UNIVERSITY OF THESSALY - DEPARTMENT OF HISTORY, ARCHAEOLOGY AND SOCIAL ANTHROPOLOGY
International Conference:
Folk Culture and Boundaries in the Balkans
Volos, 7-8 June 2008
|
 |
|
 |
|
 |
|
Abstracts
- Nikos Kokkas (University of Thessaly)
Islamic fundamentalism and ethnic demarcation. The case of the Pomaks of Thrace.
Η ανάπτυξη των φονταμενταλιστικών ισλαμικών κινημάτων τα τελευταία χρόνια έχει ερμηνευθεί με οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια ή μέσα από την άποψη ότι οι θρησκευτικές αξίες του Ισλάμ είναι ασύμβατες με τις δυτικές πολιτισμικές κατασκευές της δημοκρατίας, της νεωτερικότητας και της παγκοσμιοποίησης. Στο χώρο της Θράκης η παρουσία του Ισλάμ έχει ήδη μία ιστορία επτά αιώνων, που σημαδεύτηκαν από πολέμους, απελευθερωτικά κινήματα αλλά και εντυπωσιακές αλληλεπιδράσεις. Οι υπάρχουσες εθνοτικές ομάδες στη Δυτική Θράκη, με το δικό της η κάθε μία πολιτισμικό και γλωσσικό σύστημα αναφοράς, διαμόρφωσαν συγκεκριμένους τρόπους επικοινωνίας μεταξύ τους, προσδιορίζοντας – με λιγότερο ή περισσότερο σαφή τρόπο- τα όρια με τα οποία διακρίνονται. Τα όρια μπορεί να είναι θεσμικά ή νομικά, άλλα μπορεί να είναι επίσης καθαρά γεωγραφικά, φυλετικά, γλωσσικά ή θρησκευτικά. Στην περίπτωση των σλαβόφωνων μουσουλμάνων τα όρια της εθνοτικής τους ομάδας δεν προσδιορίζονται μόνο από την τοπικότητα αλλά και από την αίσθηση του ανήκειν. Η οριοθέτηση αυτή είναι συμβολική, καθώς η κοινότητα γίνεται μια «αποθήκη συμβόλων», ένας μηχανισμός συνάθροισης μορφών συμπεριφοράς. Στα πλαίσια αυτά η θρησκευτικότητα θεωρείται θεμελιώδες χαρακτηριστικό της ταυτότητας των Πομάκων, ήδη από την εποχή του εξισλαμισμού τους. Μέσα σε ένα σύνολο ραγδαίων οικονομικών και κοινωνικών μεταβολών, οι Πομάκοι έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα ευέλικτοι στον τρόπο με τον οποίο χειρίζονται το θέμα της συλλογικής τους ταυτότητας. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια, στο όνομα του φονταμενταλιστικού Ισλάμ, εκδηλώνεται έλλειψη ανεκτικότητας, απόλυτη απόρριψη των «απίστων», των «γκιαούρηδων», ενώ παράλληλα παρατηρείται συστηματική και οργανωμένη (αν όχι κατευθυνόμενη) ιδιοποίηση της θρησκευτικότητας από τον τουρκικό εθνικισμό. Οι εξελίξεις αυτές δημιουργούν νέα δεδομένα στο χώρο των νοτιοανατολικών Βαλκανίων και δημιουργούν προϋποθέσεις πιθανών μελλοντικών συγκρούσεων. Αναγνωρίζοντας την ετερογένεια, την πολυμορφία και την ετερογλωσσία των διασυνοριακών κοινοτήτων της Θράκης, μπορούμε να κατανοήσουμε πως η ταυτότητά τους είναι προϊόν πολλαπλών διασταυρώσεων και βρίσκεται σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη κατάσταση ασάφειας. Σύμφωνα με το ερμηνευτικό μοντέλο του Horowitz οι διαδικασίες διαίρεσης και συγχώνευσης, που συντελούνται, μπορεί να οδηγήσουν σε πολλαπλασιασμό των ταυτοτήτων, αντί για μια απλή μετάβαση από τη μία ταυτότητα στην άλλη.
