ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ

Benvenuti Alberto G.
Blandin Beatrice
Decourt Jean-Claude
Darmezin L., Decourt J.-C., Helly B., Lucas G.
Fachard Sylvian
Gorrini Maria Elena
Gros Jean-Sébastien
Helly Bruno
Huguenot Caroline
Marchiandi Daniela
Melfi Milena
Reinders H. Reinder
Schmidt Stephan G.
Yalcin Asnu Bılban
Αγουρίδης Χρήστος, Ζυγούρη Γιάννα, Ροντήρη Βάσω
Αδρύμη-Σισμάνη Βασιλική
Αραβαντινός Βασίλειος
Βαϊοπούλου Μαρία
Βαραλής Ιωάννης Δ.
Βαφειάδης Κωνσταντίνος
Βλασταρίδης Ιωάνννης Γρ.
Βλαχάκη Μαρία, Συθιακάκη Βασιλική
Βλαχοστέργιος Ιωάννης Ε.
Βολτυράκη Ελευθερία
Βουζαξάκης Κωνσταντίνος
Γαλανάκη Ιωάννα
Γαλλής Κωνσταντίνος
Γιαλούρη Άννα, Κουνούκλας Πέτρος
Γιαννούλη Ευγενία
Δακορώνια Φανουρία
Δεριζιώτης Λάζαρος
Δεριζιώτης Λάζαρος, Κουγιουμτζόγλου Σπύρος
Δημάκη Σοφία, Ζάχος Γιώργος Α.
Δημάκη Σοφία
Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Αργ.
Ευσταθίου Ανθή, Τριανταφυλλοπούλου Πελαγία
Ζάχος Γεώργιος Α., Δημάκη Σοφία
Ζάχου Ελένη
Ιντζεσίλογλου Μπάμπης Γ.
Καλλιγά Κυριακή
Καραγιώργου Όλγα
Καραγκούνης Δημήτριος, Κατακούτα Στέλλα
Καραπασχαλίδου Αμαλία
Κοιλάκου Χαρίκλεια
Κολώνια Ροζίνα, Παρτίδα Έλενα Κ.
Κολώνια Ροζίνα, Ντάσιος Φώτης
Κουντούρη Έλενα
Κυπαρίσση-Αποστολίκα Νίνα
Κυριαζή Όλγα
Λεβέντη Ιφιγένεια
Λώλος Γιάννης Α.
Μαζαράκης Αινιάν Αλέξανδρος
Μαλακασιώτη Ζωή
Μαμαλούκος Σταύρος, Κοιλάκου Χαρίκλεια
Μαμαλούκος Σταύρος
Μάνος Ιωάννης
Μαντζανά Κρυσταλλία
Μουνδρέα-Αγραφιώτη, Αντίκλεια
Μπασλή Ελένη
Μπούγια Πολυξένη
Νικολάου Ελισάβετ
Ντίνα Ασπασία
Πανταζής Γ., Λάμπρου Ε., Δεριζιώτης Λ.
Παπαδοπούλου Αθανάσιος & Λίτσα
Παπαδοπούλου Ευαγγελία
Παπαθανασίου Αναστασία
Παπακυριάκος Κωνσταντίνος, Μαργαριτώφ Μαρία -Αικατερίνη, Μαργαρίτης Κωνσταντίνος, Ντανοπούλου Παναγιώτα
Παπακωνσταντίνου Μαρία Φωτεινή, Παπασταθοπούλου Αριστέα
Παρτίδα Έλενα Κ.
Πετρίδης Πλάτων
Πέτρου Δήμητρα, Ανδρούδης Πασχάλης
Πίκουλας Γ. Α.
Ραπτόπουλος Σωτήρης
Ριτσώνης Άγγελος Σωτηρίου
Σάμψων Αδαμάντιος, Μεγαλούδη Φραγκίσκα
Σαρρή Καλλιόπη, Farinetti Emeri, Σμπόνιας Κώστας
Σδρόλια Σταυρούλα, Τσιμπίδα Ελένη
Σδρόλια Σοφία
Σκορδά Δέσποινα
Σταματοπούλου Μαρία
Σταμούδη Αικατερίνη
Συθιακάκη - Κριτσιμάλλη Βασιλική
Τζιαφάλιας Αθανάσιος
Τουφεξής Γεώργιος
Τσαρούχα Ανθούλα
Τσιουρής Ιωάννης
Φακορέλλης Γιώργος
Φίλιππα-Touchais Άννα
Φρούσσου Ελένη Γ.
Χαραλαμπίδου Ξένια
Χατζηαγγελάκης Λεωνίδας Π.
Χατζηδημητρίου Αθηνά
Χιδίρογλου Μαρία
Ψάλτη Αθανασία

 Benvenuti Alberto G.
L'architettura abitativa neolitica in Grecia

Εξετάζονται οι διάφορες οικοδομικές τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν από την προκεραμεική μέχρι τη Νεώτερη Νεολιθική εποχή στον ελληνικό χώρο και ιδιαίτερα στη Θεσσαλία. Η προκεραμεική φαίνεται να είναι, από αρχιτεκτονική πλευρά, μια περίοδος αρκετά ομοιογενής όσο αφορά στα πρωτόγονα χαρακτηριστικά της. Η αρχαιότερη Νεολιθική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί περίοδος πειραματισμού κα η μέση περίοδος επιπεδομετρικού και «πολεοδομικού» πειραματισμού που οφείλεται στις αλλαγές των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών, περίοδος που έχει ως προϋπόθεση των τεχνολογική εξειδίκευση που πραγματοποιήθηκε κατά την προηγούμενη περίοδο. Στην νεότερη νεολιθική περίοδο η τεχνολογική και επιπεδομετρική ανάλυση των πολυάριθμων διαθέσιμων μαρτυριών ανέδειξε περισσότερο δεκτικό και παθητικό χαρακτήρα αυτής της φάσης σε σχέση με τις προηγούμενες φάσεις με μεγαλύτερο αρχιτεκτονικό πειραματισμό.

 Blandin Beatrice
Réflexions sur les modes d'ensevelissement a Erétrie a l'époque géométrique

Nous proposons une réflexion fondée sur les différents modes d'ensevelissement pratiques sur le site d'Erétrie a l'époque géométrique. Nous nous focaliserons, plus precisement, sur les sépultures d'enfants, notamment les inhumations dans de vases. Si l'architecture de ces tombes eretriennes présente une uniformité certaine, on dénote, en revanche, de grandes variations, dans les types de vases employés; On révélera, ainsi, la présence aussi bien les récipients en céramique grossière que de vases en céramique fine, de vases de forme monumentale, plutôt «sophistiquée» (col cylindrique et pied conique découpe) que de récipients de proportions moyennes aux formes très simples et peu articulées.
Il s'agira ainsi de s'interroger sur les raisons qui peuvent entre a l'origine du choix de ces différents vases employés pour inhumes les enfants : sont ce-des facteurs chronologiques, économiques et/ou sociaux qui conditionnent l'adoption d'un récipient plutôt que d'un autre ? Les vases mis au jour dans les tombes d'enfants sont-ils remployés ? Y a-t-il un lien entre le type de vase employé et la localisation de la tombe sur le site ? Nous comparerons les données que nous aurons recueillies sur les sépultures eretriennes avec celles d'autres sites eubeens, mais aussi béotiens. Cette dernière comparaison se justifie par les rapports très étroits qu'entretiennent ces deux régions de Grèce depuis l'age du bronze.

 Decourt Jean-Claude
Histoire, géographie et légende dans les "Veillées de Thessalie" de Marguerite de Lussan (1731-1741)

Si l'on sait que l'Arcadie des bergers a largement inspiré les poètes et les écrivains de la Renaissance à nos jours, on ignore souvent que la Thessalie, patrie des magiciennes, fut aussi considérée par de nombreux auteurs (y compris Molière et J.-J. Rousseau) comme un pays paradisiaque, une sorte d'Éden païen.
La série de contes de Mademoiselle de Lussan intitulée Les Veillées de Thessalie, série qui connut trois éditions du vivant de leur auteur avant d'être reprise dans la célèbre collection du Cabinet des Génies et des Fées s'inscrit dans cette tradition, même si magie noire et magie blanche y jouent, en même temps, un rôle important.
Cependant Mlle de Lussan, disciple de Huet, lequel fut l'inspirateur de la fameuse collection de traductions des écrivains anciens ad usum delphini, connaissait bien ses auteurs classiques. Elle a su en tirer parti, spécialement dans son évocation de la vallée de Tempé, cadre principal de l'action des contes.
On cherchera donc dans cette communication à discerner les sources majeures de l'inspiration de la conteuse et l'image que l'on avait, au début du XVIIIe siècle français de la géographie, de l'histoire voire de l'archéologie de la Thessalie antique.

 Darmezin L., Decourt J.-C., Helly B., Lucas G.
Les cités antiques de Thessalie: A partir du projet de bases de données du Copenhagen Polis Centre, une refonte de F. Stählin, Das hellenische Thessalien

Une communication au nom de l'équipe lyonnaise, qui porterait sur la participation que nous avons eue au projet de Hansen du Copenhagen Polis Centre.
Nous avons traité, collectivement et sous ma direction, de l'ensemble de la Thessalie, mais nous souhaitons utiliser les données rassemblées non seulement sur l'époque archaïque et classique, comme Hansen, mais sur toute l'antiquité. Nous souhaitons aussi intégrer ces informations sur une base de données qui serait disponible sur le web.

 Delley Geraldine
Nouvelles données sur la préhistoire de la région d'Erétrie, Eubée

Ma contribution aura pour but de présenter des nouvelles données sur la préhistoire de la région d'Erétrie (Eubée) apportées par les récentes campagnes de prospection des surfaces mises sur pied par l; Ecole Suisse d'archéologie (1999-2001).
Dix-sept des dix-neuf nouveaux sites préhistoriques mis en évidence se trouvent dans la région montagneuse située au Nord de la plaine d'Erétrie, plus précisément au sommet d'élévations ou sur des lignes de crête. Cette répartition reflète en partie la stratégie qui a guide notre approche dans cette région escarpée : seuls les sommets et lignes de crête ont pu entre explores (prospection extensive), tandis que les zones de plaine allant du littoral aux premiers contreforts montagneux ont été parcourues systématiquement.
La majorité de ces nouveaux sites présentent des aménagements de forme circulaire, composes de blocs calcaires combles par du sédiment et d ‘un diamètre compris entre 12 et 17 m. l'analyse du matériel récolte sur l'ensemble des sites fournit les éléments de datation suivants : tous présentent des traces d'occupation comprises entre la fin du Néolithique et le début de l'Age du Bronze (NF-HA I-II), deux sites ayant par ailleurs livre de la céramique du Néolithique ancien II pour l'un et du Néolithique récent I pour l'autre. Toutefois, un lien de contemporanéité entre les structures circulaires et le matériel récolte reste difficilement démontrable sur la base d ‘observations de surface.
Les résultants de nos investigations attestent de l'importance de l'occupation de la région au cours des périodes préhistoriques et viennent compléter un corpus de connaissances significatif.

 Fachard Sylvian
La forteresse de Kastri et la surveillance de la passe du Kotylaion (Eubée)

La présente étude traite de découvertes récentes issues de la prospection extensive menée dans les environs des villages de Vrysi et d'Episkopi dans le territoire d'Erétrie, en Eubée centrale.
La forterresse vénitienne de Vrysi, connue sous le toponyme vénitien de La Cuppa, est en partie bâtie sur l'emplacement d'une forteresse de l'époque classique qui n'a jamais fait l'objet d'une étude satisfaisante ni de plan. Elle se situe sur le Mavrovouni (l'ancien Kotylaion ?), à la sortie d'un important défilé contrôlant une ancienne route permettant de relier cette partie de l'Eubée à Erétrie et Chalkis, qui nous est en partie connue grâce aux récits de voyageurs du 19ème s.
Nos recherches dans les environs nous ont permis d'étudier plus en détails les fortifications, de localiser les vestiges d'un habitat important sur les pentes de la forteresse (probablement un dème érétrien) ainsi que de repérer les vestiges d'un ancien chemin dans les gorges.
Cette recherche se propose de :
1. présenter les divers résultats archéologiques
2. commenter les testimonia mentionnant l'existence du Mt Kotylaion en Eubée ainsi que de proposer une localisation qui reste controversée.
3. situer ces vestiges dans leur contexte géographique local et mesurer leur importance à l'échelle du territoire d'Erétrie, en étudiant notamment les axes de communications

 Gorrini Maria Elena
Healing cults in Thessaly I: Healing Heroes, Predecessors of Asclepius and other peculiar figures

The paper will consider a specific aspect of the Thessalian healing pantheon, the healing heroes, in order to define their origins, according to the literary, epigraphical and archaeological evidence.
In particular, we will focus our attention on the cult of Cheorin, practiced in the cave of Pharsalus and perhaps on Mount Pelion where Arvanitopoullos excavated and identified a sanctuary dedicated to Zeus Akraios and to the Centaur. We will re-examine the structure of the sanctuary in order to compare the situation of the cult in Thessaly with other areas where the same cult is docummented.
We will then analyse the Nymphs, who were honoured alongside Cheiron in Pharsalus as healing deities, according to a schema which finds other parallels in Greece.
We will finally discuss Protesilaos and Aeneas, heroes who were already known in the Homeric epics. While Protesilaos was possibly the object of a cult in Phylake and Thebes of Phtiotis the testimonies relating to a possibly cult of Aeneas, as a healing hero, are less certain.

 Gros Jean-Sébastien
Quelques remarques sur la céramique grossière eubéenne au début de l'age du fer

Χονδροειδής κεραμική από την Εύβοια κατά την πρώιμη εποχή του Σιδήρου.
Ο σκοπός μας είναι να μελετήσουμε τις κατηγορίες της χονδροειδούς κεραμικής, που προέρχεται από ορισμένες αρχαιολογικές θέσεις της Εύβοιας κατά την πρώιμη εποχή του Σιδήρου. Με βάση το υλικό της Ερέτριας, της Χαλκίδας και του Λευκαντιού θα παρουσιάσουμε την ταξινόμηση των διαφορετικών σχημάτων των αγγείων σύμφωνα με τον τρόπο χρήσης τους. Ακολούθως, θα εξετάσουμε τα αγγεία αυτά σε σχέση με το αρχαιολογικό τους χωροχρονικό περιβάλλον. Η παραπάνω ανάλυση ελπίζουμε ότι θα οδηγήσει στην καλύτερη γνώση των συγκεκριμένων τύπων της χονδροειδούς κεραμικής που απαντώνται σε οικοδομικά, ταφικά και λατρευτικά σύνολα. Υπογραμμίζουμε το επιστημονικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει η μελέτη αυτού του κοινού υλικού και τις νέες κατευθύνσεις που ανοίγονται για την εθνοαρχαιολογία.

 Helly Bruno
Un nom antique pour Goritsa ?

La fouille de Goritsa conduite il y déjà quelques années par K. Bakhuizen a révélé l'importance des vestiges de Goritsa, un site antique fortifié établi juste au dessus de la ville de Volos, en face de Démétrias. Mais, même pour celui qui l'a fouillée, cette cité fortifiée en cours de réalisation peu après le milieu du 4e s. av. J.C. est restée anonyme. Il me paraît cependant possible de déterminer quel nom lui avait été donné par ceux qui avaient décidé de la construire en s'installant de l'autre côté du golfe, juste en face de Pagasai. L'examen de la situation historique des cités thessaliennes du golfe Pagasétique, Pagasai, Amphanai et Pyrasos, à partir du milieu du 4e siècle, conduit à donner un nom à l'établissement de Goritsa, ville naissante, cité statu nascendi, pour reprendre la belle formule de Peter Marzolff, dont le développement et l'existence même ont été vite interrompus par la création de Démétrias.

 Huguenot Caroline
Caractéristiques architecturales des tombes de type macédonien en Grèce centrale

Les tombes a chambre de type macédonien sont une catégorie de monument funéraires très répandus en Grèce du Nord (Macédoine et Thrace). Un certain nombre de tombes de ce type sont présentes en Grèce centrale, plus précisément en Eubée (5), en Phocide (2), en Phtiotide (4), en Eurytanie (1) et en Thessalie (1).Souvent moins bien connues, il est nécessaire d'examiner leurs caractéristiques architecturales, afin de démontrer qu'elles méritent bien le qualificatif de macédonien. Il est également intéressant de déterminer en quoi elles se distinguent des tombes de Grèce du Nord, afin de distinguer ce qui, du point de vue architectural, appartient a la tradition des tombes a chambres macédoniennes de ce qui relève d'influences régionales.
La diffusion des tombes macédoniennes en Grèce centrale correspond parfaitement a l'extension du royaume macédonien, de la fin du IVe au début du IIe s. av. Leur emplacement géographique en effet avec des lieux pour lesquels une présence macédonienne, en général militaire, est historiquement attestée. Analyser les tombes macédoniennes de Grèce centrale amene ainsi a mettre en valeur et préciser l'extension géographique du royaume macédonien, et permet de mieux mesurer son influence dans certaines régions.

 Marchiandi Daniela
Rites of initiation on the late - archaic lekythoi of Rithsona and Akraiphnia?

The paper will examine the iconography of the lekythoi in the late - archaic graves of two Boiotian cemeteries, Rithsona and Akraiphnia.
We suggest that represented subjects, until now reported to the myth or to the gymnasium-world, probably refer to rites if initiation connected to the Dionysiac cult.
The hypothesis is based on a deep analysis of the limited repertoire of the scenes, invariably focused on the themes of the struggle and the rape, as well as on the observation of a series of elements totally incoherent with the traditional interpretation.
We will try to understand why these rites are the exclusive subject of these vases, which belong to the funerary sphere.

 Melfi Milena
Healing cults in Thessaly II: Asklepios

The literary sources traditionally stress the strong relation which exists between Thessaly and the myth of Asklepios. The children of Asklepois are defined as Thessalian in Homer and the god himself is considered to be born in Thessaly, according to a variety of ancient sources. Moreover the sanctuary of Trikka is mentioned as the oldest and most famous Asklepieion in the whole of Greece by Strabo.
On the other hand, the archaeological and epigraphical documentation from Thessaly suggests neither a particularly high chronology for the foundation of sanctuaries devoted to the worship of Asklepios, nor a difussion of the cult comparable to that attested in the Peloponnese. The Thessalian sanctuaries of Asklepios known from the archaeological literature seem to date to the Helenistic period and to owe most of their features to the sanctuary in Epidauros, the main monumental phase of which is dated to the IV cent B.C.
The aim of this paper is to trace, through the analysis of the Asklepieia attested by arcaheological, epigraphical and literary sources, the development of the Epidaurian cult in Thessaly, which is probably a late result of the more general success of the healing cult in Greece. In this context, the sharp contrast between the literary and the archaeological evidence might be seen as the consequence of the imposition of the Epidaurian god on the pre-existing local hero mentioned by the most ancient sources.

