APXAIOΛOΓIKO EPΓO ΘEΣΣAΛIAΣ KAI ΣTEPEAΣ EΛΛAΔAΣ, 2006-2008
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΝΕΩΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ

Περίληψη ομιλίας

ΝΑΝΟΥ Μαρία
D.E.A. Ιστορίας Τέχνης, εκπαιδευτικός αποσπασμένη στο Λαογραφικό Κέντρο Κίτσου Μακρή, Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
«Χάρτινες εικόνες» και σχέδια εργασίας από τη συλλογή χαρακτικών και σχεδίων του Λαογραφικού Κέντρου Κίτσου Μακρή.

Η συλλογή χαρακτικών και σχεδίων του Λαογραφικού Κέντρου Κίτσου Μακρή περιλαμβάνει μια ενδιαφέρουσα σειρά χαλκογραφιών και σχεδίων εργασίας με θρησκευτικά θέματα. Η πλειονότητα των χαρακτικών, αγιορειτικής προέλευσης, χρονολογείται στο 19ο αιώνα. Ένα αξιόλογο έκτυπο ανθίβολο (τέλη 18ου-αρχές 19ου αι.) συνδέεται με τοπικά ηπειρωτικά εργαστήρια, ενώ μικρός αριθμός σχεδίων καμωμένων με ελεύθερο χέρι χρονολογούνται στο 19ο αιώνα. Εξέχουσα θέση τέλος στη συλλογή κατέχουν δύο αμφίγραπτες χαλκογραφικές πλάκες (μίτρες) και οι τέσσερις πρόσφατες εκτυπώσεις τους (Βιέννη, 1972), οι οποίες συμβάλλουν στην κατανόηση της τεχνογνωσίας του νέου για την εποχή εκείνη εικαστικού είδους. Στη συλλογή του Λαογραφικού Κέντρου Κίτσου Μακρή εκπροσωπείται μόνον ένα είδος χαρακτικών, οι χαλκογραφίες. Ωστόσο, περιλαμβάνονται αρκετές θεματικές κατηγορίες, όπως διάφοροι εικονογραφικοί τύποι της Παναγίας (Γαλακτοτροφούσα, Ελεούσα), μεμονωμένοι άγιοι (Κωνσταντίνος και Ελένη, Χαραλάμπης), ιεράρχες με βιογραφικές σκηνές (Νικόλαος), πολυπρόσωπες συνθέσεις (Ύψωση του Τιμίου Σταυρού) και άλλες εσχατολογικού περιεχομένου (Δευτέρα Παρουσία), σκηνές από τη ζωή του Χριστού (Βαϊοφόρος). Κυριαρχούν σε αριθμό και ξεχωρίζουν ως προς το περιεχόμενο οι τοπογραφικές παραστάσεις περιώνυμων μοναστηριών του Αγίου Όρους, που αποδίδονται με απλοϊκή «χαρτογραφική» διάθεση (Μονές Σίμωνος Πέτρας, Ξενοφώντος, Γρηγορίου). Στα τρία δείγματα του Κέντρου οι απεικονίσεις αυτές συνδυάζονται είτε με την παράσταση του αγίου στον οποίο σεμνύνεται το καθολικό της Μονής (Μονή Ξενοφώντος - έφιππος άγιος Γεώργιος, Μονή Γρηγορίου - ένθρονος άγιος Νικόλαος με σκηνές βίου), είτε με παραστάσεις κτητόρων, θαυματουργών εικόνων ή και αγίων, των οποίων τα ιερά λείψανα φυλάσσονται στις μονές (Μονή Σίμωνος Πέτρας - άγιος Σίμων, Γέννηση Χριστού, αγία Μαγδαληνή). Με τον τρόπο αυτό τα χαρακτικά γίνονται μέσον γνώσης και διάδοσης της ιστορίας των μονών, των πανηγύρεων και των προσκυνημάτων τους ενισχύοντας την πνευματική συσπείρωση του υπόδουλου γένους. Παράλληλα, η εύκολη αναπαραγωγή, το χαμηλό κόστος και η εξαρχής αποδοχή των «χάρτινων εικόνων» ως ισότιμων με τις ζωγραφισμένες συνετέλεσαν στην ευρεία κυκλοφορία τους, γεγονός που έδωσε ώθηση στη χορηγική δραστηριότητα των ορθοδόξων και συνέβαλε στην οικονομική ενίσχυση των μονών. Επιπλέον, οι επιγραφικές μαρτυρίες που συχνά διασώζουν παρέχουν διαφωτιστικά στοιχεία για τον τόπο και το χρόνο παραγωγής τους, τους χορηγούς και τους χαράκτες.

<< Επιστροφή στον κατάλογο των ομιλητών