Περιλήψεις εργασιών

ΜΑΥΡΙΔΗΣ Θεοφάνης
Νησιωτική αρχαιολογία: Ένας ανεξάρτητος τομέας έρευνας της προϊστορίας του Αιγαίου: προβλήματα μεθοδολογίας, ερμηνείας του πολιτισμικού φαινομένου και εναλλακτικές προσεγγίσεις

Η νησιωτική αρχαιολογία έχει θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύει έναν ανεξάρτητο τομέα έρευνας, βασιζόμενη κυρίως στις ιδιαιτερότητες που χαρακτηρίζουν τα νησιωτικά περιβάλλοντα. Έννοιες όπως η απομόνωση ή οι περιορισμένες πλουτοπαραγωγικές πηγές και ο τρόπος προσαρμογής σε αυτές έχουν θεωρηθεί οι παράγοντες εκείνοι που μπορούν να ερμηνεύσουν τα πολιτισμικά φαινόμενα στα νησιωτικά περιβάλλοντα. Η θεώρηση αυτή όμως των νησιωτικών πολιτισμών οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά σε όσους βρίσκονται ‘εκτός’, σε έναν εξωτερικό παρατηρητή, όπως συνέβη στην περίπτωση της ‘Δύσης’ με τις αποικίες της. Τα νησιά φάνταζαν αυτόνομα, περιορισμένα στο χώρο τους, σαν ένα ταξίδι ανάμεσα στην αντίθεση εσωτερικού-εξωτερικού και κοινωνικού-άγριου. Χαρακτηρίστηκαν με αυτό τον τρόπο για να προσεγγιστεί ο αμφίβολος χαρακτήρας τους, να προσδιοριστούν σε σχέση με κυρίαρχους φυσικούς και κοινωνικούς χώρους και περιβάλλοντα. Πρόκειται δηλαδή για μια ολόκληρη φανταστική μεταφορική δημιουργία, η οποία ορίζει τη σχέση των περιφερειακών χώρων με τις κυρίαρχες κοινωνίες. Η επαναλαμβανόμενη αυτή θεώρηση των νησιών παγκοσμίως επηρέασε και το Αιγαίο, στο οποίο η μόνη ίσως συστηματική προσέγγιση των πρώιμων νησιωτικών πολιτισμών έχει γίνει στο πλαίσιο των αρχών και μεθόδων της λεγόμενης νησιωτικής αρχαιολογίας. Η αναγνώριση ενός κοινού υποβάθρου και κοινών χαρακτηριστικών στους νησιωτικούς πολιτισμούς παγκοσμίως, οδήγησε στις δεκαετίες του 1960-1970, αλλά και μέχρι σήμερα, στην ανάπτυξη ενός ανεξάρτητου τομέα έρευνας, ο οποίος στο πλαίσιο προτύπων έρευνας των θετικών επιστημών μπορούσε να μετρήσει αντικειμενικά την ανθρώπινη συμπεριφορά και την προσαρμογή στα νησιωτικά περιβάλλοντα. Η προσέγγιση αυτή βασίστηκε στην αναλογία της βιολογίας και της βιογεωγραφίας, σε συνδυασμό με την οικονομική ανάλυση και την εξελικτική θεωρία. Το ερώτημα όμως που τίθεται όλο και περισσότερο από ερευνητές των νησιωτικών πολιτισμών παγκοσμίως είναι κατά πόσο είναι δυνατόν οι τελευταίοι να μελετηθούν από θεωρητικά πρότυπα, τα οποία σχεδόν αγνοούν τόσο τις ιδιαιτερότητες των ίδιων των περιβαλλόντων όσο και τις πολιτισμικές διαφορές, το διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και τη δυναμική του εκάστοτε αρχαιολογικού περιβάλλοντος. Στο κείμενο αυτό θα παρουσιαστούν αναλυτικά τα χαρακτηριστικά, ο τρόπος ανάλυσης και προσέγγισης της λεγόμενης νησιωτικής Αρχαιολογίας, πως οι τελευταίες έρευνες πεδίου καταρρίπτουν αρκετά από τα συμπεράσματα των ερευνών αυτών και θα αναζητηθούν εναλλακτικές προσεγγίσεις ερμηνείας, στο πλαίσιο κυρίως της αρχαιολογίας του τοπίου και της ανάλυσης και κατανόησης κάθε αρχαιολογικού περιβάλλοντος χωριστά.

<< Επιστροφή στο πρόγραμμα του συνεδρίου
<< Επιστροφή στον κατάλογο των ομιλητών

© 2008: ΠΘ, ΑΠΘ, ΥΠΠΟ