 Reinders H. Reinder
Enceinte, gates and communication lines of New Halos, a reconstruction

The excavation of the Southeast Gate of New Halos and a survey of the Soúrpi plain by the Groningen Institute of Archaeology in cooperation with the 13th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities was continued in 2001 and 2002. Some results of the excavation of the impressive courtyard gate will be presented as well as a new reconstruction of the layout of the city. Attention will also be paid to the results of an archaeological and geomorphological survey of the plain of Soúrpi. The location of a number of sites (Early Neolithic to recent times) will be discussed in relation to the geomorphological units of the landscape, soil properties and hydrology.

 Schmidt Stephan G.
Εισαγόμενα χάλκινα αντικείμενα από το Ιερό της Αθηνάς Ιτωνίας στη Φίλια, Ν. Καρδίτσας

Το Ιερό της Αθηνάς της Ιτωνίας στη Φίλια, Ν. Καρδίτσας, είναι περισσότερο γνωστό για τα πλούσια ευρήματα χάλκινων αντικειμένων, των οποίων τα περισσότερα ανήκουν στα χαρακτηριστικά χάλκινα παραγωγές της Θεσσαλίας των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων. Βρέθηκαν ωστόσο και μερικά εισαγόμενα αντικείμενα, τα οποία μας πληροφορούν για τις διεθνείς σχέσεις και επαφές του ιερού. Μερικά από αυτά προέρχονται από την ευρύτερη βαλκανική περιοχή και συγκρίσιμα αντικείμενα εντοπίστηκαν και αλλού στη Στερεά Ελλάδα. Τα πιο καταπληκτικά είναι δύο αντικείμενα μεσανατολικής προέλευσης. Το πρώτο ανήκει στην κατηγορία των χαλκών του Λουριστάν (Ιράν), των οποίων ελάχιστα έχουν βρεθεί στην Ελλάδα. Το δεύτερο προέρχεται από τη Μεσοποταμία και χρονολογείται κατά την 2η χιλιετία π.Χ. προς το παρόν, δεν έχουν έλθει στο φως παρόμοια αντικείμενα σε μία τόσο δυτική τοποθεσία όπως η Φίλια.

 Yalcin Asnu Bılban
Some recent reconsiderations on the early Byzantine sculpture of Thebes of Phthiotis and Constantinople

The rich sculptural decoration of the churches excavated in Nea Anchialos demonstrate the prosperous sculptural production of the fifth and sixth centuries in the Aegean area.
The style and the iconography of the decorative motives on the capitals, slabs, architraves etc are directly connected with the products of Constantinopolitan workshops. The main reason is that the churches of Nea Anchialos are built in a harboured city, with easy connections by the sea to the capital of the Byzantine empire. In the light of some recent discoveries in Instabul and certain new studies, this connection is becoming more evident to demonstrate again the prominence of Constantinople in the creations of new trends in the artistic world of Byzantium.

 Αγουρίδης Χρήστος, Ζυγούρη Γιάννα, Ροντήρη Βάσω
Το σπήλαιο στη θέση "Κρούνια"

Με αφορμή την αίτηση λατομικής εταιρείας για την εκμετάλλευση λατομείου αδρανών υλικών η ΙΓ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας πραγματοποίησαν από κοινού δοκιμαστική ανασκαφική έρευνα στο σπήλαιο στη θέση "Κρούνια" Αχιλλείου του Νομού Μαγνησίας, το οποίο από τότε αποτελεί κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο. Η πρώτη ανέλαβε την ανασκαφική έρευνα στο χώρο της πρόσοψης του σπηλαίου καθώς και στα βόρεια και βορειοδυτικά του. Η δεύτερη ερεύνησε το εσωτερικό του σπηλαίου και το εσωτερικό της κινστέρνας που βρίσκεται έξω από αυτό.
Η μικρής κλίμακας ανασκαφική έρευνα στο σπήλαιο επιβεβαίωσε την αρχική κοινή διαπίστωση των δύο συνεργαζόμενων Εφορειών η οποία είχε ήδη εκφραστεί στην αυτοψία όλων των εμπλεκόμενων φορέων: Το σπήλαιο στη θέση "Κρούνια", θέση δεσπόζουσα και ορατή από όλα τα σημεία του ορίζοντα, μοναδικό στην περιοχή και πιθανόν σε σχέση και επαφή με την αρχαία Ανδρώνα, πληροί όλες τις προϋποθέσεις για μια ευρύτερη ανασκαφή με σκοπό την ανάδειξη του ως αξιόλογου επισκέψιμου μνημείου.

 Αδρύμη-Σισμάνη Βασιλική
Το ανάκτορο της Ιωλκού και το τέλος του.

 Αραβαντινός Βασίλειος
Από τη «σιωπηλή γη» της αρχαίας Θήβας. Τα πρόσφατα ανασκαφικά δεδομένα

Ο απολογισμός υπερεκατόν χρόνων από την έναρξη της αρχαιολογικής έρευνας στη Θήβα καταδεικνύει ότι τα νεκροταφεία της ιστορικής περιόδου της πόλης έχουν μείνει κυριολεκτικώς-εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων-στην επιστημονική αφάνεια. Είναι χαρακτηριστική η παντελής έλλειψη αντιπροσώπευσης ευρημάτων τους στο Μουσείο Θήβας, αλλά και στη βιβλιογραφία, αν και αφορούν σε μια πόλη με μακραίωνη ιστορία κατοίκησης. Είναι γνωστό εξάλλου ότι τα κύρια νεκροταφεία της πόλης έμειναν επί αιώνες στο έλεος των λαθρανασκαφέων και πλούτισαν αταύτιστα τις συλλογές ανά τον κόσμο.
Η πρόσφατη χωροθέτηση μεγάλων έργων υποδομής και οι νέες οικοδομές στον περίγυρο της Καδμείας φαίνεται ότι ανατρέπουν τα ως τώρα δεδομένα. Μόνο κατά την τελευταία τριετία ήλθαν στο φως πυκνές και προσεκτικά οργανωμένες συστάδες τάφων, οι οποίες αποτελούν τμήματα εκτεταμένων νεκροπόλεων.
Στην παρούσα ανακοίνωση επιχειρείται η παρουσίαση των πρόσφατων ευρημάτων από ένα σύνολο 1200 περίπου τάφων, οι οποίοι ανεσκάφησαν υπό τη διεύθυνσή μου. Μεγάλος αριθμός προαναφερθέντων τάφων βρέθηκαν ασύλητοι. Τα ευρήματα ήταν εξαιρετικά πλούσια και περιλαμβάνουν επιτύμβιες στήλες, επιγραφές, και χιλιάδες αγγείων, μεγάλο αριθμό ειδωλίων και μικροαντικειμένων. Στο σύνολο αντιπροσωπεύονται όλοι σχεδόν οι τύποι τάφων και οι περίοδοι των ιστορικών χρόνων μέχρι και την ύστερη αρχαιότητα, όταν η πόλη παρακμάζει και υφίσταται πρωτοφανή συρρίκνωση.
Με την ευκαιρία παρουσιάζεται και μια κιβωτιόσχημη θήκη (οικόπεδο Ευ. Μάδη) με το άκρως ενδιαφέρον περιεχόμενό της: ομάδα επιγραφών του τέλους της αρχαϊκής εποχής. Τα κείμενα τους παρέχουν μια συγκλονιστική άμεση εικόνα ιστορικών γεγονότων της πόλης, γνωστών μόνο έμμεσα ως τώρα, καθώς και πληροφορίες για την κοινωνία και την καθημερινή ζωή της εποχής στη Θήβα.
Ο πλούτος και η ποικιλία του υλικού υπαγορεύει και τον χαρακτήρα της παρούσας ανακοίνωσης, η οποία ασφαλώς δεν μπορεί να εξαντλήσει το θέμα μέσα στα στενά όρια μιας παρουσίασης. Φιλοδοξεί, όμως, να αποτελέσει το προοίμιο για μια πρώτη, προκαταρκτική ενημέρωση προς το επιστημονικό και μη κοινό.

 Βαϊοπούλου Μαρία
Νεκροταφείο της ρωμαϊκής εποχής στο Καλαμάκι του Ν. Λαρίσης

Πρόκειται για νεκροταφείο των ρωμαϊκών χρόνων το οποίο αποκαλύφθηκε κατά την διάρκεια σωστικής ανασκαφής στα πλαίσια του έργου "Αποκατάσταση της λίμνης Κάρλας και άλλα συναφή έργα"
Έχουν αποκαλυφθεί μέχρι τώρα 25 τάφοι. Έχουμε όλων των ειδών τις ταφές. Λακκοειδείς, καλυβίτες, κιβωτιόσχημοι κεραμοσκεπείς, κιβωτιόσχημοι. Εκτός από τους τάφους στούς οποίους φαίνεται καθαρά ότι έχουμε αποκομιδή οστών, σε αρκετούς λακκοειδείς έχουν θαφτεί περισσότεροι από ένας νεκρούς και μάλιστα υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ταφές ήταν βιαστικές.
Αρκετοί τάφοι βρέθηκαν κατεστραμμένοι τα δε οστά και τα κτερίσματα έξω από αυτούς. Πρόκειται πιθανών για μία ένδειξη σεισμού σε μεταγενέστερη περίοδο και μετακίνηση της λίμνης.
Για την κατασκευή των κιβωτιόσχημων τάφων έχουν χρησιμοποιηθεί τμήματα των τοίχων του ελληνιστικού οικισμού ο οποίος ανασκάπτεται ακίμη.
Αν και οι περισσότεροι τάφοι ήταν ακτέριστοι, βρέθηκαν αρκετά αγγεία καθώς και κάποια κοσμήματα

 Βαραλής Ιωάννης Δ.
Η ναοδομία της Θεσσαλίας κατά την Παλαιοχριστιανική περίοδο

Η ανακοίνωση θα επικεντρωθεί στην εξέταση της τυπολογίας της ναοδομίας και της μορφολογίας των λειτουργικών κατασκευών των εκκλησιών που κτίστηκαν στη Θεσσαλία από τα μέσα του 4ου ως και τα μέσα του 8ου αιώνα περίπου. Στην περίοδο αυτή, τα όρια της επαρχίας ήταν αρκετά ευρύτερα από τα αντίστοιχα της σημερινής περιφέρειας: έφταναν ως το Άργος Ορεστικό στο Βορρά και ως τη Λοκρίδα στο Νότο. Στην περιοχή αυτή είναι γνωστοί, δημοσιευμένοι (πλήρως ή εν μέρει) είτε απλώς εντοπισμένοι, πάνω από εβδομήντα ναοί. Από το ευρύ αυτό σύνολο θα επιλεγούν τα πιο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα. Θα καταβληθεί προσπάθεια να διαχωριστούν τα είδη τους ανάλογα με τους ειδικότερους προορισμούς τους (επισκοπικοί, κοιμητηριακοί, μαρτυριακοί ναοί ή εκκλησίες ιδρυμένες σε αρχαιότερα ιερά) και να διερευνηθούν οι τρόποι με τους οποίους οι συγκεκριμένοι ναοί διευθετήθηκαν μέσα στον πολεοδομικό ιστό των πόλεων (όπου είναι δυνατόν αυτό να τεκμηριωθεί), αλλά και πώς οι ίδιοι τον διαμόρφωσαν με την σειρά τους. Με βάση το δημοσιευμένο υλικό θα θιγούν θέματα κατασκευαστικά και χρονολογικά και θα συγκεφαλαιωθούν τα πορίσματα των παλαιότερων ερευνών.

 Βαφειάδης Κωνσταντίνος
Ένα Υστεροβυζαντινό επιτραχήλιο από τη Μονή του Μ. Μετεώρου. Ζητήματα χρονολόγησης

Στην παλαιά τράπεζα του καθολικού της μονής Μεταμορφώσεως Μετεώρων εκτίθεται ένα υψηλής εμπνεύσεως υστεροβυζαντινό επιτραχήλιο, που όμως δεν σώζει κεντημένο το έτος φιλοτεχνήσεώς του. Η μορφολογία του εν λόγω επιτραχηλίου συνιστάται σε μια συνεχή λωρίδα υφάσματος με εικονιστικό διάκοσμο κεντημένο με συνεχή αδιάπτωτη ταινία από χρυσό σύρμα. Κατά μήκος των σε διπλή σειρά λωρίδων διατάσσονται εντός θριαμβικών αψίδων η Παναγία και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, στο εικονογραφικό σχήμα της Δεήσεως, και στη συνέχεια τέσσερις μετωπικοί ιεράρχες. Κύριο διακοσμητικό θέμα στα διάκενα και την παρυφή αποτελεί σταυρός εγγεγραμμένος σε κύκλο.
Το ορθό σε γενικές γραμμές χρονικό πλαίσιο που ορίζει η επί της προθήκης του επιτραχηλίου του Μ. Μετεώρου χρονολογία (14ος-15ος αι.) δεν έχει ως τώρα αιτιολογηθεί επαρκώς Ένα εικονογραφικό και τεχνοτροπικό παράλληλο του εν λόγω αμφίου είναι το λεγόμενο επιτραχήλιο του μητροπολίτη Γρηγορίου (+1739), που ως τώρα φυλάσσεται στον ναό του Αγίου Πέτρου στο Novi Pazar. Τα δύο εργόχειρα αποτελούν ένα ιδιαίτερο σύνολο με κοινά χαρακτηριστικά. Η σύγκρισή τους μάλιστα έχει να συνεισφέρει πολλά στην ακριβέστερη χρονολόγησή τους. Η από τον γράφοντα επαναχρονολόγηση του επιτραχηλίου του Μ. Μετεώρου (γύρω στα 1400) προκύπτει από την ανάλυση των ειδικών τεχνικών, τεχνοτροπικών και εικονογραφικών του χαρακτηριστικών.

 Βλασταρίδης Ιωάνννης Γρ.
Γεωαρχαιολογική προσέγγγιση παλαιοπεριβάλλοντος πρώην λίμνης Κάρλας

Το 1962 η λίμνη Κάρλα αποξηράνθηκε για να δώσει λύση σε προβλήματα απασχόλησης, πλημμύρων, υγείας κ.λ.π. που είχαν συσσωρευτεί στην περιοχή αλλά και όλη την ανατολική Θεσσαλική πεδιάδα και των κατοίκων της. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργήσει καινούργια σημαντικότερα προβλήματα, όπως περιβαλλοντικά, οικονομικά, κοινωνικά και ήταν η αιτία να αλλάξει όλο το οικοσύστημα και μικροκλίμα της περιοχής με σοβαρότατες επιπτώσεις στην πανίδα και χλωρίδα αλλά και στα υδατοαποθέματα της Ανατολικής Θεσσαλίας.
Η λεκάνη της Κάρλας αποτελεί την ΝΑ απόληξη της πεδιάδας της Λάρισας, είναι η γεωγραφική της συνέχεια, και το κέντρο της είναι το βαθύτερο τμήμα της Θεσσαλικής πεδιάδας.
Παλαιογεωγραφικά και γεωλογικά αποτελεί διαφορετική ενότητα από αυτή της πεδιάδας της Λάρισας μια και δημιουργήθηκε μεταγενέστερα από τις μετατεκτονικές βυθίσεις κατά το πλειστόκαινο, ενώ η πεδιάδα της Λάρισας σχηματίστηκε κατά την διάρκεια του Πλειοκαίνου.
Η λεκάνη περικλείεται ΒΑ, Α και Ν από τους ορεινούς όγκους του Μαυροβουνίου και Μεγαβουνίου. Έτσι, η τεκτονική τάφρος αυτή είναι μια κλειστή λεκάνη. Τώρα ΒΔ, Δ και ΝΔ το πεδιό τμήμα εκτείνεται ελεύθερα με εξαίρεση την απουσία δύο μικρών υψωμάτων της Μικρής ή Χατζημισιωτικής και της Μεγάλης Μαγούλας ή Πέτρας.
Η περιοχή μελέτης περιλαμβάνει τον χώρο που καταλάμβανε η π. λίμνη που χαρακτηρίζεται από την πεδινή, σχεδόν επίπεδη μορφολογία, τα κράσπεδα βόρεια και ανατολικά και τις παρόχθιες περιοχές όπου αποδεδειγμένα ιδρύθηκαν και αναπτύχθηκαν οικισμοί, πόλεις μικρές και μεγάλες, αλλά και αγροτοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα.

 Βλαχάκη Μαρία, Συθιακάκη Βασιλική
Κτηριακά λείψανα στα ΝΔ της βασιλικής των Δαφνουσίων Λοκρών: πρώτη παρουσίαση των αποτελεσμάτων της ανασκαφικής έρευνας

Κατά τη διάρκεια των εργασιών κατασκευής του νέου κλάδου της εθνικής οδού Π.Α.Θ.Ε. αποκαλύφθηκε και ανασκάφτηκε το μεγαλύτερο μέρος ενός οικοδομήματος σε απόσταση μερικών δεκάδων μέτρων ΝΔ της βασιλικής των Δαφνουσίων Λοκρών. Παρουσιάζονται εδώ τα ευρήματα της ανασκαφικής έρευνας των ετών 1995-1996 και διερευνάται ο χαρακτήρας του κτίσματος και η σχέση του με την παλαιοχριστιανική βασιλική.

