Περιλήψεις εργασιών

ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ Γιώργος
Ο σίδηρος στα ομηρικά έπη. Όμηρος - ένας ευαίσθητος οικολόγος

Ο Όμηρος είχε εντυπωσιασθεί τόσο πολύ από τις μαγικές ιδιότητες του σιδήρου να μετατρέπεται σε χάλυβα και να σκληραίνει με τη θερμική κατεργασία της βαφής, ώστε τον αναφέρει επανειλημμένα στα έπη του, αν και ο τρωικός πόλεμος πραγματοποιείται σε μια εποχή, κατά την οποίαν ο χαλκός και τα κράματά του χρησιμοποιούνται κυρίως στην κατασκευή όπλων και εργαλείων. Πολλές φορές, όμως, θυμάται, ότι στη μακρινή εποχή της Ιλιάδας, ο σίδηρος ήταν ένα πολύτιμο μέταλλο και η κατοχή του αποτελούσε μια ένδειξη πλούτου. Η παρούσα εργασία αναφέρεται στην έρευνα του συγγραφέα γύρω από σιδερένια δαχτυλίδια-σφραγίδες (16ος- 14ο αι. π.Χ.), που εκτίθενται στα μουσείο του Ηρακλείου-Κρήτης και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και ενισχύουν την άποψη, ότι πράγματι ο σίδηρος ήταν ένα πολύτιμο μέταλλο κατά τη Μινωική και Μυκηναϊκή εποχή. Ο Όμηρος μάλιστα αναφέρει περιπτώσεις, κατά τις οποίες ευγενείς Τρωαδίτες, που είχαν συλληφθεί από ηγέτες των Αχαιών, όπως ήταν ο Μενέλαος, ο Αγαμέμνων και άλλοι, ζητούν να μην εκτελεστούν και σε αντάλλαγμα να προσφέρουν οι δικοί του ως λύτρα «…χρυσό, χαλκό και αστραφτερό σίδηρο…». Σε άλλες πάλιν περιπτώσεις, ο Όμηρος αναφέρει την προσφορά σιδερένιων επάθλων σε αθλητικούς αγώνες. Μια τέτοια περίπτωση ήταν οι επικήδειοι αγώνες, που οργάνωσε ο Αχιλλέας στη μνήμη του αγαπημένου του φίλου, του Πατρόκλου και προσέφερε «…λέβητες, τρίποδες και ένα τεμάχιο σιδήρου τόσο μεγάλου, που θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες του σε σίδηρο για τα επόμενα πέντε χρόνια…». Ο Όμηρος όμως είναι τόσο εντυπωσιασμένος από τις μαγικές ιδιότητες του σιδήρου (ή καλύτερα του χάλυβα) να σκληραίνει με τη βαφή, ώστε περιγράφει στην Οδύσσεια με πολύ γλαφυρό τρόπο την τύφλωση του Πολύφημου από τον Οδυσσέα, σε συσχετισμό με τη θερμική αυτή κατεργασία του σιδήρου «… όπως ο χαλκιάς για το τρανό πελέκι, το χώνει στο κρύο το νερό, χοχλοβουίζει εκείνο και δύναμη στο σίδερο γεννώντας, έτσι τσίριζε το μάτι (του Πολύφημου) στο λιόξυλο τριγύρω…» Καθαρά, η όλη σκηνή αποτελεί μια αναφορά στην εντυπωσιακή θερμική κατεργασία του χάλυβα. Τελικά, η παρούσα εργασία κλείνει με την ευαισθησία του Ομήρου για την καταστροφή του περιβάλλοντος και καταδικάζει όλους τους εμπόλεμους για την βαρβαρότητα, που επιδεικνύουν, μολύνοντας τον ποταμό Σκάμανδρο με το αίμα και τα πτώματα των αντιπάλων, καθώς και τον ανεπίτρεπτο εμπρησμό των δασών.

<< Επιστροφή στο πρόγραμμα του συνεδρίου
<< Επιστροφή στον κατάλογο των ομιλητών

© 2008: ΠΘ, ΑΠΘ, ΥΠΠΟ