into the Global System. Postmodern Patriarchies and Transnational Sexualities in the Wedding Banquet”, στο L. Eng και A.Y. Hom, Q & A: Queer in Asian America, Philadelphia, Temple University Press, 1998
Stuart Hall, David Held, Anthony McGrew, Η νεωτερικότητα σήμερα Οικονομία, Κοινωνία, Πολιτική, Πολιτισμός, Σαββάλας, Αθήνα, 2003
http://www.cinephilia.gr/2000/anglee1.htm
http://www.videoseven.gr/Actors.asp?StuffID=13250
Αναφορές:
- http://www.videoseven.gr/Actors.asp?StuffID=13250
- Chiang Mark, 1998, “Coming Out into the Global System. Postmodern Patriarchies and Transnational Sexualities in the Wedding Banquet”, στο L. Eng και A.Y. Hom, Q & A: Queer in Asian America, Philadelphia, Temple University Press, σελ. 385
- ό.π. σελ. 382-383.
- ό.π. σελ. 385
- Θ. Καρζής, Η γυναίκα στους μακρινούς πολιτισμούς , Φιλιππότη, Αθήνα, 1991,σελ. 17-18
- Chiang Mark, ό.π. σελ. 379-380
- Chiang Mark, ό.π. σελ. 377-378
- ό.π. σελ. 379
- ό.π. σελ. 374
- ό.π. σελ. 380
- ό.π. σελ. 385
- Κ. Anthony Appiah, «Ταυτότητα, αυθεντικότητα και επιβίωση. Πολυπολιτισμικές κοινωνίες και κοινωνική αναπαραγωγή», στο: Τσαρλς Ταίηλορ, Πολυπολιτισμικότητα, Πόλις, Αθήνα, 2000, σελ. 183
- Chiang Mark, ό.π. σελ. 381
- Stuart Hall, David Held, Anthony McGrew, Η νεωτερικότητα σήμερα Οικονομία, Κοινωνία, Πολιτική, Πολιτισμός, Σαββάλας, Αθήνα, 2003, σελ. 454-455
- ό.π. σελ. 382-383