 Βλαχοστέργιος Ιωάννης Ε.
Το χρονικό των οδών προσπελάσεως στην Ι. Μονή Βαρλαάμ Μετεώρων

Τα Μετέωρα αποτελούν το μεγαλύτερο και σημαντικότερο μετά το Άγιον Όρος μοναστικό συγκρότημα του Ελλαδικού χώρου. Η Ιερά Μονή Βαρλαάμ είναι ένα από τα έξι σε λειτουργία σήμερα μοναστήρια των Μετεώρων. Ιδρύθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα από τον αναχωρητή Βαρλαάμ στον οποίο και οφείλει την ονομασία της.
Το αντικείμενο της ανακοίνωσης περιλαμβάνει τη διαχρονική εξέλιξη των οδών προσπελάσεως στη μονή, από της ιδρύσεώς της έως τα τέλη του 20ου αιώνα, μέσα από μία σειρά εικαστικών μαρτυριών, καλλιτεχνικών απεικονίσεων και ιστορικών πηγών.
Κατά χρονολογική σειρά οι οδοί είναι οι εξής:
1) Η δι΄αναρριχήσεως επί ξυλίνης κλίμακος, καρφωμένης στη βόρεια πλευρά του βράχου και η εν συνεχεία μέσω υπόγειας σήραγγας είσοδος στη μονή.
2) Η δια χειροκίνητης μηχανής (βριζόνι) εναέρια ανάβαση μέσα σε δίχτυ, στον Πύργο της μονής.
3) Η δια της λαξευτής στο βράχο κλίμακας επί της ανατολικής πλευράς του, όπου και η θέση της Πύλης εισόδου στη μονή

 Βολτυράκη Ελευθερία
Παρατηρήσεις στις ταφικές συνήθειες μικρών κοιμητηριακών συνόλων της Βοιωτίας κατά τη Βυζαντινή περίοδο

Συνήθως μικρή αναφορά γίνεται στις ταφικές συνήθειες της βυζαντινής περιόδου. Οι τάφοι μελετώνται κυρίως τυπολογικά και το ενδιαφέρον εστιάζεται στα τυχόν κτερίσματά τους.
Στην ανακοίνωση παρουσιάζονται τα μικρά ταφικά σύνολα που ήρθαν στο φως στη θέση Μοσχοπόδι Θηβών και στην Ξηρονομή Βοιωτίας. Δίνεται βάρος στον τρόπο απόθεσης των νεκρών, στις ομοιότητες αλλά και στις μικρές ιδιαιτερότητες ταφής, που κάποιες φορές αποτελούν ανάμνηση του προχριστιανικού παρελθόντος.
Η αναφερόμενη ως συνήθης στάση του νεκρού, με τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος ή στην περιοχή της κοιλιάς, βρίσκει σε αρκετές περιπτώσεις μικρές παραλλαγές.
Διαφορές παρατηρούνται στον τρόπο ανακομιδής των οστών των προηγούμενων ενταφιασμών που πραγματοποιείται με περισσότερο ή λιγότερο σεβασμό των λειψάνων.
Ο αριθμός και το είδος των κτερισμάτων ποικίλλει, ανάλογα με την εποχή, την ηλικία, κάποτε το φύλο του ατόμου και άλλους παράγοντες. Σπάνια για τη βυζαντινή εποχή είναι η προσφορά αυγού σε τάφο ανηλίκου.
Τα σύνολα αυτά αφορούν φτωχικές κατασκευές-κυρίως αμελείς κιβωτιόσχημους και κεραμοσκεπείς τάφους-ενταγμένους στον ιερό χώρο του ναού και γύρω από αυτόν. Δείχνουν όμως την πίστη στη συνέχιση της ζωής, παράλληλα με το δράμα και το φόβο των ζώντων μπροστά στο θάνατο.

 Βουζαξάκης Κωνσταντίνος
Προσδιορίζοντας το τοπίο στην περιοχή της Μεγάλης Βελανιδιάς (Μαγνησία)

Η μελέτη του χώρου υπήρξε πάντα ένα θεμελιώδες κεφάλαιο στα πλαίσια της αρχαιολογικής έρευνας και αντιμετωπίστηκε με ποικίλους τρόπους μέσα από διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις. Κοινός τόπος ωστόσο των περισσοτέρων αναλύσεων υπήρξε η ιδέα του χώρου ως ένα ουδέτερο υπόβαθρο με μετρήσιμα και συγκρίσιμα χαρακτηριστικά μέσα στο οποίο αναπτύσσονται οι ανθρώπινες κοινωνίες (φυσικό περιβάλλον). Τα τελευταία χρόνια δίπλα σε αυτή τη θεώρηση εμφανίστηκε μια άλλη που διαπραγματεύεται όρους όπως "ο τόπος" και "το τοπίο" και οι οποίοι καθιστούν την έννοια του χώρου σχετική καθώς εμπεριέχουν τον άνθρωπο που βιώνει το χώρο. Πρόκειται για μια σχέση αλληλεπίδρασης αναγνωρίζοντας ότι δεν υπάρχουν τόποι και τοπία χωρίς πρόσωπα που να τα ερμηνεύουν και να δρουν μέσα σε αυτά, την ίδια στιγμή που οποιοδήποτε άτομο δεν μπορεί να νοηθεί έξω από κάποιο τόπο. Το τοπίο δημιουργείται μέσα από τις εμπειρίες, την κίνηση, τη δράση και τις μνήμες των ανθρώπων, που ουσιαστικά αποκτούν ατομική και κοινωνική ταυτότητα σε συνάρτηση με το "τόπο τους".
Η συγκεκριμένη ανακοίνωση στο 1ο ΑΕΘΣΕ έχει ως στόχο να διαπραγματευτεί τα παραπάνω θέματα μέσα από ένα αρχαιολογικό παράδειγμα. Γίνεται προσπάθεια να προσδιοριστούν τα τοπία, τα οποία δημιουργήθηκαν διαχρονικά στην περιοχή της Μεγάλης Βελανιδιάς, στη βόρεια ακτή του Παγασητικού κόλπου. Ο μέχρι πρότινος θεωρούμενος ουδέτερος χώρος αποκτά πολλά και ποικίλα νοήματα μέσα από τη διαλεκτική σχέση των ανθρώπων με τον τόπο και το χρόνο, ενώ στη συγκεκριμένη περίπτωση εμπλουτίζεται επιπλέον νοηματικά και με το χαρακτηρισμό του ως αρχαιολογικός χώρος.

 Γαλανάκη Ιωάννα
Pottery evidence for contact between Euboea, Boeotia and the Aegean World during the Shaft Grave Period

The changes that happened at the later Middle Helladic and the Early Mycenaean Periods in the economy and social structure of the Greek Mainland, including Euboea and Boeotia, are also reflected on the pottery groups and their circulation and distribution. It will be argued that an intensification of contacts and communications between several sites in Euboea and Boeotia with the Central and Southern Aegean has already occurred in the later Middle Helladic Period (Lefkandi Phases V and VI). New pottery evidence from Thebes, Lefkandi, Eretria, and Salganeus will be presented to support this argument. To which extent this intensified communication had played a crucial role in the social and economic developments of the period might be difficult to establish, but the more detailed our knowledge of the communications themselves the better we can approach the nature of the interactions and their possible effects.

 Γαλλής Κωνσταντίνος
Αρχαιομετρικές αναλύσεις νεολιθικής κεραμικής από τη Θεσσαλία: Η μετάβαση από τη Μέση στη Νεότερη Νεολιθική

Παρουσιάζονται τα αποτελέσματα αρχαιομετρικών αναλύσεων νεολιθικής κεραμικής από διάφορε θέσεις της Θεσσαλίας και δειγμάτων πηλού του εδάφους. Αυτά δείχνουν ότι η γκρίζα κεραμική της φάσης Τσαγγλιού της αρχής της Νεότερης Νεολιθικής φαίνεται να παρήγετο σε ένα κέντρο, κοντά στο Γριζάνο της Δυτικής Θεσσαλίας, ενώ η μαύρη κεραμική του Πολιτισμού της Λάρισας, της ιδίας περιόδου, φαίνεται να παρήγετο σε διάφορα κέντρα, ορισμένα εκτός Θεσσαλίας. Επίσης δείχνουν ότι η χαρακτηριστική γκρίζα κεραμική Τσαγγλιού της αρχής της Νεότερης Νεολιθικής δεν εμφανίζεται τότε για πρώτη φορά αλλά αποτελεί ομαλή εξέλιξη της ξεστής κεραμικής της Μέσης Νεολιθικής, μέσω μιας μεταβατικής φάσης που θα μπορούσε να ονομαστεί Πρωτογκρίζα. Τέλος δείχνουν ότι η καλή διακοσμημένη κεραμική ταξίδευε σε μεγάλες αποστάσεις, ενώ η χονδροειδής κεραμική παρήγετο τοπικά σε κάθε οικισμό.

 Γιαλούρη Άννα, Κουνούκλας Πέτρος
Το μετόχι της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Καμένων Βούρλων στη νήσο Στρογγυλή, στο βόρειο Ευβοϊκό κόλπο

Η Στρογγυλή, καταπράσινη νησίδα του συμπλέγματος των Λιχάδων, στο βόρειο Ευβοϊκό κόλπο, αποτέλεσε τον τόπο στον οποίο εμόνασε και ετάφη, σύμφωνα με τις πηγές ο όσιος Γρηγόριος ο «Μιζηθριώτης». Ο όσιος Γρηγόριος θεωρείται σύγχρονος του οσίου Νικήτα, του εκ Θηβών, ο οποίος έζησε τον 11ο αιώνα και, κατά την παράδοση, είναι ο ιδρυτής της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στα Καμένα Βούρλα. Η εγκατάσταση και διαμονή του οσίου Γρηγορίου στη Στρογγυλή πιθανολογείται από τα μέσα του 11ου αι. και μετά. Το όσιο επισκέπτονταν στο ησυχαστήριό του όχι μόνο λαϊκοί αλλά και κληρικοί, ιερείς, αρχιερείς και μοναχοί. Σε πατριαρχικό σιγγίλιο του 1620, που υπογράφεται από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλο Λούκαρη και αφορά στην κήρυξη της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ως σταυροπηγιακής πατριαρχικής μονής αναφέρονται μεταξύ άλλων τα μετόχια της μονής και στα οποία συμπεριλαμβάνεται το μετόχι της Παναγίας στη νήσο Στρογγυλή. Σήμερα, στη Στρογγυλή σώζονται δίπλα στο νεώτερο εξωκκκλήσι του Αγίου Νικολάου, ερείπια ναού και οχύρωσης, η οποία αναπτύσσεται περιμετρικά της νήσου.

 Γιαννούλη Ευγενία
Σκέψεις για τις «οικίες-ορύγματα» υπό το φως των δεδομένων της Θεσσαλίας

Οι αποκαλούμενες οικίες-ορύγματα αφορούν συνήθως σε ημι-υπόγειους χώρους, κυκλικού ή ελλειπτικού σχήματος της Νεολιθικής και της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Τα δεδομένα της Θεσσαλίας είναι πολυάριθμα και μεταξύ των πρωιμοτέρων στον Ελλαδικό χώρο, επομένως βασική αναφορά για οποιαδήποτε συζήτηση σχετικά με τον τύπο και τον λόγο ύπαρξης των κατασκευών αυτών.
Η προσέγγισή μας διερευνά τι συνιστά ίδιο γνώρισμα των κτιρίων αυτών από την άποψη της αρχιτεκτονικής κατασκευής, του κτιστού χώρου, της αρχαιολογικής στρωματογραφίας, της γεωγραφικής κατανομής και της υποδηλούμενης σημασίας. Η ιστορικής αναλογία και η γλωσσική αναλογία χρησιμοποιούνται για την περαιτέρω διερεύνηση της υποδηλούμενης σχέσης μεταξύ αρχιτεκτονικής μορφής και νοήματος.

 Δακορώνια Φανουρία
1998-1999:Τέλος εποχής

Παρουσιάζονται τα πεπραγμένα της ΙΔ ΕΠΚΑ των ετών 1998-1999 στον τομέα των ανασκαφών ,επανεκθέσεων, Μουσείων, περιοδικών εκθέσεων και επιστημονικών δραστηριοτήτων.

 Δεριζιώτης Λάζαρος
Πρώιμες παρατηρήσεις για τον αγιογράφο Τζώρτζη στη Θεσσαλία του 16ου αιώνα

 Δεριζιώτης Λάζαρος, Κουγιουμτζόγλου Σπύρος
Xριστιανική Περραιβία. Τοπογραφικές και ανασκαφικές έρευνες

 Δημάκη Σοφία, Ζάχος Γιώργος Α.
Ιερό Αθηνάς Κραναίας (Ελάτεια-Φωκίδα): 100 χρόνια μετά

Το ιερό της Αθηνάς Κραναίας υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα ιερά της αρχαίας Φωκίδας. Αποτέλεσε το αρχείο του Κοινού των Φωκέων καθ' όλη τη διάρκεια της Ελληνιστικής περιόδου. Ο χώρος του ιερού ανασκάφηκε για πρώτη φορά από τον Γάλλο αρχαιολόγο P. Paris στα τέλη του προηγούμενου αιώνα. Οι ανασκαφικές εργασίες επαναλήφθηκαν από την ΙΔ΄ ΕΠΚΑ κατά τα έτη 2000-2001.
Η ανακοίνωση αυτή αφορά την παρουσίαση α) του ιερού στα ιστορικά πλαίσια από την γεωμετρική εποχή έως και την ύστερη ρωμαιοκρατία στην Φωκίδα β) των αποτελεσμάτων από τις πρώτες ανασκαφικές έρευνες.

 Δημάκη Σοφία
Η Αρχαιότερη Νεολιθική Περίοδος στη Λοκρίδα

Η ανακοίνωση αναφέρεται στην αποσπασματική παρουσία της περιόδου στην περιοχή της Λοκρίδας και στα νέα στοιχεία που προκύπτουν από την ανασκαφή της ΙΔ' ΕΠΚΑ στον Άγιο Βλάση Αταλάντης.

 Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Αργ.
Το Ασκληπιείο της Πεπαρήθου

Το Ασκληπιείο της αρχαίας Πεπαρήθου εμπίπτει μέσα στα όρια της σημερινής πόλης της Σκοπέλου και έχει ταυτισθεί επιγραφικά. Εντοπίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960, οπότε και πραγματοποιήθηκε μια σύντομη ανασκαφική έρευνα από τον Α. Λιάγκουρα. Ακολούθησε η απαλλοτρίωση μέρους του χώρου όπου και καταλάμβανε το μνημείο. Κατά την τελευταία εικοσαετία το Ασκληπιείο αποτελεί αντικείμενο συνεχούς μέριμνας και έρευνας εκ μέρους της ΙΓ ΕΠΚΑ, με πιο σημαντική ανασκαφική περίοδο εκείνη του 2002. Με σειρά δοκιμαστικών τόμων ήλθε στο φως μεγάλο μέρος των κτισμάτων του ιερού, που χρονολογείται στην κλασική εποχή και κυρίως στον 4ο αι. π.Χ. Από το χώρο του Ασκληπιείου προέρχονται σημαντικά μαρμάρινα κινητά ευρήματα, όπως αγάλματα, ανάγλυφα, βάσεις αναθηματικών μνημείων και επιγραφές.

 Ευσταθίου Ανθή, Τριανταφυλλοπούλου Πελαγία
Ρωμαϊκό κτιριακό συγκρότημα στην αρχαία Δημητριάδα. Πρώτη παρουσίαση

Ένα ρωμαϊκό κτιριακό συγκρότημα αποκαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια στη Δημητριάδα. Το τμήμα του κτιρίου που έχει μέχρι στιγμής αποκαλυφθεί απαρτίζεται από μια αυλή στα ανατολικά, αποθηκευτικούς χώους, δωμάτια με ψηφιδωτά δάπεδα, εκτεταμένους αποθηκευτικούς χώρους και μαγειρεία, όπου βρέθηκαν στη θέση τους πλήθος αμφορέων και αγγείων σε μεγάλη ποικιλία σχημάτων και σε μεγάλες ποσότητες Το κτίριο καταστράφηκε από φωτιά στις αποθήκες και στα μαγειρεία προφανώς από τη φωτιά που έκειγε στις εστίες και του εύφλεκτου περιεχομένου των αμφορέων. Δεν έχει αποκαλυφθεί ακόμη σε όλη του την έκταση. Η ανασκαφή συνεχίζεται...

 Ζάχος Γεώργιος Α., Δημάκη Σοφία
Ιερό Αθηνάς Κραναίας (Ελάτεια-Φωκίδα): 100 χρόνια μετά

Το ιερό της Αθηνάς Κραναίας υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα ιερά της αρχαίας Φωκίδας. Αποτέλεσε το αρχείο του Κοινού των Φωκέων καθ' όλη τη διάρκεια της Ελληνιστικής περιόδου. Ο χώρος του ιερού ανασκάφηκε για πρώτη φορά από τον Γάλλο αρχαιολόγο P. Paris στα τέλη του προηγούμενου αιώνα. Οι ανασκαφικές εργασίες επαναλήφθηκαν από την ΙΔ΄ ΕΠΚΑ κατά τα έτη 2000-2001.
Η ανακοίνωση αυτή αφορά την παρουσίαση α) του ιερού στα ιστορικά πλαίσια από την γεωμετρική εποχή έως και την ύστερη ρωμαιοκρατία στην Φωκίδα β) των αποτελεσμάτων από τις πρώτες ανασκαφικές έρευνες.

 Ζάχου Ελένη
Μαρτυρία από τον Προσκυνά Λοκρίδας για κοινωνική και πολιτική διαφοροποίηση στη πρώιμη εποχή του Χαλκού

Ο πρωτοελλαδικό βίος στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό τις σχέσεις, που έχουν αναπτυχθεί μεταξύ των οικισμών και στα δίκτυα ανταλλαγών, που κινούνται μέσα από αυτές. Οι σχέσεις με μακρινές περιοχές ή μικρότερης απόστασης εμφανίζονται στενότερες και περισσότερο μόνιμες και τα ειδικά αντικείμενα είναι συχνοί μάρτυρες αύξησης της κοινωνικής απόστασης μεταξύ των κατοίκων.
Η παρουσία των δικτύων οφείλεται στη γειτνίαση του οικισμού με τη θάλασσα και στον θαλάσσιο προσανατολισμό του. Οι ανταλλαγές αυτές παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στον τομέα της οικονομίας και παραγωγής και στον τομέα της κοινωνικής ζωής.
Εκφάνσεις κοινωνικής πολυπλοκότητας με σαφέστατα στοιχεία ιεραρχικής οργάνωσης είναι δυνατό να διακριθούν τόσο από τα αντικείμενα των δικτύων ανταλλαγών, όσο και από την οργάνωση του χώρου του οικισμού.

 Ιντζεσίλογλου Μπάμπης Γ.
H Iτωνία Aθηνά και το Θεσσαλικό Oμοσπονδιακό ιερό της στη Φίλια Kαρδίτσας

Mε την εργασία αυτή συγκεντρώνεται το σύνολο των δεδομένων που αναφέρονται στην Iτωνία Aθηνά και το Oμοσπονδιακό Θεσσαλικό ιερό της. Tα δεδομένα αυτά αντλούνται μέσα από την αρχαία φιλολογική παράδοση, τους μύθους, τις επιγραφές και την αρχαιολογική έρευνα και αναφέρονται στην καταγωγή και στη φύση της θεότητας, στη θέση και στο ρόλο του θεσσαλικού ιερού κατά την αρχαιότητα και στα αρχαιολογικά δεδομένα που έχουν προκύψει μετά από τις ανασκαφικές έρευνες του ιερού στη Φίλια Kαρδίτσας. Tέλος η σύνθεση των παραπάνω δεδομένων οδηγεί σε νέα συμπεράσματα που απεικονίζουν πιθανόν πιο πιστά την πραγματικότητα.

