ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
2ο Διεθνές Συνέδριο Οικονομικής και Κοινωνικής Ιστορίας
Οι "Αγορές" και η Πολιτική
Ιδιωτικά συμφέροντα και δημόσια εξουσία (18ος-20ός αιώνας)
Βόλος, 10-12 Φεβρουαρίου 2012
|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
Περιλήψεις
- Βασίλης Ρουσόπουλος Η εμπλοκή των οικονομικών θεωριών στην πάλη των συμφερόντων
Κατά τον Marx η ποιότητα των οικονομικών θεωριών για τον καπιταλισμό ακολούθησε τις φάσεις εξέλιξης του συστήματος: επιστημονική στην αρχή, όσο η ταξική πάλη παρέμεινε λανθάνουσα, απολογητική μετά την κατάκτηση της εξουσίας από την αστική τάξη και κριτική, όταν ωρίμασαν οι αντιφάσεις του συστήματος. Στην σύγχρονη μαρξιστική βιβλιογραφία γίνεται μια σχετικοποίηση του απολογητικού χαρακτήρα της οικονομικής θεωρίας του καπιταλισμού: Η αστική οικονομική θεωρία εκτός από την ιδεολογική λειτουργία διατηρεί και την οικονομικοπολιτική. Η πρώτη έχει σκοπό να δικαιολογήσει και να ωραιοποιήσει το σύστημα, η δεύτερη να συμβάλλει στην λήψη αποφάσεων οικονομικής πολιτικής. Κατά την εκπλήρωση της ιδεολογικής λειτουργίας η αστική οικονομική θεωρία έχει αφετηρία την αρμονία των συμφερόντων. Έτσι υπάρχει μια αντίφαση μεταξύ των δύο λειτουργιών, διότι η οικονομικοπολιτική λειτουργία πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τη διαφορετική κοινωνική διάρθρωση και τις αντιθέσεις των συμφερόντων.
Ο Walter Eucken (1891-1950), ελάχιστα γνωστός έξω από τη χώρα του, θεωρείται στην Γερμανία ως ο πατέρας της σύγχρονης οικονομικής επιστήμης νεοφιλελεύθερης κοπής (σχολή του Freiburg). Κατά τον Eucken η άποψη του καθενός περί των γενικότερων οικονομικών σχέσεων σχηματίζεται από την πραγματική ή την υποτιθέμενη κατάσταση των συμφερόντων του. Μερικές φορές και επιστημονικές θεωρίες γίνονται ιδεολογίες συμφερόντων. Ή και το αντίθετο, ιδεολογίες συμφερόντων υιοθετούνται από την επιστήμη. Ο Schüller της αυτής σχολής θέτει την ερώτηση, γιατί στην οικονομική θεωρία έχουν επιβληθεί οι εκπρόσωποι μιας (υπό όρους) θέσης αρμονίας, ενώ στην οικονομικοπολιτική καθημερινότητα και στην κοινωνική-ηθική συζήτηση κυριαρχεί η θέση της σύγκρουσης.
Όπως φαίνεται, υπάρχει σύγκλιση σε ορισμένα σημεία μεταξύ των δύο διαμετρικά αντίθετων σχολών για τη σχέση συμφερόντων και συγκρότησης των οικονομικών θεωριών.
Σύμφωνα με τον Marx οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης ήταν σε κάθε εποχή οι κυρίαρχες ιδέες. Κυρίαρχες δεν σημαίνει και αποκλειστικές. Έτσι κατά τη μαρξιστική θεωρία ο ιδεολογικός αγώνας είναι μια μορφή ταξικής πάλης, που μαζί με τον οικονομικό και πολιτικό αγώνα αποτελούν μια ενότητα.
Ο Eucken διερωτώμενος για τους πιθανούς φορείς πραγματοποίησης της τάξης του ανταγωνισμού αναφέρει το κράτος, την επιστήμη και τις εκκλησίες. Το κράτος όμως αποδείχθηκε παρά πολύ αδύναμο, σαν μια μπάλα στα χέρια των ομάδων συμφερόντων.
Και εδώ φαίνεται, ότι η διάδοση και επιβολή των οικονομικών θεωριών αποτελεί αντικείμενο ανταγωνισμού των συμφερόντων και για τις δύο σχολές.
Η αναπαραγωγή των θεωριών, δηλ. Η διατήρηση (και βελτίωση) μια θεωρίας συνεχίζεται όσο βρίσκει στηρίγματα στις κοινωνικές ομάδες και στην πολιτική εξουσία και είναι ακόμη συνάρτηση της ύπαρξης ανταγωνιστικών θεωριών, του προβλήματος της αλήθειας δηλ. Της διάψευσης ή της επαλήθευσης της ίδιας της θεωρίας και των μεταβαλλόμενων οικονομικών συνθηκών.
Σήμερα βρίσκεται σε προέλαση η ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς και σε αποδόμηση ο κρατικός παρεμβατισμός και το κράτος πρόνοιας. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται σε τρείς παράγοντες: Στην αποτυχία του αντίπαλου δέους της κεντρικής διεύθυνσης της οικονομίας. Στην κατάχρηση της κεϋνσιακής πολιτικής που οδήγησε στην καταχρέωση των κρατών και ενίσχυσε την ιδεολογία του ελάχιστου κράτους και τον συντονιστικό ρόλο των αγορών. Και κυρίως στη παγκοσμιοποίηση, η οποία ευνοεί την κινητικότητα του κεφαλαίου, που επιβάλλει τους όρους του στην πολιτική των εθνικών κυβερνήσεων.