 Καλλιγά Κυριακή
Κεραμική Ελληνιστικών Χρόνων από τη Θήβα: πρόσφατα ευρήματα από τις οικίες της κάτω πόλης

Η Θήβα έχει συνδεθεί κυρίως με την μυκηναϊκή εποχή, καθώς τα ανασκαφικά δεδομένα των Ιστορικών Χρόνων ήταν ως πρόσφατα πενιχρά. Η εκτέλεση, όμως, μεγάλων έργων τα τελευταία χρόνια υπήρξε η αιτία εκτεταμένων σωστικών ανασκαφών , κατά τη διάρκεια των οποίων ήρθε στο μια άγνωστη ελληνιστική συνοικία, βορειοανατολικά της Καδμείας.
Παρουσιάζοντας την κεραμική τριών κτιρίων της συνοικίας θα προσπαθήσουμε να ορίσουμε:
α) το χρονολογικό πλαίσιο κατασκευής και καταστροφής των κτιρίων και,
β) την αίτια εγκατάλειψής τους.
Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα δεν είναι δυνατόν να αποκαλύψουν λεπτομερώς την ιστορία της ελληνιστικής Θήβας, μπορούν, όμως, να συμβάλλουν στην έρευνα των λιγότερο ανασκαφικά τεκμηριωμένων περιόδων της πόλης.

 Καραγιώργου Όλγα
Ο Άγιος Αχίλλειος Λαρίσης και η σημασία της αγιογραφικής του παράδοσης για την ιστορία της θεσσαλικής πρωτεύουσας κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο

Ο Βίος του αγίου Αχιλλείου, πρώτου επισκόπου Λαρίσης (4ος αι.), σώζεται σε δύο εκδοχές, οι οποίες έχουν χρονολογηθεί στον 9ο και στον 13ο αι, αντίστοιχα. Τα δύο κείμενα εξετάζονται λεπτομερώς και στο πρωϊμότερο από αυτά επισημαίνονται, για πρώτη φορά, στοιχεία ιστορικότητας που φαίνεται να αντανακλούν τις κοινωνικές και θρησκευτικές συνθήκες στη Λάρισα του 4ου αι. Οι επισημάνσεις αυτές διασταυρώνονται στη συνέχεια τόσο με άλλες ιστοριογραφικές πληροφορίες, όσο και με τα πορίσματα των πρόσφατων αρχαιολογικών ανασκαφών στην πόλη (βασιλική στην οδό Κύπρου, "βασιλική Αγίου Αχιλλείου" στο Φρούριο, παλαιοχριστιανικά τείχη). Η συνεξέταση των παραπάνω στοιχείων προσφέρει μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα της παλαιοχριστιανικής Λάρισας, καθώς και τη δυνατότητα επανερμηνείας ορισμένων επιμέρους ζητημάτων, όπως ο χρόνος συγγραφής του πρώτου Βίου του αγίου Αχιλλείου, ο αρχικός τόπος ταφής του αγίου και η σημασία και ο χρονικός προσδιορισμός της απόκρυψης και επανεύρεσης των λειψάνων του.

 Καραγκούνης Δημήτριος, Κατακούτα Στέλλα
Απόψεις και προτάσεις ήπιας μορφής επεμβάσεων σε ταφικά μνημεία. Από την επιλογή στην υλοποίηση

Η προστασία και ανάδειξη των ταφικών μνημείων αποτελεί ένα ιδιαίτερο και σύνθετο ζήτημα.
Τα τελευταία χρόνια όσον αφορά τη μορφή των επεμβάσεων διαφαίνεται ένας νέος προσανατολισμός με την επιλογή «ήπιων» και συνετών χρήσεων και επεμβάσεων.
Εμφανής είναι και σήμερα η έλλειψη θεσμοθετημένων υψηλών απαιτήσεων και προδιαγραφών κατά τη σύνταξη των μελετών αποκαταστάσεως των ταφικών μνημείων καθώς και του ποιοτικού ελέγχου.
Η διάσωση των μνημείων αυτών προϋποθέτει την διατήρηση των επιμέρους στοιχείων τους ως φορείς των πολιτιστικών πληροφοριών και της διαφύλαξης της αυθεντικότητας τους.
Οι ήπιες επεμβάσεις αποτελούν ίσως την καλύτερη λύση για την εξασφάλιση της αυθεντικότητας.
Η παρουσίαση επιχειρεί να προσεγγίσει τους προβληματισμούς και την φιλοσοφία των επεμβάσεων. Διατυπώνει επίσης ορισμένες προτάσεις αντιμετώπισής τους ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή ήπιων μορφών αποκατάστασης.

 Καραπασχαλίδου Αμαλία
Τάφος από την περιοχή Ανθηδόνας-Βοιωτίας

Η επισήμανση του τάφου από την Ανθηδόνα οφείλεται στον ιδιώτη κ. Στάθη Ευσταθίου - κυνηγό, ο οποίος μόλις διαπίστωσε την ύπαρξή του (τέλη του έτους 2002) ειδοποίησε την ΙΑ ΕΠΚΑ και έτσι έγινε η έρευνα του.
Η ανεύρεση του τάφου αυτού (τάφος Ι) αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι όπως διαπιστώσαμε από τον επιφανειακό έλεγχο που πραγματοποιήσαμε στην περιοχή, εντάσσεται σε ένα εκτεταμένο Νεκροταφείο στον κάμπο που είναι μέσα στα όρια του Δήμου Ανθηδόνας και γειτνιάζει με την Παραλίμνη. Επομένως θα αποτελέσει το ξεκίνημα μιας παραπέρα έρευνας, όταν εξασφαλισθούν οι απαραίτητες πιστώσεις.
Ο τάφος κιβωτιόσχημος και επενδυμένος με πύρινες πλάκες. Από πωρόλιθο ήταν και οι καλυπτήριες πλάκες.
Ο σκελετός του νεκρού βρέθηκε in sito αλλά με αρκετές φθορές. Τα κάτω άκρα ήταν σταυρωμένα (το δεξί πόδι πάνω από το αριστερό).
Τα κτερίσματα ήταν συγκεντρωμένα στο ύψος των δακτύλων των ποδιών, πλην μικρού σιδερένιου πώματος αγγείου, το οποίο ήταν τοποθετημένο πλάι στο κρανίο.
Τα άλλα αντικείμενα ήταν : πήλινος άωτος λύχνος τοποθετημένος ανάποδα , μόνωτος επίσης πήλινος λύχνος τοποθετημένος κανονικά, μικρό πήλινο αλάβαστρο σε θραύσματα, όπως και τεφρόχρωμο μυροδοχείο, σιδερένια στλεγγίδα, ένδεκα (11) σιδερένια καρφιά.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποτελεί η ανεύρεση πυρήνων ελαιοκάρπου μεταξύ των πελμάτων του νεκρού και κοντά στο μόνωτο και ανάποδα τοποθετημένο λύχνο.
Ένας ακόμη πυρήνας ελαιοκάρπου βρέθηκε κοντά στο κρανίο και άλλος στο γέμισμα s οξυπύθμενου αμφορέα (μόνο το κάτω τμήμα υπήρχε), το οποίο είχαν τοποθετήσει έξω από τη ΒΑ γωνία του τάφου. Ο τάφος Ι χρονολογείται στα τέλη του 4ου - αρχές του 3ου π.Χ. αι.

 Κοιλάκου Χαρίκλεια
Η Βοιωτία κατά την Παλαιοχριστιανική περίοδο. Μια πρώτη προσέγγιση

Η Βοιωτία, που αποτελεί γεωγραφικό διαμέρισμα της Στερεάς Ελλάδας, περικλείεται από βουνά με διεξόδους όμως τόσο προς τον Κορινθιακό όσο και προς τον Ευβοϊκό κόλπο.
Κατά την πρώτη βυζαντινή περίοδο υπαγόταν στην επαρχία «Ελλάδος ήτοι Αχαΐας», σύμφωνα με τον Συνέκδημο του Ιεροκλέους, με πρωτεύουσα την Κόρινθο. Στη Βοιωτία ο Συνέκδημος (αρχές 6ου αι.) περιλαμβάνει τη Θήβα, τη Χαιρώνεια, τη Λεβάδεια, την Κορώνεια, την Ανθηδόνα, τις Θεσπιές, την Τανάγρα και τις Πλαταιές, όλες τις μεγάλες πόλεις δηλαδή της αρχαιότητας οι οποίες συνέχισαν και μετά τον εκχριστιανισμό τους να λειτουργούν ως μεγάλα αστικά κέντρα. Απόδειξη αποτελούν οι παλαιοχριστιανικές βασιλικές, το χαρακτηριστικότερο στοιχείο της χριστιανικής τέχνης, αλλά και της πόλης από τον 4ο έως τον 6ο αιώνα, μερικές από τις οποίες κτίστηκαν στη θέση παλαιών παγανιστικών ιερών. Για την προστασία των πόλεων αυτών δημιουργήθηκε η ανάγκη επισκευής των παλαιών οχυρώσεων ή η κατασκευή νέων. Παράλληλα όμως με τη λειτουργία των μεγάλων αστικών κέντρων, όπου συγκεντρώνονται τα αγροτικά προϊόντα και προωθούνται προς τα λιμάνια, οι έρευνες των τελευταίων χρόνων, επιφανειακές και ανασκαφικές, φανερώνουν την ανάπτυξη αγροτικών θέσεων αλλά και την αύξηση του πληθυσμού της υπαίθρου.

 Κολώνια Ροζίνα, Παρτίδα Έλενα Κ.
Μουσείο Δελφών. Ο σχεδιασμός της νέας έκθεσης, οι στόχοι και οι περιορισμοί

Στην προσχεδιασμένη της μορφή η Eπανέκθεση Mουσείου Δελφών έχει ως βασικό ιστό την ιστορία του Δελφικού ιερού και μαντείου. Μέσω των αφιερωμάτων παρουσιάζεται η θρησκευτική, κοινωνικο-πολιτική και καλλιτεχνική δραστηριότητα του ιερού, από την ίδρυση ως την παρακμή του. Άξονες της παρουσίασης είναι: (α) η τήρηση χρονολογικού πλαισίου, όπου θα εκτυλίσσεται η ανάπτυξη του ιερού και (β) η ανάδειξη συνόλων ευρημάτων με κοινή προέλευση (τοπογραφική, κτηριακή, γεωγραφική-εργαστηριακή). Σημαντικός παράγοντας στη σύλληψη και οργάνωση των θεματικών ενοτήτων είναι η φύση των εκθεμάτων (υπερτερεί η γλυπτική). Η νέα έκθεση προβλέπει τονισμό των μεταβατικών σταδίων (εποχή σιδήρου, ανατολίζουσα περίοδος, αυστηρός ρυθμός) στην ιστορική πορεία του ιερού. Το εκθετικό υλικό θα εμπλουτισθεί με ευρήματα που ως τώρα φυλάσσονταν στις αποθήκες του μουσείου.

 Κολώνια Ροζίνα, Ντάσιος Φώτης
Μουσείο Δελφών. Οι εκθέσεις του περασμένου αιώνα

Η ιστορία του κτηρίου του Μουσείου Δελφών συνδέεται άμεσα με την ιστορία των επανεκθέσεων που πραγματοποιήθηκαν με την ευκαιρία των κτηριακών επεκτάσεων. Η πρώτη έκθεση στις αρχές του περασμένου αιώνα και οι δύο επόμενες επανεκθέσεις -η τελευταία άρχισε πριν από μισό σχεδόν αιώνα- αντιπροσωπεύουν τις μουσειολογικές θεωρίες της εποχής τους και τις επιστημονικές απόψεις των πρωτεργατών τους, Ελλήνων και Γάλλων αρχαιολόγων.
Η τελευταία επέκταση του Μουσείου δεν άλλαξε μόνο την αρχιτεκτονική μορφή του κτηρίου, αλλά αποτέλεσε πρόκληση για την αναδιοργάνωση της έκθεσης, όπως υπαγορεύουν οι νεότερες επιστημονικές μελέτες, κυρίως για την πλαστική του δελφικού ιερού και τις σύγχρονες μουσειολογικές αρχές.

 Κουντούρη Έλενα
Χαιρώνεια: παλαιές ανασκαφές και σημερινά δεδομένα

Η αρχαιολογική έρευνα στην Χαιρώνεια, πατρίδα του πολυμαθούς και πολυγραφότατου συγγραφέα Πλουτάρχου, έχει ήδη συμπληρώσει έναν αιώνα. Ωστόσο, τα δεδομένα για την πόλη της Χαιρώνειας και την ευρύτερη περιοχή της μέχρι πρόσφατα περιορίζονταν στις λιγοστές πληροφορίες από παλαιές ανασκαφές και κυρίως τις ανασκαφές του Σωτηριάδη που έγιναν στις αρχές του 20ου αι. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, η συνεχής παρουσία της Θ ΕΠΚΑ στον χώρο της βόρειας Βοιωτίας φέρνει στο φως ταφικά και οικιστικά ευρήματα, που χρονολογούνται από τους Νεολιθικούς έως και τους Ρωμαϊκούς Χρόνους. Έτσι, στην παρούσα ανακοίνωση γίνεται μια συνθετική παρουσίαση των παλαιότερων και νέων ανασκαφικών δεδομένων, με στόχο να σκιαγραφηθεί η πορεία της ανθρώπινης κατοίκησης στην Χαιρώνεια από τα Νεολιθικά έως και τα Ιστορικά Χρόνια

 Κυπαρίσση-Αποστολίκα Νίνα
Kουτρουλού Μαγούλα στη βόρεια Φθιώτιδα (Νέο Μοναστήρι): η αποκάλυψη μιας νέας, "αστικής" αρχιτεκτονικής, νεολιθικής εγκατάστασης

Η Κουτρουλού Μαγούλα ανήκει στο Δήμο Θεσσαλιώτιδας (Νέο Μοναστήρι) απ' όπου απέχει 2 χιλιόμετρα προς τα ΝΔ του.
Η ανασκαφική έρευνα σε έκταση 50τ.μ. αποκάλυψε οικία, εσωτερικών διαστάσεων 4,30Χ5,30μ. περίπου, η οποία έχει λιθόκτιστη θεμελίωση εξαιρετικά επιμελημένης κατασκευής και πρωτότυπης τοιχοποιίας, ενώ και δάπεδό της, εξίσου επιμελημένο, είναι επίσης από πέτρες. Κατά τόπους η συνέχεια του δαπέδου διακόπτεται από κυκλικού σχήματος κενά, η παρουσία των οποίων δεν φαίνεται να είναι τυχαία και θα ελεγχθούν στη συνέχεια της ανασκαφής.
Η οροφή, η οποία κατέρρευσε, δείχνει την παρουσία πήλινων αρχιτεκτονικών στοιχείων (κεραμιδιών;) ενώ ένα σύνολο αγγείων, κυρίως αποθηκευτικών, βρέθηκαν στη θέση τους κάτω από πεσμένη οροφή υποδεικνύοντας ένα καλά οργανωμένο νοικοκυριό.
Η κατασκευή αυτή χρονολογείται στη Μέση Νεολιθική, ενώ δύο ακόμη οικοδομικές φάσεις, η μία κάτω από την άλλη, δείχνουν τη διάρκεια της εγκατάστασης πάντα μέσα στα χρονικά όρια της Μέσης Νεολιθικής. Επιπλέον, ένας ικανός αριθμός ειδωλίων λίθινων εργαλείων από πυριτόλιθο και οψιανό, μυλόλιθοι αλλά και πλήθος οστών ζώων αντανακλούν μια οικονομία με ευρωστία αλλά και μια γενικότερη αύξηση του πληθυσμού, αν κρίνει κανείς από τον αριθμό και άλλων γειτονικών οικισμών της ίδιας περιόδου στην περιοχή.

 Κυριαζή Όλγα
Η Υστεροελλαδική Ι στη Λοκρίδα. Μετάβαση ή απουσία;

Παρουσιάζονται νέα στοιχεία για την άγνωστη έως σήμερα στη Λοκρίδα μετάβαση, που καλύπτει τους τελευταίους χρόνους της Μεσοελλαδικής και την αρχή της Υστεροελλαδικής, μια εποχή που έχει χαρακτηριστεί ως η περίοδος των Κάθετων Λακκοειδών Τάφων και έχει τεκμηριωθεί ανασκαφικά σε πολλές σημαντικές προϊστορικές θέσεις, κυρίως της Πελοποννήσου.
Τα ανασκαφικά δεδομένα που προσεγγίζονται, με έμφαση στην κεραμική, προέρχονται από δύο παράλιες θέσεις της Λοκρίδος, παρουσιάζουν ένα μικτό χαρακτήρα συνδυάζοντας τη μεσοελλαδική παράδοση και τις νέες τάσεις του μυκηναϊκού πολιτισμού που εμφανίζονται περί τα μέσα του 16ου αι. π.Χ. Παράλληλα διαφαίνονται οι τοπικές μετεξελίξεις που λαμβάνουν χώρα και οδηγούν στην ομαλή και σχεδόν ταυτόχρονη επικράτηση του μυκηναϊκού φαινομένου ακόμα και σε περιοχές που έως τώρα θεωρούνταν ότι ανήκαν στην περιφέρεια του μυκηναϊκού κόσμου, όπως η Φθιώτιδα.

 Λεβέντη Ιφιγένεια
Ένα άγαλμα Μούσας από τις Θεσπιές στο Μουσείο της Θήβας

Ένα ακέφαλο γυναικείο άγαλμα, μεγαλύτερο του φυσικού σε μέγεθος, που φυλάσσεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θήβας, προέρχεται από τις γαλλικές ανασκαφές του τέλους του 19ου αι. στις Θεσπιές της Βοιωτίας. Τεχνικές παρατηρήσεις επιτρέπουν τη διατύπωση της υπόθεσης ότι πιθανότατα πρόκειται για άγαλμα Μούσας με κιθάρα, που θα μπορούσε να κοσμεί το γνωστό ιερό στην κοιλάδα των Μουσών (Παυσ. 9.29.5 και 9.30.1-3). Τεκμηριώνεται επίσης η χρονολόγηση του γλυπτού στους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους.
Παρά τις φιλολογικές και επιγραφικές μαρτυρίες για αγάλματα των Μουσών τα οποία ήταν στημένα στο άλσος των Μουσών στις Θεσπιές, μνημειώδη γλυπτά που να απεικονίζουν τις Μούσες δεν έχουν αναγνωρισθεί ως σήμερα από το ιερό αυτό, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα σημαντικό το γυναικείο άγαλμα στο Μουσείο Θηβών. Η παρουσίασή του δίνει εν τέλει την ευκαιρία να μελετηθούν προβλήματα της εικονογραφίας των Μουσών, αλλά και οι πολιτιστικές και πολιτικές σχέσεις του ιερού των Θεσπιών με άλλες περιοχές του ελληνιστικού κόσμου.

 Λώλος Γιάννης Α.
Δημητριάς στη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο: μια συγκριτική προσέγγιση

Η Δημητριάς στον Παγασητικό κόλπο και η Δημητριάς στην πάλαι ποτέ ακρόπολη της Σικυώνος είναι οι μόνες πόλεις που ο Δημήτριος Πολιορκητής ίδρυσε στην Ελλάδα ακολουθώντας την παράδοση των Μακεδόνων προκατόχων του. Η πρώτη ιδρύθηκε το 294 με συνοικισμό για να αποτελέσει την έδρα του βασιλείου του, η δεύτερη το 303 με μετοίκηση της υπάρχουσας πόλης της Σικυώνος και πρωταρχικό στόχο τη διασφάλιση μιας οχυρής θέσης στη βόρεια Πελοπόννησο. Παρά τις διαφορετικές συνθήκες ίδρυσής τους οι δύο πόλεις αντικατοπτρίζουν κοινές πρακτικές του ελληνιστικού ηγεμόνα: ήταν κτισμένες σε νευραλγικά σημεία, η πρώτη ήλεγχε τις «παρόδους περί τα Τέμπη», η δεύτερη τα περάσματα προς την Αχαία και την Αρκαδία, και αμφότερες παρουσίαζαν μια τυπικά Μακεδονική χωροταξική οργάνωση. Ανασκαφικές και επιφανειακές έρευνες στις δύο πόλεις αποκάλυψαν ένα πολεοδομικό ιστό προσανατολισμένο στα 4 σημεία του ορίζοντα, καθ'εικόνα της Πέλλας - παλιάς και δοξασμένης πρωτεύουσας των Μακεδόνων

 Μαζαράκης Αινιάν Αλέξανδρος
Ερέτρια: Αρχιτεκτονική, πολεοδομία και κοινωνική οργάνωση κατά τους Γεωμετρικούς χρόνους

Μολονότι τις τελευταίες δύο δεκαετίες δεν προέκυψαν πολυάριθμα αρχιτεκτονικά λείψανα που να τροποποιούν σημαντικά τις γνώσεις μας για τη Γεωμετρική Ερέτρια, εντούτοις, οι πρόσφατες ανασκαφές στο ιερό του Απόλλωνος Δαφνηφόρου, καθώς και εκείνες στο Βιγλατούρι και τη Σκάλα Ωρωπού επιτρέπουν την καλύτερη κατανόηση της πολεοδομικής και κοινωνικής της οργάνωσης. Τα νέα αρχαιολογικά δεδομένα οδηγούν στην κριτική επανεξέταση των ήδη γνωστών αρχιτεκτονικών καταλοίπων και συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση της κοινωνικής, θρησκευτικής και οικονομικής οργάνωσης της Ερέτριας και του φαινομένου της αστικοποίησης και της γένεσης της πόλης. Η προσεκτική συγκριτική μελέτη άλλων σύγχρονων οικισμών οδηγεί στη διαπίστωση ότι η οργάνωση του χώρου που παρατηρείται στην Ερέτρια δεν αποτελεί τοπική ιδιαιτερότητα, αλλά ένα πρότυπο οικιστικής οργάνωσης που δεν είχε γίνει αντιληπτό εξαιτίας της αποσπασματικής εικόνας που έχουμε για τους περισσότερους οικισμούς της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου, ιδιαίτερα στη Στερεά Ελλάδα, τη Θεσσαλία και την Εύβοια.

 Μαλακασιώτη Ζωή
Νέα στοιχεία για την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου στην περιοχή Αλμυρού (Μαγνησία) 1100 - 700 π.Χ. Η παρουσία της Άλου

Τα δεδομένα για την Εποχή του Σιδήρου στο νότιο τμήμα της πεδιάδας του Αλμυρού ήταν οι πληροφορίες από παλιές ανασκαφές στις αρχές του αιώνα και κάποια στοιχεία από τις τελευταίες επιφανειακές έρευνες.
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια εκτεταμένες σωστικές ανασκαφές έδωσαν ενδιαφέροντα στοιχεία για την ανθρώπινη παρουσία στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού και την Εποχή του Σιδήρου γύρω και μέσα στα όρια της ελληνιστικής πόλης της Άλου. Νεκροταφεία με ενταφιασμούς και καύσεις νεκρών καθώς και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δίνουν την εικόνα του οικισμού και των καθημερινών δραστηριοτήτων των ανθρώπων που έζησαν στο χώρο αυτό από το 1100/1050 π.Χ. έως τα τέλη του 7ου αι. π.Χ. αλλά και αργότερα στα ελληνιστικά χρόνια. Διαπιστώθηκε έτσι η πολιτισμική συνέχεια με όλες τις αλλαγές στις κοινωνικές δομές.

 Μαμαλούκος Σταύρος, Κοιλάκου Χαρίκλεια
Ο δίκλιτος βυζαντινός ναός του Αγ. Γεωργίου στον Άγιο Δημήτριο Βοιωτίας

Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου, παλαιός ενοριακός και κοιμητηριακός ναός του χωριού ΄Αγιος Δημήτριος στην περιοχή της Λιβαδειάς είναι ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον, ουσιαστικά άγνωστο ως τώρα, βυζαντινό μνημείο της Βοιωτίας. Πρόκειται για δίκλιτο ξυλόστεγο ναό, η αρχική οικοδομική φάση του οποίου ανάγεται στον 13ο πιθανότατα αιώνα και η νεώτερη στο 19ο αιώνα.

 Μαμαλούκος Σταύρος
Η νοτιοδυτική πτέρυγα της Μονής Δουσίκου

Το αναφερόμενο ως Νοτιοδυτική Πτέρυγα Κτίριο βρίσκεται στη νοτιοδυτική γωνία του οικοδομικού συγκροτήματος της μονής Δουσίκου. Τα γνωστά από τις πηγές στοιχεία για την ιστορία του κτιρίου είναι περιορισμένα. Πολύτιμες για τη μελέτη της οικοδομικής ιστορίας του κτιρίου είναι οι παλαιές του απεικονίσεις σε σχέδια και φωτογραφίες. Η οικοδόμησή του μπορεί με επιφύλαξη να τοποθετηθεί στο 17o αιώνα, δεν αποκλείεται όμως να είναι και παλαιότερο. Τη μορφή του κτιρίου στην πρώτη αυτή φάση φαίνεται ότι απεικονίζει το σχέδιο του Μπάρσκυ. Στις αρχές του 19ου αιώνα το κτίριο δέχτηκε εκτεταμένη επέμβαση κατά την οποία απέκτησε την κτιριολογική διάρθρωση που διατηρεί ως σήμερα. Περιορισμένης εκτάσεως επεμβάσεις-επισκευές σε δευτερεύοντα στοιχεία του κτιρίου (κουφώματα κλπ) φαίνεται ότι έγιναν στον όψιμο 19ο αιώνα. Μετά το βομβαρδισμό της μονής από τα στρατεύματα της Κατοχής το κτίριο φαίνεται ότι έπαψε να χρησιμοποιείται και βαθμηδόν ερειπώθηκε, χωρίς, ευτυχώς, να εγκαταλειφθεί εντελώς. Διατηρήθηκαν έτσι επαρκή στοιχεία που επιτρέπουν γραφική του αποκατάσταση του σε μεγάλο βαθμό, ακόμη και σε επίπεδο λεπτομερειών.

 Μάνος Ιωάννης
Η καταγραφή των λίθινων πελεκημένων αντικειμένων της προϊστορικής θέσης "Ράχη Προσκυνά Λοκρίδος" σε ψηφιακή βάση δεδομένων. Μεθοδολογία και ορολογία

Η θέση «Ράχη Προσκυνά» βρίσκεται στο 128ο χμ της εθνικής οδού Αθηνών-Λαμίας. Η ανασκαφή ξεκίνησε το 1996 στο πλαίσιο κατασκευής του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ και ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 1999.
Σύμφωνα με την ανασκαφέα κα Ζάχου Ελένη η πρώτη φάση εγκατάστασης χρονολογείται στη νεώτερη Νεολιθική Ι ενώ η θέση ξανακατοκείται στην Πρωτοελλαδική περίοδο.
Η καταγραφή και μελέτη των λίθινων πελεκημένων αντικείμενων γίνεται σε ψηφιακή βάση δεδομένων με το πρόγραμμα File Maker.
Τα δεδομένα ταξινομούνται και ομαδοποιούνται σε ανασκαφικές πληροφορίες, τεχνολογικά χαρακτηριστικά και τυπολογικά χαρακτηριστικά τω αντικειμένων.
Οι ανασκαφικές πληροφορίες προέρχονται αποκλειστικά από το ανασκαφικό ημερολόγιο όπου αναφέρονται στην ταυτότητα του αντικειμένου (τομή, τετράγωνο, πάσα, αρ. καταγραφής) και στον τρισδιάστατο εντοπισμό του στο χώρο (συντεταγμένες, βάθος).
Στα τεχνολογικά χαρακτηριστικά καταγράφονται οι πληροφορίες σχετικές με τη διαδικασία πελεκήματος του αντικειμένου (διαστάσεις, πρώτη ύλη, μέθοδος αποκοπής), ενώ τα τυπολογικά χαρακτηριστικά αφορούν τη δευτερογενή επεξεργασία του (τύπος εργαλείου, περιγραφή επεξεργασίας, ίχνη χρήσης).
Με την ολοκλήρωση της εισαγωγής των δεδομένων γίνεται η επεξεργασία με τη δημιουργία ερωτημάτων που απαντούν στη διαχρονική εναπόθεση των ευρημάτων (κάθετη διάταξη) και την οριζόντια κατανομή τους στον χώρο

 Μαντζανά Κρυσταλλία
Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Μυροφύλλου. Η διάσωση ενός από τα πιο αξιόλογα μνημεία του Θεσσαλικού χώρου

Προσκολλημένος στη δυτική πτέρυγα της μονής (όπου η τραπεζαρία, το αρχονταρίκι και άλλοι χώροι) είναι ο ναός του Γενεσίου της Θεοτόκου, που καταλαμβάνει το κάτω μέρος της, ενώ πάνω ακριβώς και σε επαφή με την οροφή του έχει κτισθεί το μικρό παρεκκλήσι των Ταξιαρχών.
Ο ναός της Παναγίας είναι μονόχωρος και καλύπτεται από ημικυκλική κάμαρα. Στη δεξιά εξωτερική παραστάδα του ενός από τα δύο μικρά παράθυρα, που ανοίγονται στη δυτική πλευρά, έχει χαραχθεί η επιγραφή 161[-] ΖΠΚ[-] (δεν διακρίνεται ευκρινώς το τελευταίο γράμμα). Το έτος όμως μπορεί να διαβαστεί ως 1612 ή 1614. Οι τοιχογραφίες του ναού διασώζονται σποραδικά και σε άσχημη κατάσταση.
Το παρεκκλήσι των Ταξιαρχών , όπως αναφέρει επιγραφή, ανοικοδομήθηκε στα 1738 και αγιογραφήθηκε από τον ζωγράφο Χρύσανθο.
Η μελέτη που συντάχθηκε για τις εργασίες εκτροπής του άνω ρου του Αχελώου, προέβλεπε αρχικά την κατάκλυση της μονής και την ίδρυση ενός μουσείου όπου θα εκτίθεντο όλα τα κειμήλια όπως και οι τοιχογραφίες που θα αποκολλούντο από τους ναούς της μονής. Οι προσπάθειες πολλών φορέων για την μη κατάκλυσή της απέφερε καρπούς. Στην οριστική μελέτη που συντάχθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ υιοθετήθηκε η πρόταση του καθηγητή του Μετσόβιου Πολυτεχνείου κ. Τάσσιου για τη διάσωση της μονής με την κατασκευή χωμάτινου διαζώματος πέριξ αυτής

 Μουνδρέα-Αγραφιώτη, Αντίκλεια
Τεχνολογικές ασυνέχειες στη θεσσαλική Νεολιθική

Οι έννοιες της συνέχειας ή της ασυνέχειας έχουν αποτελέσει ένα από τα βασικά ερμηνευτικά σχήματα στα οποία βασίστηκε τόσο η διάκριση χρονολογικών-πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων της Θεσσαλικής Νεολιθικής, όσο και η διάκριση τεχνο-οικονομικών διαφοροποιήσεων. Ως κύριοι φορείς αυτών των διαφοροποιήσεων έχουν χρησιμοποιηθεί χαρακτηριστικά τεχνικά αντικείμενα, που λόγω της ειδικής υπόστασης της Τεχνολογίας, της οικονομικής και της πολιτισμικής, θεωρήθηκαν ως ιδανικά παραδείγματα για την τεκμηρίωση της πολιτισμικής ή οικονομικής ασυνέχειας της αρχής της θεσσαλικής Νεολιθικής. Θα αναφερθούμε σε δύο από τα ποιο γνωστά παραδείγματα: στους γεωμετρικούς μικρολίθους και αγκυρόσχημα οστέινα αντικείμενα, Τα δεδομένα που προκύπτουν από πρόσφατες έρευνες και μελέτη παλαιότερων ανασκαφικών συνόλων μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είναι σκόπιμο να επανεξεταστεί η εμβέλεια αυτών των ερμηνευτικών σχημάτων.

 Μπασλή Ελένη
Προβληματισμοί για την περιβαλλοντική και αρχιτεκτονική προστασία της Κοιλάδας των Τεμπών

Με δεδομένα στοιχεία τη φύση, τη μυθολογία, την ιστορία, τη διαχρονική παρουσία του ανθρώπου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η κοιλάδα των Τεμπών πρέπει να αντιμετωπιστεί ως αντικείμενο προστασίας, μελέτης, αξιοποίησης και προβολής. Η ανακοίνωση στο συνέδριο έχει σκοπό να διατυπώσει προτάσεις για ένα πρόγραμμα πολύπλευρης ανάπτυξης με επίκεντρο την ορθολογική (αειφόρο) αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος.
Πιο συγκεκριμένα, το θεματολόγιο της πλήρους αντιμετώπισης της κοιλάδας μέσα από μια σύγχρονη, οικολογική και παράλληλα οικονομοτεχνική βιώσιμη οπτική γωνία περιέχει:
Την εκπόνηση ειδικών μελετών για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την ανάδειξη των μνημείων.
Τη χωροταξική οργάνωση της ευρύτερης περιοχής με στόχο τη διατήρηση και των γύρω παραδοσιακών οικισμών και τη λειτουργία τους ως κέντρα ανάπτυξης του οικοτουρισμού.
Την ανάπλαση του χώρου και των υφιστάμενων κτιριακών εγκαταστάσεων.
Τη χάραξη δρόμων και ειδικά του νέου αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ με κριτήριο το σεβασμό στην ομορφιά του τοπίου και την ιστορία του.
Τη δημιουργία προϋποθέσεων για περιήγηση και απόλαυση της φύσης στα πλαίσια της οργάνωσης του χώρου για τη λειτουργία του ως «οικο-εθνο-αρχαιολογικού πάρκου», παράλληλα με τη δημιουργία ενός Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.
Ο στόχος των παραπάνω προτάσεων είναι να εξασφαλίσουν προστασία και ισόρροπη ανάπτυξη για τις τρεις μορφές περιβάλλοντος: φυσικό, οικονομικό και κοινωνικό / ανθρωπογενές. Έτσι, θα μπορούσε να ανατραπεί η φθίνουσα εξέλιξη ενός μοναδικού ιστορικού χώρου.

 Μπούγια Πολυξένη
Ναρθάκιον υπό τωι Φθιωτικώι τέλει τωι υπό Αχιλλεί (Στράβ. 9.5.10(433). Αρχαιολογικές μαρτυρίες από τον οικισμό και τη νεκρόπολη παρά το Λιμογάρδι Φθιώτιδος

Πρώτος ο Friedrich Stählin και εν συνεχεία ο Yves Bequignon περιηγήθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο παρά την κοινότητα Λιμογαρδίου και αναφέρθηκαν στις ορατές αρχαιότητες-κυρίως στον οχυρωματικό περίβολο, ο οποίος επιστρέφει στο λόφο-αλλά και στις σχετικές επιγραφικές μαρτυρίες.
Τα πρώτα ανασκαφικά ευρήματα από τον χώρο δικαιώνουν τόσο τη γνώμη του Stählin ότι η ακμή του οικισμού χρονολογείται στον 2ο αι. π.Χ όσο και την άποψη του Bequignon ότι η οχύρωση κατασκευάστηκε κατά τον 4ο αι. π.Χ. συγκρινόμενη μάλιστα με άλλες οχυρώσεις-όπως αυτή της Άλου-πρέπει να θεωρηθεί και αυτή έργο των πρώιμων ελληνιστικών χρόνων. Τα κτερίσματα καθώς και τα διαπιστωθέντα στο νεκροταφείο έθιμα στις δυτικές υπώρειες του τειχισμένου λόφου είναι αποκαλυπτικά των σχέσεων του οικισμού με τις λοιπές πόλεις της περιοχής αλλά και τους Μακεδόνες

 Νικολάου Ελισάβετ
Το αρχαιολογικό έργο της τελευταίας πενταετίας στην ελληνιστική Άλο στα πλαίσια του έργου της διαπλάτυνσης του Οδικού Άξονα ΠΑΘΕ

Με αφορμή το έργο "Διαπλάτυνση Οδικού Άξονα ΠΑΘΕ. Τμήμα Αγίων Θεοδώρων - Είσοδος Αλμυρού", στη χιλιομετρική θέση 280.000, βρίσκεται σε εξέλιξη σωστική ανασκαφή κατά την οποία ερευνώνται τμήματα του νότιου και δυτικού σκέλους του τείχους της "κάτω" πόλεως της Άλου των ελληνιστικών χρόνων, λείψανα εγκατάστασης γεωμετρικών χρόνων και τάφοι. Στην ανακοίνωση αυτή θα παρουσιαστούν τα στοιχεία της ανασκαφής του τείχους και τα συμπεράσματα που θα προκύψουν από τον συνδιασμό παλαιότερων και πρόσφατων δεδομένων της έρευνας.

 Ντίνα Ασπασία
Ευρήματα ανασκαφών στην περιοχή της Κάρλας

Επ' ευκαιρία του έργου «Επανασύσταση της λίμνης Κάρλας και Συναφή Έργα» πραγματοποιήθηκαν από την 7η ΕΒΑ ανασκαφικές έρευνες κατά τα έτη 2001-2002, τα αποτελέσματα των οποίων είναι τα εξής:
Συλλεκτήρας Σ6. Ερευνήθηκε βυζαντινό νεκροταφείο 11ου-12ου αι. στη θέση «Κακόρεμα», σε μικρή απόσταση από το βυζαντινό ναό του Αγίου Νικολάου Καναλίων. Στη θέση «Αεράνη» αποκαλύφθηκαν τάφοι και δύο κεραμικοί κλίβανοι παλαιοχριστιανικής εποχής.
Συλλεκτήρας Σ3. Στη θέση «Παλαιόσκαλα» ερευνήθηκαν αρχιτεκτονικά λείψανα δύο κτηρίων παλαιοχριστιανικής εποχής.
Η μελέτη των ευρημάτων των ανασκαφών σε συνδυασμό με τα στοιχεία που υπάρχουν από τις πηγές, πιθανόν να μας οδηγήσουν στην ταύτιση των παραλίμνιων οικισμών της Κάρλας κατά την παλαιοχριστιανική και βυζαντινή περίοδο.

 Πανταζής Γ., Λάμπρου Ε., Δεριζιώτης Λ.
Προσδιορισμός του Προσανατολισμού των Ναών της Μοναστικής Πολιτείας των Μετεώρων με Αστρογεωδαιτική Μεθοδολογία

Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται μια νέα γεωμετρική μεθοδολογία, η οποία συνδυάζει γεωδαιτικές και αστρονομικές μεθόδους, με σκοπό τον προσδιορισμό του ακριβούς προσανατολισμού μνημείων. Η μεθοδολογία αυτή μπορεί να οδηγήσει επίσης στον προσδιορισμό της χρονικής περιόδου οικοδόμησης του μνημείου ή της θεότητας στην οποία αυτό είναι αφιερωμένο.
Παρουσιάζεται η εφαρμογή που έγινε στους ναούς και στα παρεκκλήσια που βρίσκονται στο χώρο της μοναστικής πολιτείας των Μετεώρων, όπου απεδείχθη ο συστηματικός τρόπος προσανατολισμού, ο οποίος συνδέεται κυρίως με την ημέρα εορτασμού τους.
Κατά την εφαρμογή της μεθοδολογίας με τη χρήση σύγχρονων γεωδαιτικών ψηφιακών σταθμών δημιουργήθηκε μια βάση δεδομένων που περιέχει τα προσανατολισμένα τοπογραφικά διαγράμματα των κατόψεών τους. Τα διαγράμματα αυτά αναφέρονται σε ενιαίο σύστημα αναφοράς και αποδίδουν πλήρως και με ακρίβεια ± 2mm όλη τη γεωμετρική πληροφορία για κάθε ναό.

 Παπαδοπούλου Αθανάσιος & Λίτσα
Το πρόβλημα των τοπικών ιδιορρυθμιών και επείσακτων στοιχείων στη Στερεά Ελλάδα και Θεσσαλία κατά την Ύστερη εποχή του Χαλκού

Στην ανακοίνωση αυτή επιχειρείται η παρουσίαση των τοπικών ιδιορρυθμιών (στην αρχιτεκτονική οικισμών-τάφων, ταφικά έθιμα, κεραμική, μικροευρήματα) και επείσακτων στοιχείων από τον υπόλοιπο μυκηναϊκό κόσμο, το Αιγαίο και την Κρήτη, με σκοπό την ανάδειξη του ρόλου των περιοχών αυτών και των πιθανών σχέσεών τους κατά την ύστερη Εποχή του Χαλκού.

 Παπαδοπούλου Ευαγγελία
Επαφές και σχέσεις των περιοχών της Στερεάς Ελλάδας με Αίγυπτο και τις χώρες της Εγγύς Ανατολής κατά την Εποχή του Χαλκού

Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι η ανίχνευση του και η διάρκεια των επαφών και σχέσεων μεταξύ των περιοχών της Στερεάς Ελλάδας και των χωρών της Αιγύπτου και Ε. Ανατολής κατά την εποχή του Χαλκού, με βάση τα γνωστά, ως τώρα, αρχαιολογικά δεδομένα (επείσακτα αντικείμενα κεραμικής, μικροτεχνίας, λιθοτεχνίας κ.α.)

 Παπαθανασίου Αναστασία
Βιοαρχαιολογική ανάλυση του ανθρώπινου οστεολογικού υλικού από τον Προσκυνά Λοκρίδος

Η ανακοίνωση αυτή παρουσιάζει την προκαταρκτική ανάλυση του ανθρώπινου οστεολογικού υλικού που αποκαλύφθηκε στην ανασκαφή στον προσκυνά Φθιώτιδος. Η θέση χρονολογείται από την Ύστερη Νεολιθική έως και τη Μεσοελλαδική Περίοδο, από το 5000 μέχρι το 1650 π.Χ. περίπου, μια περίοδος η οποία λίγο έχει ερευνηθεί βιοαρχαιολογικά. Τα καλά διατηρημένα κατάλοιπα δεκαπέντε ατόμων βρέθηκαν σε δεκατέσσερις ταφές και περιλαμβάνουν οκτώ παιδιά και επτά ενήλικες, από τους οποίους πέντε αναγνωρίστηκαν ως πιθανοί άνδρες και μια ως πιθανή γυναίκα. Ο μέσος όρος ηλικίας είναι 34,2 χρόνια και το μέσο ύψος είναι 167,5 εκατοστά για τους άνδρες και 152,5 εκατοστά για τις γυναίκες. Οι κύριες κρανιακές και μετακρανιακές παθολογικές αλλοιώσεις που παρατηρήθηκαν περιλαμβάνουν υψηλά ποσοστά αναιμίας (cribra orbitalia)(6/11ή 54,5%), αρθρίτιδας (3/11 ή 27,3%) και ενθεσοπαθειών (δεικτών έντονης μυοσκελετικής δραστηριότητας)(7/11 ή 58,3%) και χαμηλά ποσοστά τραυμάτων (1/11 ή 9,1%) και περιοστίτιδας (1/11 ή 9,1%). Οι παθολογικές αλλοιώσεις των δοντιών περιλαμβάνουν υψηλά ποσοστά υποπλασιών (17/264 ή 6,4%), κακής έκφυσης 911/264 4,2%) και συσσώρευσης οδοντικής πλάκας (3/11 ή 27,3%), και χαμηλά ποσοστά απώλειας δοντιών κατά τη διάρκεια της ζωής (1/11 ή 9,1%) και τερηδονισμού (8/264 ή 3,0%).
Συνεπώς παρά το μικρό μέγεθός του, το δείγμα φαίνεται να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο πληθυσμός του Προσκυνά είχε αρκετά προβλήματα υγείας α) λόγω ελλιπούς διατροφής, που διαπιστώθηκε με ανάλυση σταθερών ισοτόπων άνθρακα και αζώτου και είχε σαν συνέπεια τις παρατηρούμενες αναιμικές καταστάσεις και τα επεισόδια ανακοπής της ανάπτυξης, και β) λόγω της έντονης μυοσκελετικής δραστηριότητας, της υπερβολικής κινητικότητας και χρήσης των άνω άκρων που κατέληγε σε χαρακτηριστικές αρθριτικές αλλοιώσεις.

 Παπακυριάκος Κωνσταντίνος, Μαργαριτώφ Μαρία -Αικατερίνη, Μαργαρίτης Κωνσταντίνος, Ντανοπούλου Παναγιώτα
Συντήρηση των τοιχογραφιών και κονιαμάτων του ροδιακού περιστυλίου του Ανακτόρου της Αρχαίας Δημητριάδος

Οι ανασκαφικές έρευνες στην ελληνιστική πόλη της αρχαίας Δημητριάδας από τις αρχές του 20ου αιώνα έφεραν στο φως πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων. Κατά την ανασκαφική περίοδο Σεπτεμβίου - Δεκεμβρίου 2002 με το Γ' ΚΠΣ ΠΕΠ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, έγιναν εργασίες συντήρησης σε πήλινα, μεταλλικά, οργανικά, λίθινα ευρήματα, κονιάματα και τοιχογραφίες. Κάποια από αυτά χρειάστηκαν άμεση συντήρηση (ın sıtu) στον χώρο της ανασκαφής ενώ τα περισσότερα συντηρήθηκαν και συντηρούνται ακόμη στο χώρο του εργαστηρίου της ανασκαφής.
Στην ανακοίνωση αυτή θα αναφερθούμε κυρίως στην συντήρηση των τοιχογραφιών του Ανακτόρου της Αρχαίας Δημητριάδας, δηλαδή στις εργασίες και στα υλικά που χρησιμοποιούνται αποσκοπώντας στη διακοπή της φθοράς τους και την παραπέρα προστασία τους. Σύμφωνα με τον Cesare Brandi "Η συντήρηση πρέπει να στοχεύει στην αποκατάσταση της δυνητικής ενότητας του έργου Τέχνης, αρκεί αυτό να είναι δυνατό χωρίς να δημιουργήσουμε ένα έργο πλαστό καλλιτεχνικά ή ιστορικά και χωρίς να σβήσουμε κάθε ίχνος της πορείας του μέσα στο χρόνο".
Εκτός όμως από την καθαυτό συντήρηση των τοιχογραφιών και των κονιαμάτων που γίνεται στο χώρο που βρέθηκαν, θα αναφερθούμε στα τεχνολογικά χαρακτηριστικά των υλικών κατασκευής των κονιαμάτων, των χρωμάτων κ.λ.π., στις προηγούμενες επεμβάσεις συντήρησης και στα μέτρα προληπτικής συντήρησης που θα λάβουμε και η οποία αφορά τις κατάλληλες συνθήκες φύλαξης, με την ρύθμιση και τον έλεγχο περιβαλλοντικών παραμέτρων, όπως θερμοκρασία και σχετική υγρασία, για την περαιτέρω προστασία τους στο πέρασμα του χρόνου.

 Παπακωνσταντίνου Μαρία Φωτεινή, Παπασταθοπούλου Αριστέα
Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Λαμίας. Πρώτη παρουσίαση

Οι σωστικές ανασκαφές των τελευταίων ετών στις βορειοδυτικές υπώρειες του λόφου της Ακρολαμίας έχουν φέρει στο φως σημαντικό αριθμό λαξευτών θαλαμωτών τάφων της βόρειας νεκρόπολης της αρχαίας Λαμίας. Κατά συνέπεια, διαθέτουμε σήμερα αρκετά στοιχεία για την εξέταση της αρχιτεκτονικής μορφής τους, των τάφων, των κτερισμάτων και των ταφικών εθίμων.
Με την παρούσα ανακοίνωση επιχειρείται μια πρώτη παρουσίαση του ανωτέρω υλικού, με ιδιαίτερη έμφαση στα μορφολογικά χαρακτηριστικά των λαξευτών θαλαμωτών τάφων, ενώ παράλληλα διερευνώνται οι τοπικές ιδιαιτερότητες τους και η σχέση τους με ανάλογα μνημεία.

 Παρτίδα Έλενα Κ.
Δελφοί και Ανατολή: ιχνηλατώντας τις σχέσεις των λαών μέσα από τα αναθήματα στο Μαντείο

Τα παλαιότερα πολυτελή αναθήματα στο Ιερό των Δελφών, που αποδίδονται στους ηγεμόνες της Φρυγίας και Λυδίας και μας είναι γνωστά σχεδόν αποκλειστικά από τις μαρτυρίες ιστορικών και περιηγητών της αρχαιότητας, αποτελούν μόνο μία κατηγορία ανατολικών αναθημάτων. Η διερεύνηση μιας σειράς από αποθηκευμένα ευρήματα και ο συσχετισμός τους με άλλα εκθέματα εμπλουτίζει τις γνώσεις μας περί σχέσεων του Μαντείου με την ευρύτερη Ανατολή, ήδη στην πρώιμη εποχή της κυριαρχίας του Απόλλωνα. Υπάρχουν και ελάσσονα (μικρότερης αξίας) αφιερώματα, που παρέχουν αξιοποιήσιμα στοιχεία περί εμπορικών επαφών, επιπέδου τεχνογνωσίας, καλλιτεχνικών εργαστηρίων. Βάσει τεχνοτροπικών κριτηρίων κάποια αντικείμενα μεταλλοτεχνίας -αν και ανώνυμων αναθετών- αναγνωρίζονται ως εισαγμένα από την ανατολή. Επιπλέον, από την ερμηνεία στοιχείων επιγραφικής και αρχιτεκτονικής γλυπτικής προκύπτουν συμπεράσματα σχετικά με την παρουσία όχι μόνο προξένων και πρεσβευτών, αλλά επίσης και τεχνιτών, γλυπτών, αρχιτεκτόνων, αθλητών ή ακόμη και δούλων από τις αρχαίες κοινωνίες της Ανατολής στους Δελφούς.
Στις γνώσεις μας συμβάλλει σημαντικά η αρχιτεκτονική : οι τοπικές παραδόσεις ρυθμών και οικοδομικής τεχνολογίας της Μικράς Ασίας (Ιωνικής ακτής, Αιολίδας / Περγάμου) διατρανώνονται στο Ιερό των Δελφών, όπου δοκιμάζονται συνδυαστικά και εν συνεχεία διαδίδονται. Η κινητικότητα των ανθρώπων συνεπάγεται αμφίδρομες επιρροές, όπως φαίνεται από την τέλεση εορτών Δελφικού τύπου στην Ασία.

 Πετρίδης Πλάτων
Η πόλη των Δελφών στην Ύστερη Αρχαιότητα υπό το φως των νέων ανασκαφικών δεδομένων

Λίγο πριν κλείσει ένας αιώνας από την έναρξη της Μεγάλης Ανασκαφής στους Δελφούς (1892-1903) που διενήργησε η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή στους Δελφούς, αναθερμάνθηκε το ενδιαφέρον για τα οικιστικά κατάλοιπα της Ύστερης Αρχαιότητας που ελάχιστης προσοχής είχαν τύχει ως τα μέσα της δεκαετίας του 1980. Από το 1990 ως το 1997, ανεσκάφησαν δύο από τα σημαντικότερα κτήρια της εποχής αυτής, η Ρωμαϊκή Αγορά και η Νοτιοανατολική Έπαυλη. Παράλληλα, μελετήθηκαν εξονυχιστικά η γλυπτική, η κεραμική (εισηγμένη ή εντόπια), τα μαλάκια και τα οστά που ήρθαν στο φως από τις ανασκαφές αυτές ή από παλαιότερες. Σε συνδυασμό με τη μελέτη και άλλων σημαντικών οικιστικών καταλοίπων από την πόλη, είμαστε πλέον στη θέση να παρακολουθήσουμε την πορεία των Δελφών από τον 4ο αι. μ.Χ. κ.ε., να απορρίψουμε μεταγενέστερες απόψεις που μιλούσαν για την καταστροφή τους από τους Σλάβους στα τέλη του 6ου και να τοποθετήσουμε την οριστική τους εγκατάλειψη στο τέλος του πρώτου τετάρτου του 7ου μ.Χ αιώνα.

 Πέτρου Δήμητρα, Ανδρούδης Πασχάλης
Οι βυζαντινοί ναοί των Αγίου Νικολάου και Εισοδίων της Θεοτόκου στην Άτταλη Ευβοίας

Στο χωριό Άτταλη της Ευβοίας, στις δυτικές υπώρειες της Δίρφης, σώζεται σε ερείπια ο ναός του Αγίου Νικολάου και σε μικρή απόσταση βορειοδυτικά, ο μετασκευασμένος ναός της Παναγίας (Εισόδια της Θεοτόκου).
Με κάτοψη που ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο, οι δύο ναοί προεκτείνονται στα δυτικά με ισοπλατή νάρθηκα. Ο ναός μάλιστα του Αγίου Νικολάου έχει και εξωνάρθηκα, που προστέθηκε σε επόμενη οικοδομική φάση. Στο βόρειο τοίχο του νάρθηκα και των δύο ναών διακρίνονται ακόμη τα κατάλοιπα των αρκοσολίων των τάφων που υπήρχαν εκεί. Επιπλέον, σε επαφή με το βόρειο τοίχο του νάρθηκα του ναού της Παναγίας, είναι ορατά τα ερείπια πλινθόκτιστης κατασκευής, πιθανότατα ενός παρεκκλησίου. Στα ενδιαφέροντα κοινά μορφολογικά στοιχεία των μνημείων ανήκουν και οι πολύπλευρες κόγχες του ιερού. Το παράθυρο της μεσαίας αψίδας του ναού της Παναγίας ήταν τρίλοβο.
Οι τοιχοποιΐες των ναών κτίσθηκαν με μεσαίους και μικρούς λίθους, με άφθονες πλίνθους και πλινθία σε οριζόντιες και κάθετες στρώσεις όπου συχνά σχηματίζονται ψευδο-γράμματα. Οι λίθοι και οι πλίνθοι διαμορφώνουν πρόσωπο και στις δύο πλευρές της τοιχοποιΐας, που εσωτερικά είναι χυτή. Τα δάπεδα των ναών συνέθεταν μεγάλες ορθογώνιες μαρμάρινες πλάκες, ενώ ειδικά στο ναό του Αγίου Νικολάου σώζονται και πλαίσια opus sectile.
Μετά από τη εξέταση της αρχιτεκτονικής, παρουσιάζουμε τον γλυπτό διάκοσμο των δύο ναών (αρχιτεκτονικά γλυπτά, γλυπτά τέμπλου) και προτείνεται η χρονολόγησή τους με βάση τα δεδομένα της τυπολογίας, της αρχιτεκτονικής και της γλυπτικής.

 Πίκουλας Γ. Α.
Tο οδικό δίκτυο της Θεσσαλίας. Δεδομένα και προοπτικές. Σχεδίασμα έρευνας

H παρούσα ανακοίνωση αποσκοπεί σε διττό στόχο: από τη μιά επιχειρεί την αποτίμηση των υπαρχουσών γνώσεων μας για το αρχαίο οδικό δίκτυο της Θεσσαλίας, αλλά και αυτό των νεωτέρων χρόνων (διαχρονική θεώρηση), και από την άλλη επιχειρεί να καταθέσει προτάσεις και απόψεις για την πραγμάτωση στο εγγύς μέλλον ερευνητικού προγράμματος για το σύνολο του θεσσαλικού χώρου. Yπόβαθρο για το δεύτερο αποτελεί η συναφής έρευνα που ολοκληρώθηκε τα παρελθόντα χρόνια στην υπόλοιπη Eλλάδα [Πελοπόννησος, Kυκλάδες, Mακεδονία] και βέβαια το τρέχον ερευνητικό πρόγραμμα του οικείου Παν/μίου [2002κε.] με τίτλο «Oι διαβάσεις της Πίνδου: Oδικό δίκτυο και άμυνα», σημαντικό μέρος του οποίου καλύπτει τη δυτική ορεινή Θεσσαλία [N. Tρικάλων και Kαρδίτσας, περιοχή Aσπροποτάμου και Aργιθέας].

 Ραπτόπουλος Σωτήρης
Ανασκαφή Πρωτοελλαδικού Οικισμού Αντίκυρας

H ανασκαφή του ΠΕ οικισμού Αντίκυρας έφερε στο φως κτίρια, "οχυρώσεις"
και δάπεδα των ΠΕ ΙΙ, ΠΕ ΙΙΙ περιόδων, σε μια έκταση 40x25 μ., δίπλα
στην κοίτη του τοπικού χειμάρρου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει μια ΠΕ ΙΙ (,')
οικία ("μέγαρο"), στο κεντρικό πλάτωμα του αποκαλυφθέντος τμήματος του οικισμού, απ'οπου προέρχεται μια σειρά εργαλείων, μια λίθινη σφραγίδα
και απανθρακωμένοι καρποί.

 Ριτσώνης Άγγελος Σωτηρίου
Επιτύμβιο ανάγλυφο οικογένειας Ακαϊδών από τη Βόρειο Εύβοια

Ο κατάλογος των πολιτών που αναφέρονται στην επιγραφή που δημοσίευσε ο G. Lolling, σχετικά με την προσφορά αυτών για την ανοικοδόμηση του ναού της Αρτέμιδος Προσηώας στο Βόρειο ακρωτήριο της Εύβοιας περιλαμβάνει ονόματα αντιπροσώπων 17 πόλεων ένας εκ των οποίων ο Εμπεδόξενος του Πολυκλέους που δηλώνεται ως Ακαϊδης. Έγινε μία προσπάθεια με αφορμή το επίθετο να ελεγχθεί το τοπωνυμιακό Ακαϊδες κοντά στο αρχαίο όρος Μάκιστος της Βορείου Ευβοίας. Σε επιφανειακή έρευνα έχουν εντοπιστεί αρχαία σπαράγματα, κεραμοσκεπείς τάφοι, αλλά και ένα επιτύμβιο ανάγλυφο που αναπαριστά τέσσερις μορφές. Τα ευρήματα πιστοποιούν ότι ίσως βρισκόμαστε κοντά στην ταύτιση της αρχαίας πολίχνης Ακαϊδες. Το ταφικό μνημείο φέρει επιγραφή και αναπαριστά μία αγροτική οικογένεια και εντοπίστηκε στο σπίτι κάποιου Λιμνιώτη στα τέλη του 19ου αιώνος.

 Σάμψων Αδαμάντιος, Μεγαλούδη Φραγκίσκα
Σπήλαιο Σαρακηνού Βοιωτίας : Στοιχεία για το περιβάλλον και την αγροτική οικονομία

Το σπήλαιο του Σαρακηνού βρίσκεται στη Βοιωτία στην περιοχή της αρχαίας λίμνης Κωπαϊδας. Η περιοχή αυτή αποτελεί ένα σημαντικό χώρο κατοίκησης από τους απώτατους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα. Τα ασβεστολιθικά πετρώματα των βουνών που την περιβάλλουν έχουν δημιουργήσει μικρά ή μεγάλα σπήλαια πολλά από τα οποία υπήρξαν καταβόθρες κατά εποχές ενώ άλλα είχαν κατοικηθεί σε περιόδους χαμηλής στάθμης της λίμνης. Το σπήλαιο του Σαρακηνού βρίσκεται σε πολύ μεγαλύτερο ύψος από την πεδιάδα. Πρόκειται για σπήλαιο μεγάλων διαστάσεων με μεγάλη φωτεινή είσοδο και άριστη θέα στην πεδιάδα. Η ανασκαφή του διήρκεσε από το 1994 έως το 2001 υπό τη διεύθυνση του Δρ. Αδ. Σάμψων και της Εφορείας Σπηλαιολογίας και προσέφερε σημαντικές πληροφορίες για την οικονομία κάθε περιόδου κατοίκησης καθώς και τη βλάστηση που κυριαρχούσε στην περιοχή από τους παλαιολιθικούς χρόνους μέχρι τη Μέση Χαλκοκρατία.
Ο χώρος παρουσιάζει συνεχή κατοίκηση της οποίας η παλαιότερη φάση ανάγεται στην ανώτερη παλαιολιθική ενώ η εγκατάλειψη του τοποθετείται στις αρχές της Μέσης Εποχής του Xαλκού. Η φάση ακμής του σπηλαίου τοποθετείται στη Νεώτερη Νεολιθική στα στρώματα της οποίας βρέθηκε άφθονη κεραμική, μαλάκια και οστά ζώων.
Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής, συλλέχθηκε σειρά δειγμάτων χώματος με σκοπό τη ανεύρεση φυτικών καταλοίπων. Τα δείγματα χρονολογούνται στην Νεώτερη Νεολιθική και προέρχονται κυρίως από την ανασκαφική τομή Α. Περισσότερα από 2000 λίτρα χώματος επεξεργάστηκαν με μηχάνημα επίπλευσης από το 1998 έως και το 2001.
Το μεγαλύτερο αριθμό καταλοίπων απέδωσαν οι στρώσεις 8 και 9 όπου βρέθηκε μεγάλη συγκέντρωση απανθρακωμένων σπόρων μονόκοκκου σιταριού, καθώς και μικρός αριθμός κριθαριού, σύκου, φιστίκια και άγριων φυτών.
Τα φυτικά κατάλοιπα του Σαρακηνού είναι ιδιαίτερα σημαντικά καθώς μας παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες τόσο για τις τροφοπαρασκευαστικές δραστηριότητες των κατοίκων του σπηλαίου όσο και για τις γεωργικές πρακτικές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μεγάλη συγκέντρωση μονόκκοκου σιταριού καθώς η θέση είναι μοναδική ως προς την ποσότητα και την διατήρηση των καταλοίπων αυτών, γεγονός που ενισχύει την άποψη για εξειδίκευση στην παραγωγή του σιτηρού αυτού σε θέσεις του βόρειου τμήματος της χώρας κατά την Νεώτερη Νεολιθική.

 Σαρρή Καλλιόπη
Farinetti Emeri, Σμπόνιας Κώστας, Σαρρή Καλλιόπη
Η ανάγνωση του προϊστορικού τοπίου στη χώρα μιας ελληνορωμαϊκής πόλης. Η περίπτωση της Αρχαίας Τανάγρας Βοιωτίας

Η ανακοίνωση παίρνει αφορμή από τα αποτελέσματα του προγράμματος μελέτης της αρχαίας πόλης της Τανάγρας στην Βοιωτία του Πανεπιστημίου του Leiden υπό τη διεύθυνση του καθηγητή J. Bintliff για να συζητήσει δύο θέματα. Πρώτον το προϊστορικό τοπίο στην ευρύτερη περιοχή της πόλης που άπτεται θεμάτων αναγνωσιμότητας των προϊστορικών περιόδων και επιλογής κατάλληλης μεθοδολογίας για την ανεύρεση του προϊστορικού υλικού. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε μία σειρά μικρών Νεολιθικών θέσεων που ανευρέθηκαν στην περιφέρεια της πόλης και στη μέθοδο που ακολουθήθηκε. Δεύτερον να παρουσιάσει από μεθοδολογικής πλευράς τα αποτελέσματα που προέκυψαν για την οργάνωση της ελληνορωμαϊκής πόλης από την συνδυασμένη καταγραφή της επιφανειακής κεραμεικής και την εφαρμογή γεωφυσικών μεθόδων και μικροτοπογραφικής επισκόπησης.

 Σδρόλια Σταυρούλα, Τσιμπίδα Ελένη
Το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Ρεντίνας. Στοιχεία για τους ναούς του οικισμού (16ος-19ος αιώνας)

Στο Εκκλησιαστικό Μουσείο της Ρεντίνας υπάρχουν σήμερα 228 εικόνες και πολλά βιβλία και σκεύη, τα οποία συγκεντρώθηκαν σταδιακά, μετά το 1973, από όλους τους ναούς του οικισμού. Η τακτοποίηση και μελέτη τους, που επιχειρήθηκε πρόσφατα, οδήγησε στη διαπίστωση ότι όλοι οι ναοί της Ρεντίνας γνώρισαν παλαιότερες φάσεις από την υπάρχουσα, που ανάγεται στον 17ο και στον 18ο αιώνα. Καταβλήθηκε προσπάθεια να εκτεθούν σε χωριστές ενότητες οι λίγες εικόνες της μονής Ρεντίνας (16ου αι. κ.ε.), που σώθηκαν από τη μεγάλη κλοπή του 1973, καθώς και εκείνες των παρεκκλησίων της, εικόνες από τα παλαιότερα τέμπλα των ναών Αγίου Νικολάου και Αγίου Γεωργίου, καθώς και οι ωραίες δεσποτικές εικόνες του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1659), έργα του γνωστού ζωγράφου Ιωάννη, ο οποίος τοιχογράφησε το 1662 τη μονή Ρεντίνας. Οι εικόνες αυτές παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, όχι μόνο για την ποιότητα και την καλλιτεχνική ποικιλία που παρουσιάζουν, αλλά και διότι μέσω αυτών τεκμηριώνονται οι ιστορικές φάσεις των μνημείων και κατά συνέπεια όλου του οικισμού.

 Σδρόλια Σταυρούλα
Η πορεία του Αλεξίου Κομνηνού στη Θεσσαλία το 1083. Τα αρχαιολογικά ευρήματα στον Κίσσαβο και στο Μαυροβούνι

Σύμφωνα με παλαιότερες έρευνες, ο Αλέξιος Κομνηνός, κατά την εκστρατεία του στη Θεσσαλία για την αντιμετώπιση των Νορμανδών, επέλεξε την παράλια διαδρομή μέσω Κισσάβου και Μαυροβουνίου, ώστε να οδηγηθεί προς τα Τρίκαλα, παρακάμπτοντας τη Λάρισα, η οποία πολιορκούνταν από τους Νορμανδούς. Η ακριβής χάραξη της πορείας αυτής, που δίδεται επιγραμματικά από την ΄Αννα Κομνηνή στο έργο της «Αλεξιάς», παρουσιάζει ακόμη αρκετά προβλήματα, και προς την κατεύθυνση αυτή συμβάλλουν τα πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα που θα παρουσιασθούν, και προέρχονται τόσο από το Όρος των Κελλίων στον Κίσσαβο, όσο και από τους παραλίμνιους βυζαντινούς οικισμούς στο Καστρί, στην Αμυγδαλή και στο Καλαμάκι, στους πρόποδες του Μαυροβουνίου.

 Σκορδά Δέσποινα
Κίρρα. Η ανασκαφική έρευνα στον προϊστορικό οικισμό κατά το 2000

Στο βόρειο τμήμα του σύγχρονού οικισμού της Κίρρας, κοντά στις εκβολές του μικρού ποταμού Πλείστου, παλαιότερες και νεότερες ανασκαφές έχουν φέρει στο φως λείψανα του γνωστού προϊστορικού οικισμού της. Μία από τις σημαντικές σωστικές ανασκαφές της Ι Ε.Π.Κ.Α στην περιοχή αυτή ήταν κι εκείνη που διενεργήθηκε το καλοκαίρι του 2000 (οικόπεδο Ιωάννη Παππά), κατά την οποία αποκαλύφθηκαν και ερευνήθηκαν αδιατάρακτες επιχώσεις της Μεσοελλαδικής εποχής. Η μελέτη των ακινήτων και κινητών ευρημάτων τους επιτρέπει την εξαγωγή συμπερασμάτων για την κεραμική, την αρχιτεκτονική και τα ταφικά έθιμα, καθώς και για αίτια που προκάλεσαν στο τέλος της ΜΕ εποχής την καταστροφή του ακμαίου ΜΕ οικισμού της Κίρρας, ενός από τα σημαντικά προϊστορικά λιμάνια του Κορινθιακού.
Η καταστροφή αυτή υπήρξε καθοριστική όχι μόνο για την ιστορία του ίδιου του λιμανιού της Κίρρας, αλλά και για την οικιστική εξέλιξη ολόκληρης της περιοχής της κοιλάδας του Πλείστου, στην οποία εντάσσονται ο οικισμός και το Ιερό των Δελφών.

 Σταματοπούλου Μαρία
Τα ορφικο-βακχικά ελάσματα της Θεσσαλίας

Η εύρεση ενεπίγραφων χρυσών ελασμάτων που σχετίζονται με την ορφική/βακχική μυστηριακή λατρεία σε τάφους της Θεσσαλίας είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία των ταφικών πρακτικών της περιοχής. Με αφορμή την πρώτη παρουσίαση του ενεπίγραφου έλασματος από τη Μαγούλα Μάτι, που βρέθηκε στις αρχές του περασμένου αιώνα και το οποίο μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν χαμένο, θα εξεταστούν οι τύποι των ελασμάτων αυτών, η διασπορά τους στη Θεσσαλία κατά τον 4ο και 3ο αι. πΧ και η σημασία τους στα πλαίσια των ταφικών εθίμων της περιοχής.

 Σταμούδη Αικατερίνη
Η προϊστορική κατοίκηση στο Κάστρο Λαμίας

Πρόσφατη ανασκαφική δραστηριότητα στην ανατολική πλαγιά του Κάστρου Λαμίας έφερε στο φως αρκετές οικοδομικές φάσεις. Αν και η μετέπειτα κατοίκηση/επέμβαση κατά τους βυζαντινούς - μεταβυζαντινούς χρόνους υπήρξε καθοριστική για τη διατάραξη των προγενέστερων φάσεων, εκτενής είναι η κατοίκηση του χώρου κατά την προϊστορική περίοδο. Ενδεικτική είναι η παρουσία της ΜΕ και της ΥΕ φάσης, αντιπροσωπευόμενων από οικοδομικά λείψανα και κινητά ευρήματα.
Η παρούσα ανακοίνωση διαπραγματεύεται τα χαρακτηριστικά της κεραμικής των δύο ανωτέρω φάσεων, όπως αυτή εντοπίστηκε στη συγκεκριμένη θέση, καθώς και τις τοπικές ιδιομορφίας της, ενώ ακόμα επιχειρεί να διαγνώσει τη διάρκεια ζωής της ΜΕ παράδοσης (κυρίως του τέλους αυτής της περιόδου), αισθητά εκφραζόμενης από τα μινύεια και τα αμαυρόχρωμα δείγματα, τη σχέση της με τη ΥΕ, αλλά και να ανιχνεύσει αν υπάρχει αδιάκοπη κατοίκηση έως την ΥΕΙΙΙΑ2-Β1 περίοδο. Η τελευταία γίνεται εύκολα διαγνώσιμη από τη σχετική μυκηναϊκή θεματολογία και αποτελεί την υστερότερη φάση χρήσης του χώρου κατά την προϊστορική εποχή

 Συθιακάκη - Κριτσιμάλλη Βασιλική
Κιονόκρανα από τη βασιλική των Δαφνουσίων Λοκρίδας: επανεξέταση της άποψης για την ελλαδική καταγωγή του ιωνικού κιονοκράνου με επίθημα.

Από τα ιωνικά κιονόκρανα και τα επιθήματα που αποκάλυψε η ανασκαφική έρευνα του Αν. Ορλάνδου στη βασιλική των Δαφνουσίων Λοκρών το 1929 διασώθηκε ως τις μέρες μας μόνο ένα επίθημα. Δυο ακόμη κιονόκρανα και ένα επίκρανο ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια της ανασκαφικής έρευνας που πραγματοποίησε η 7η Ε.Β.Α. στο αίθριο και τα προσκτίσματα της βασιλικής κατά τα έτη 1995 και 1996. Η μελέτη των ευρημάτων, μετά την ολοκλήρωση της συντήρησής τους, οδήγησε σε μια σειρά από ενδιαφέροντα συμπεράσματα για το υλικό, την τεχνική και την εποχή της κατασκευής τους. Οι παρατηρήσεις αυτές σχετίζονται άμεσα με την επικρατούσα άποψη περί ελλαδικής καταγωγής του ιωνικού κιονοκράνου με επίθημα, άποψη που στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στην πρώιμη χρονολόγηση των παραδειγμάτων της βασιλικής των Δαφνουσίων Λοκρών.

 Τζιαφάλιας Αθανάσιος
Το κοινό των Τριπολιτών

 Τουφεξής Γεώργιος
Η λίμνη Κάρλα (Βοιβηίς) και η ανασκαφή στον προϊστορικό οικισμό στη θέση Παλαιόσκαλα. Πρώτα συμπεράσματα και προοπτικές

Παρουσιάζεται η ανασκαφική έρευνα στον προϊστορικό οικισμό στη θέση Παλαιόσκαλα που διενεργήθηκε στα πλαίσια του έργου της κατασκευής του Ταμιευτήρα Κάρλας και η διαφαινόμενη σχέση του οικισμού με τη λίμνη Κάρλα ( Βοιβηίδα). Επίσης, παρουσιάζονται οι προοπτικές της έρευνας του οικισμού στην κατανόηση ζητημάτων της θεσσαλικής προϊστορίας αλλά και στην κατεύθυνση αξιοποίησης και ανάδειξής του, σε σχέση με την αποκατάσταση της λίμνης Κάρλας.

 Τσαρούχα Ανθούλα
Τα νεκροταφεία της αρχαίας Άμφισσας

Η οικοδομική δραστηριότητα καθώς και τα διάφορα δημόσια έργα επέβαλλαν τα τελευταία χρόνια ένα μεγάλο αριθμό ανασκαφών μικρής και μεγάλης έκτασης όπου έχουν εντοπιστεί τα νεκροταφεία της αρχαίας Άμφισσας.
Έτσι μέχρι σήμερα έχουμε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα, που μας επιτρέπει να δια μορφώσουμε μια αρκετά καθαρή εικόνα για τη διάταξη των νεκροταφείων και τη εξέλιξή τους στις διάφορες εποχές, από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι και την παλαιοχριστιανική εποχή.
Στα νεκροταφεία της Άμφισσας συναντάμε όλους σχεδόν τους γνωστούς και από άλλες περιοχές του ελλαδικού χώρου τύπους τάφων όπως λακκοειδείς, εγχυτρισμούς, πήλινες λάρνακες, κεραμοσκεπείς, καύσεις, κιβωτιόσχημοι και ταφικό κτίσμα.
Από τα κτερίσματα την κύρια θέση κατέχουν τα πήλινα αγγεία και ακολουθούν τα πήλινα ειδώλια, τα κοσμήματα, τα νομίσματα κ.α.
Σήμερα τα πλούσια κτερίσματα κοσμούν τις προθήκες του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Άμφισσας.

 Τσιουρής Ιωάννης
Τοιχογραφημένα μνημεία του 18ου αιώνα στην περιοχή των Αγράφων

Στην περιοχή των Αγράφων υπάρχουν είκοσι επτά τοιχογραφημένα μνημεία, από τα οποία οκτώ είναι καθολικά μοναστηριών, εννέα ενοριακοί ναοί, πέντε παρεκκλήσια και ισάριθμοι νάρθηκες. Το παλαιότερο εικονογραφικό σύνολο είναι αυτό του Ι.Ν. της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βατσουνιάς (1708), ενώ το νεότερο ο νάρθηκας της Ι.Μ. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Βραγγιανών Καρδίτσας (1797). Παρά το ότι γνωρίζουμε τα ονόματα δεκατεσσάρων ζωγράφων, των οποίων η παρουσία εντοπίζεται σε δεκατρία μνημεία, μόνο ένας κατάγεται από την περιοχή. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη μελέτη των τοιχογραφιών μας οδηγεί στη διαπίστωση ότι κυρίως, μετακαλούνταν ζωγράφοι από άλλες περιοχές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παρατηρείται στην εντοίχια ζωγραφική των ναών των Αγράφων μια ποικιλία αντιπροσωπευτικών τάσεων και ρευμάτων της Ορθόδοξης ζωγραφικής του 18ου αιώνα.

 Φακορέλλης Γιώργος
Η Συμβολή του Άνθρακα-14 στη μελέτη της Προϊστορικής Εποχής στη Θεσσαλία

Είναι γνωστό ότι οι χρονολογήσεις που παρέχει η μέθοδος του Άνθρακα-14 έχουν συμβάλει σημαντικά στη μελέτη της Προϊστορικής Εποχής με τη δημιουργία μίας απόλυτης κλίμακας χρονολόγησης, η οποία σε συνδυασμό με τη μελέτη της τυπολογίας της κεραμικής και των λίθινων εργαλείων έχει χρησιμοποιηθεί για τη σύγκριση των πολιτισμικών φάσεων μεταξύ διαφόρων προϊστορικών οικισμών.
Εν τούτοις, εξαιτίας της έλλειψης, μέχρι το 1986, μίας κοινά αποδεκτής καμπύλης βαθμολόγησης, η μετατροπή των συμβατικών ηλικιών ραδιοάνθρακα σε ημερολογια-κές γινόταν λανθασμένα αφαιρώντας απλά από τις πρώτες 1950 χρόνια. Έκτοτε έχουν δημοσιευτεί τρεις εκδόσεις της διεθνούς καμπύλης βαθμολόγησης σε κάθε μία από τις οποίες επεκτείνεται το χρονικό της όριο και βελτιώνεται η αξιοπιστία της. Επομένως με την πρόοδο της έρευνας στον τομέα της βαθμολόγησης, συμβατικές ηλικίες άνθρακα-14, που δεν ήταν δυνατό μέχρι πρότινος να μετατραπούν σε ημερολογιακές, καθίστανται βαθμολογήσιμες, ενώ σε ορισμένα χρονικά διαστήματα οι διαφορετικές εκδόσεις μπορεί να παράγουν ημερολογιακές ηλικίες που να διαφέρουν μέχρι και 100 χρόνια. Με τη βοήθεια της τελευταίας και βελτιωμένης έκδοσης (INTCAL98) της διεθνούς καμπύλης είναι πλέον δυνατή η βαθμολόγηση ηλικιών μέχρι τα 24.000 χρόνια πριν από σήμερα.
Το γεγονός αυτό έχει ανοίξει, μεταξύ άλλων, νέους ορίζοντες στη μελέτη των προϊστορικών θέσεων της Θεσσαλίας. Ο σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει τις αναθεωρημένες ημερολογιακές ηλικίες των ηλικιών άνθρακα-14 από την περιοχή αυτή προκειμένου να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον από τους μελετητές ως μία νέα βάση αναφοράς.

 Φίλιππα-Touchais Άννα
Επανεξέταση των οικιστικών φάσεων της ΜΕ Εύτρησης. Νέα στοιχεία για την χρονολόγηση και την οργάνωση του οικισμού

Για τους μελετητές της Μέσης Χαλκοκρατίας της νότιας ηπειρωτικής Ελλάδας η Εύτρηση αποτελεί πολύτιμη αναφορά κυρίως επειδή ο οικισμός της μεσοελλαδικής περιόδου διαθέτει πλούσια στρωματογραφία με πολλά οικοδομικά σύνολα που έχουν αποδοθεί σε τρείς τουλάχιστον οικιστικές φάσεις. Ωστόσο, ο διαχωρισμός των φάσεων αυτών αποδεικνύεται τελικά αρκετά επισφαλής εξαιτίας της έλλειψης λεπτομερών στρωματογραφικών ενδείξεων και της ανεπαρκώς δημοσιευμένης κεραμεικής από κάθε χώρο. Για τους ίδιους λόγους δυσχεραίνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό η περαιτέρω μελέτη της λειτουργίας των κτισμάτων.
Στην ανακοίνωση δημοσιεύονται τα αποτελέσματα μιας επανεξέτασης των ΜΕ οικοδομικών φάσεων του οικισμού, που σκοπό έχει την καλύτερη κατανόηση της χωροταξικής του οργάνωσης σε κάθε χρονολογική βαθμίδα της περιόδου. Βασικό εργαλείο για την μελέτη αυτήν ήταν η προσπάθεια σχεδιαστικής απόδοσης των διάφορων οικοδομικών φάσεων. Με βάση τα στοιχεία που προέκυψαν μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι οικιστικές φάσεις ήταν περισσότερες από τις τρείς που αναφέρει η Goldman και ότι κάλυπταν πιθανώς ολόκληρη την ΜΕ περίοδο. Φαίνεται δηλαδή ότι μετά την καταστροφή του οικισμού, στα τέλη της ΠΕ περιόδου, δεν μεσολάβησε μεγάλο διάστημα εγκατάλειψης και ότι η ΜΕ εγκατάσταση δεν ιδρύθηκε μόνο στα τέλη της ΜΕ ΙΙ, όπως έχει πρόσφατα υποστηριχθεί, αλλά νωρίτερα. Διαπιστώθηκε επίσης ότι στην κορυφή του λόφου τα σπίτια είχαν διαφορετική μορφή, διάταξη και λειτουργία από εκείνα που βρίσκονταν χαμηλότερα, εκατέρωθεν του κεντρικού δρόμου που κατέβαινε προς την πεδιάδα.

 Φρούσσου Ελένη Γ.
Κατάλοιπα ανθρώπινης παρουσίας της Αρχαιότερης Νεολιθικής στην περιοχή Ρεγγινίου Φθιώτιδας

Στο χρονικό διάστημα 2000-2001, στην κτηματική περιφέρεια Ρεγγινίου Φθιώτιδας, σε χαμηλό λόφο παρακείμενο της διασταύρωσης του επαρχιακού δρόμου του Ρεγγινίου με την Εθνική Οδό Αθηνών -Λαμίας και στα βόρεια του ποταμού που πιθανότατα ταυτίζεται με τον αρχαίο Βοάγριο, πραγματοποιήθηκε ανασκαφή με την ευκαιρία της επικείμενης κατασκευής από τον ΕΡΓΟΣΕ η σιδηροδρομικής γραμμής υψηλών ταχυτήτων. Προηγουμένως,, κατόπιν αυτοψίας είχε εντοπιστεί στο χώρο της ανασκαφής επιφανειακή κεραμική ιστορικών χρόνων σε αρκετά μεγάλη πυκνότητα. Ο σχηματισμός μιας σειράς δοκιμαστικών τομών στο χώρο με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση επιφανειακής κεραμικής έδειξε ότι δεν υπήρχαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και ότι η κεραμική αυτή είχε κυλήσει από άλλα, πιθανώς ψηλότερα σημεία του λόφου, αφού μάλιστα λίγα μέτρα πιο πάνω, στο χώρο του παράδρομου, ανακαλύφθηκε και ανασκάφθηκε παράλληλα αγροικία ρωμαϊκών χρόνων. Στον κυρίως χώρο της ανασκαφής, ωστόσο, κάτω από την επιφανειακή επίχρωση και με ενδιάμεση επίχωση περίπου 0.20-0.30μ χωρίς ευρήματα, εμφανίστηκαν στις υψηλότερες τομές του ερευνούμενου χώρου κατάλοιπα της Αρχαιότερης Νεολιθικής.
Στην προσπάθεια εντοπισμού του πυρήνα της πρώιμης αυτής νεολιθικής εγκατάστασης σχηματίστηκε ένα μεγάλο σκάμμα αρχικών διαστάσεων 33Χ23μ., στον χώρο με τη μεγαλύτερη πυκνότητα νεολιθικής κεραμικής. Αποδείχτηκε ότι και τα κατάλοιπα αυτής της περιόδου είχαν πιθανώς μετατοπισθεί από βαθύτερα σημεία της κοιλάδας του Ρεγγινίου ή αναμοχλευθεί από τον παρακείμενο ποταμό, τα συγκεκριμένα σε μία πρώιμη περίοδο ήδη. Παρ'όλ'αυτά, η σημασία της εύρεσής τους έγκειται στην σπανιότητα του εντοπισμού των εγκαταστάσεων της Αρχαιότερης Νεολιθικής στην περιοχή, τουλάχιστον με τα ως τώρα δεδομένα, κα στην ποσότητα και ποιότητα του υλικού που συλλέχθηκε, το οποίο και μόνο του μας προσφέρει στοιχεία για το χαρακτήρα της πρώιμης αυτής νεολιθικής εγκατάστασης

 Χαραλαμπίδου Ξένια
Η τοπογραφία της Ερέτριας κατά την Αρχαϊκή περίοδο

H αρχαία πόλη της Ερέτριας είναι μία από τις πιο συστηματικά ανασκαπτόμενες αρχαίες πόλεις του ελλαδικού χώρου τόσο από την ΙΑ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και την εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία όσο και από την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Αθήνα. Εμπεριστατωμένες μελέτες που καθιστούν κατανοητή την οικιστική αρχιτεκτονική και την πολεοδομία της Ερέτριας των υστερογεωμετρικών χρόνων έχουν ήδη πραγματοποιηθεί. Εντούτοις δεν έχει ακόμη προκύψει μία σύνθεση των δεδομένων, που θα επέτρεπε τη διαμόρφωση μίας εικόνας της πολεοδομικής οργάνωσης της αρχαϊκής πόλης της Ερέτριας από τις αρχές του 7ου αι. π.Χ. μέχρι και τον πρώϊμο 5ο αι. π.Χ. Στόχος αυτής της παρουσίασης είναι αφ' ενός να επιχειρήσει μια προσέγγιση της πολεοδομικής εξέλιξης της πόλης των Ερετριέων κατά τα αρχαϊκά χρόνια, αφ' ετέρου να συσχετίσει την ανάπτυξη της πόλης με την πολιτική δύναμη των Ερετριέων στη διάρκεια δύο αιώνων που σηματοδοτούν μεγάλες αλλαγές στον ευρύτερο χώρο της Στερεάς Ελλάδος. Επίσης θα συζητηθεί η τοπογραφία της υπόλοιπης Εύβοιας κατά την αρχαϊκή περίοδο σε σχέση με την Ερέτρια και σε σχέση με άλλες γειτονικές περιοχές της Στερεάς.

 Χατζηαγγελάκης Λεωνίδας Π.
Από τη Συκεώνα στο Πετρωτό

Κοιτάζοντας στον χάρτη την περιοχή του Νομού Καρδίτσας παρατηρούμε ότι το χωριό Συκεών βρίσκεται στα ανατολικά όρια της πεδιάδας, στα ριζά των προβούνων του Τιτάνιου όρους. Στην κορυφή ενός λόφου, στη θέση « Κάστρο», που ελέγχει τη διάβαση από την πεδιάδα της Καρδίτσας στην περιοχή της Λάρισας, διαπιστώθηκαν αρχιτεκτονικά λείψανα και κεραμική Μέσης Εποχής του Χαλκού, πέρα από τα ήδη γνωστά στοιχεία ύστερης κλασικής και ελληνιστικής περιόδου.
Στα δυτικά του Νομού Καρδίτσας στην ορεινή περιοχή όπου κυλάει ο Αχελώος ποταμός, στο χωριό Πετρωτό (Λιάσκοβο) και στη θέση « Παλαιόκαστρο», η οποία ελέγχει τις διαβάσεις από τη Θεσσαλία στην Ήπειρο, εντοπίστηκαν αψιδωτές κατασκευές και άλλα αρχαιολογικά στοιχεία Μέσης Εποχής Χαλκού, εκτός των ήδη ανασκαφέντων τάφων της ελληνιστικής περιόδου.
Τα νεότερα αυτά στοιχεία, μαζί με αυτά από τη θέση «Αγριοκέρασο» ανάμεσα στο Πετρωτό και στην Καρυά, θα συνδράμουν στην προσπάθεια διερεύνησης του ιστορικού γίγνεσθαι αυτής της περιόδου στην περιοχή του Νόμου Καρδίτσας.

 Χατζηδημητρίου Αθηνά
Χάλκινο ενεπίγραφο σταθμίο από τους Ζάρακες Καρυστίας

Κύριο αντικείμενο διαπραγμάτευσης της παρούσας ανακοίνωσης αποτελεί ένα χάλκινο σταθμίο, που φέρει ως σύμβολο κεφαλή κριού και την επιγραφή ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΔΗΛΙΟ. Το παραπάνω σταθμίο βρέθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφικής έρευνας στους Ζάρακες Καρυστίας, στην οποία αποκαλύφθηκαν οικοδομικά λείψανα που χρονολογούνται από τους Υστερογεωμετρικούς έως τους Ύστερους Ρωμαϊκούς Χρόνους . Η εύρεση του σταθμίου, το οποίο χρονολογείται στους Ύστερους κλασικούς Χρόνους , σε συνδυασμό και με άλλα ευρήματα συνηγορούν στην άσκηση λατρείας στο χώρο.
Με αφορμή το παραπάνω εύρημα εξετάζεται το σύμβολο του σταθμίου και η επιγραφή του σε συνάρτηση με αντίστοιχα ευρήματα από την Εύβοια και άλλες περιοχές. Ακόμη διερευνάται η λατρεία του Δηλίου Απόλλωνος στην περιοχή της Καρυστίας, ενώ παράλληλα, με τη συνδρομή των φιλολογικών πηγών, επιχειρείται η ανίχνευση των στοιχείων που συνδέουν τη λατρεία του Απόλλωνος με τις μυθολογικές παραδόσεις και το τοπωνύμιο των Ζαράκων.

 Χιδίρογλου Μαρία
Κοροπλαστική από την Κάρυστο Ευβοίας . Στοιχεία για την κοινωνική και θρησκευτική ζωή μέσα από τη μελέτη ταφικών συνόλων πήλινων ειδωλίων

Οι σωστικές ανασκαφές οικοπέδων στην περιοχή της υστεροκλασικής έως ρωμαϊκής νεκρόπολης της Καρύστου, κατά τα έτη 1996-2000 απέδωσαν, μεταξύ άλλων, σύνολα πήλινων ειδωλίων του τέλους του 4ου και του 2ου π.Χ. αιώνα. Η παρουσίαση των ειδωλίων αυτών που ανήκουν σε διάφορους τύπους ανθρώπινων και θεϊκών μορφών, καθώς και μορφών ζώων, σκοπό έχει να ανιχνεύσει, εκτός από τα ταφικά έθιμα, στοιχεία του κοινωνικού και θρησκευτικού βίου της αρχαίας πόλης, καθώς και θέματα εμπορικών επαφών με τα αστικά κέντρα της Αθήνας και της Ερέτριας. Ακόμη επισημαίνονται τα ιδιαίτερα γνωρίσματα της τοπικής κοροπλαστικής και παρουσιάζονται συνοπτικά θέσεις εντοπισμένων εργαστηρίων. Τα σημαντικότερα σύνολα, όπως το σύνολο των ειδωλίων κωμικών ηθοποιών, ή το σύνολο θεϊκών μορφών, αποτελούν αφορμή να θιγούν θέματα θεατρικών δρώμενων, λατρειών, να επισημανθούν στοιχεία τοπογραφίας της αρχαίας πόλης και να ανιχνευθούν σχέσεις και πολιτιστικές ανταλλαγές με άλλες αρχαίες πόλεις.

 Ψάλτη Αθανασία
Νέα αρχαιολογικά δεδομένα για την Πλατεία Αγοράς της Ερέτριας. Η ανασκαφή του οικοπέδου Αν. Αλεξανδρή

Κατά τη διάρκεια σωστικής ανασκαφής, η οποία διενεργήθηκε από την ΙΑ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων σε οικόπεδο στην Πλατεία Αγοράς, αποκαλύφθηκαν αρχαιότητες που χρονολογούνται από τον 8ο π.Χ. αιώνα έως και τους ρωμαϊκούς χρόνους πρόκειται συγκεκριμένα για τρεις ταφικές πυρές γεωμετρικής εποχής, τμήμα της Ανατολικής Στοάς της Αρχαίας αγοράς, εργαστηριακούς χώρους των αρχαϊκών, κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, αρχαίο δρόμο που οδηγούσε από το λιμάνι στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης και δύο κιβωτιόσχημους τάφους του 1ου μ.Χ. αι. στην ανακοίνωση αυτή τα νέα αρχαιολογικά στοιχεία συνδυάζονται προκειμένου να διερευνηθούν θέματα τοπογραφίας της αρχαίας πόλης.